کم‌خونی و انگل‌ها (2)
تألیف:
دکتر احمد مردانی
مرکز تحقیقات سازمان انتقال خون، مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
تريكوسفالوس هومينيس (Trichocephalus hominis) يا تريكوريس تريكيورا (Trichuris trichiura)
آلودگي به تريكوسفال یا تريكوسفاليازيس (Trichocephaliasis) یا تريكوريازيس (Trichuriasis) همانند آلودگی به آسكاريس انسانی (Ascaris lumbricoides) در نواحي گرم و مرطوب جهان شایع‌تر است. طول عمر كرم بالغ تريكوسفال در انسان به‌طور متوسط 5 سال است. محل اصلي سكونت كرم‌هاي بالغ، سكوم است كه از طريق قسمت قدامي به داخل مخاط نفوذ كرده و تا آخر عمر خود به آن متصل مي‌مانند (شکل 3).
شکل 3: کرم نر تريكوسفالوس هومينيس (Trichocephalus hominis) يا تريكوريس تريكيورا (Trichuris trichiura)
تريكوسفال از مايع بين سلولي و ترشحات مخاط روده تغذيه مي‌كند و باعث برانگيخته شدن واكنش‌هاي التهابي مي‌شود. ورود ناحيه قدامي كرم به داخل مخاط روده سبب سوراخ شدن عروق مويينه و خونريزي مي‌گردد كه هرگاه تعداد كرم‌ها زياد باشد، منجر به كم‌خوني مي‌شود. اگرچه اين كرم از خون تغذيه نمي‌كند (خونخوار نيست)، ولي به دليل صدمه به مخاط باعث خونريزي مي‌شود كه به ازاي هر كرم حدود 0/005 سي‌سي در روز است. با آن كه هيچ رابطه‌اي بين تريكوسفال، سوءتغذیه و كم‌خوني يافت نشده است، ولي بسياري از مبتلايان به اين انگل دچار سوءتغذیه و كم‌خوني ميكروسيتيك- هيپوكروميك (Microcytic-hypochromic) مي‌شوند.
ليريس (Lairis) و همكاران با استفاده از روش‌هاي راديوايزوتوپ، ميزان خون ازدست‌رفته به ازاي هر كرم را تقريباً 0/005 سي‌سي در روز محاسبه كردند و آنها معتقدند كه ايجاد كم‌خوني، اختلال در رشد و شبه ديسانتري آميبي در اطفال مستلزم حضور بيش از 500 كرم است. آلودگي به تريكوسفال در اكثر موارد بدون علامت است و در آلودگي‌هاي شديد شبه ديسانتري آميبي، پرولاپس ركتوم (Rectal prolapse) همراه با كم‌خوني ميكروسيتيك- هيپوكروميك تظاهر مي‌كند.
تريكوسترونژيلوس (Trichostrongylus)
این کرم گونه‌های متعددی دارد و بیشتر انگل روده نشخوارکنندگان است (شکل 4). طول عمر كرم بالغ در انسان زياد بوده و تا 8 سال مي‌رسد. محل استقرار كرم‌هاي بالغ در نشخواركنندگان، شيردان و ابتداي روده باريك و در انسان، دوازده و ژژونوم است. عفونت انسان معمولاً با بيش از يك گونه و با تعداد زياد انگل همراه است.
شکل 4: کرم نر تريكوسترونژيلوس اَکسه‌ای (Trichostrongylus)
اين كرم بيشتر انگل روده نشخواركنندگان بوده و گاهي انسان به‌عنوان ميزبان نهايي اتفاقي در چرخه زندگی اين انگل قرار مي‌گيرد. تعداد كم كرم معمولاً هيچ‌گونه علائمي ايجاد نمي‌نمايد، ولي اگر تعداد كرم زياد باشد به عقيده برخي از محققين مي‌تواند ايجاد كم‌خوني ميكروسيتيك- هيپوكروميك نمايد كه به علت خونخواري و خونريزي در حين خونخواري اتفاق مي‌افتد.
استرونژيلوئيدس استركوراليس (Strongyloides stercoralis)
آلودگی به این کرم انگلی یا استرونژيلوئيديازيس (Strongyloidiasis) در نواحي گرم و مرطوب دنيا شایع‌تر است. طول عمر كرم كم است، ولي با توجه به آلودگي خود‌به‌خودی (Autoinfection) داخلي (Internal) و يا خارجي (External) ممكن است شخص ساليان متمادي مبتلا به استرونژيلوئيدس باشد. كرم‌هاي بالغ استرونژيلوئيدس در داخل مخاط دوازده و اوايل ژژونوم بسر مي‌برند. تعداد كرم‌ها در بدن انسان معمولاً زياد است و ممكن است به هزاران عدد برسد (شکل 5).
شکل 5: استرونژيلوئيدس استركوراليس (Strongyloides stercoralis) در مدفوع
وجود كرم‌هاي بالغ در روده ممكن است هيچ نشانه اختصاصي ايجاد نكند (آلودگي‌هاي خفیف)، ولي چنانچه تعداد آنها زياد باشد به علت زخمي شدن مخاط روده و به دنبال خونريزي مي‌تواند منجر به كم‌خوني نورموسيتيك- نورموكروميك (Normocytic-normochromic) و در صورت مزمن شدن بيماري، كم‌خوني ميكروسيتيك- هيپوكروميك گردد.
در حالت Hyperinfection (به افزايش بيش از حد تعداد كرم‌ها در روده و حضور تعداد بسيار زيادي لارو و حتي كرم در خارج از روده به‌خصوص ريه‌ها اطلاق شده و معمولاً در بيماران با ضعف سيستم ايمني به هر دلیلی ديده مي‌شود)، كم‌خوني در 60 درصد موارد ديده مي‌شود.
فاسيولا هپاتيكا (Fasciola hepatica)
آلودگي به فاسیولا هپاتیکا یا فاسيوليازيس (Fascioliasis) تقريباً در تمامي نقاط دنيا كه دامپروري رايج است ديده مي‌شود (شکل 6). طول عمر كرم بالغ قابل‌توجه است، به‌طوری‌که در گوسفند تا 5 سال و در انسان 13-9 سال گزارش شده است. محل اصلي زندگی فاسيولا هپاتيكا، مجاري بزرگ صفراوي و كيسه صفرا است. تعداد كرم‌ها در كبد انسان از يك يا دو عدد تجاوز نمي‌كند. در گوسفند تعداد كرم‌ها در كبد معمولاً زياد است.
شکل 6: کرم فاسيولا هپاتيكا (Fasciola hepatica)
كم‌خوني از عوارض اصلي بيماري است. علت كم‌خوني، تغذيه كرم‌ها از خون و ايجاد خونريزي از مجاري صفراوي است. در مطالعه‌اي كه با استفاده از مواد راديوايزوتوپ انجام گرفت، مشخص شد كه هر كرم بالغ فاسيولا موجب اتلاف 0/5 تا يك سي‌سي خون در روز مي‌شود كه علت آن خونريزي از اپي‌تليوم مجاري صفراوي و يا مصرف آن توسط انگل است.
مروری بر آزمایش میکروبیولوژیکی مدفوع
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام