سندرم اِردهایم-چِستِر
Erdheim-Chester Syndrome
شاهین اسعدی (دانشجوی دکتری تخصصی ژنتیک پزشکی)
کلیاتی از سندرم اِردهایم-چِستِر
سندرم اِردهایم-چِستر یک اختلال ژنتیکی و نادر از رشد آهسته سرطان است که به نام نئوپلاسم هیستوسایتیک شناخته می‌شود و منجر به تولید بیش از حد سلول‌های هیستوسایت می‌گردد. هیستوسایت‌ها به طور معمول برای از بین بردن مواد خارجی و حفاظت از بدن در برابر عفونت عمل می‌کنند. در بیماری اِردهایم-چِستِر، تولید بیش از حد هیستوسایت‌ها (هیستوسایتوز) منجر به التهاب می‌شود که می‌تواند به بدن و بافت‌های سراسر بدن آسیب برساند و باعث ضخیم شدن، سفت شدن و زخم (فیبروتیک) شوند. این آسیب بافتی ممکن است منجر به نارسایی اندام شود.
شکل 1: تصاویری از اختلالات پوستی مرتبط با سندرم اِردهایم-چِستِر
علائم و نشانه‌های بالینی سندرم اِردهایم-چِستِر
افراد مبتلا به سندرم اردهایم-چستر به علت افزایش غلظت تراکم استخوان (osteosclerosis) اغلب درد استخوان، به ویژه در پایین پاها و بالای بازوها دارند. آسیب به غده هیپوفیز (ساختاری در پایه مغز که هورمون‌های متعددی را تولید می‌کند، از جمله هورمون‌هایی که میزان آب آزادشده در اِدرار را کنترل می‌کنند) ممکن است منجر به مشکلات هورمونی مانند بیماری دیابت گردد که همین امر منجر به اِدرار بیش از حد می‌شود. فشار غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی در داخل جمجمه (فشار داخل جمجمه) ناشی از اَنباشت هیستوسایت‌ها در مغز ممکن است منجر به سردرد، تشنج، اختلال شناختی یا مشکلات حرکتی یا اِدراک احساسات شود. افراد مبتلا به این بیماری همچنین احتمال دارد ضعف تنفس، بیماری قلب و کلیه، چشم‌های بیرون زده از حدقه (exophthalmos)، اختلال در رشد پوست و یا ناباروری داشته باشند. علاوه بر این، افراد مبتلا ممکن است تب، عرق شبانه، خستگی، ضعف و کاهش وزن را تجربه کنند.
علائم و نشانه‌های سندرم اِردهایم-چِستِر معمولاً بین 40 تا 60 سالگی ظاهر می‌شوند، هرچند این اختلال ممکن است در هر سنی رخ دهد. شدت بیماری به طور گسترده‌ای متفاوت است و برخی از افراد مبتلا به این سندرم، مشکلات پزشکی کم یا بدون ارتباط دارند، در حالی که دیگران عوارض شدیدتری دارند که می‌تواند تهدیدکننده زندگی آنها باشد.
علت‌شناسی سندرم اِردهایم-چِستِر
بیش از نیمی از موارد سندرم اردهایم-چستر در اثر جهش ژن BRAF که در بازوی بلند کروموزوم شماره 7 به‌صورت 7q34 مستقر است، ایجاد می‌شود. با این حال، تصور می‌شود که جهش در ژن‌های دیگر نیز در این اختلال دخیل هستند.
شکل 2: نمای شماتیک از کروموزوم شماره 7 که ژن BRAF در بازوی بلند این کروموزوم به‌صورت 7q34 مستقر است
ژن BRAF دستورالعمل‌های لازم برای سنتز پروتئینی را فراهم می‌کند که به انتقال سیگنال‌های بیوشیمیایی از خارج سلول به هسته سلول کمک می‌کند. این پروتئین بخشی از مسیر سیگنالینگ شناخته‌شده به عنوان مسیر RAS / MAPK است که چندین توابع مهم سلولی را کنترل می‌کند. به طور خاص، مسیر RAS / MAPK رشد و تقسیم (تکثیر) سلول‌ها را تنظیم می‌کند، فرآیندی که موجب تحریک سلول‌ها برای انجام کارهای خاص (تمایز)، حرکت سلولی (مهاجرت) و خودکُشی سلول‌ها (آپوپتوز) می‌شود.
شکل 3: شماتیکی از مسیر Ras-MAP کیناز
جهش ژن BRAF که سبب ایجاد سندرم Erdheim-Chester می‌شود، به معنای آن است که در طول زندگی انسان اتفاق می‌افتد و فقط در سلول‌های خاص وجود دارد. جهش در هیستوسایت‌ها و یا در سلول‌های پیشروی نابالغ اتفاق می‌افتد که به هیستوسایت‌ها تبدیل می‌شوند. این جهش منجر به تولید یک پروتئین BRAF می‌گردد که غیرطبیعی است و باعث اختلال در تنظیم رشد و تقسیم سلولی می‌شود. تولید بیش از حد هیستوسایت‌ها ناشی از انباشت آنها در بافت‌ها و اندام‌های بدن است که منجر به علائم و نشانه‌های سندرم اِردهایم-چِستر می‌شود.
شایان ذکر است که سندرم اِردهایم-چِستر به ارث نمی‌رسد؛ این سندرم در اثر یک جهش سوماتیکی در هیستوسایت‌ها یا سلول‌های پیشرو در طول زندگی فرد ایجاد می‌شود.
شکل 4: شماتیکی از انواع جهش‌های ایجادشده در ژن BRAF
فراوانی سندرم اِردهایم-چِستِر
سندرم اِردهایم-چِستر اختلال ژنتیکی نادری است که فرکانس شیوع دقیق آن در جهان مشخص نیست. تاکنون بیش از 500 مورد مبتلا به این سندرم از سراسر جهان در ادبیات پزشکی گزارش شده است. به دلایل ناشناخته، مردان اندکی بیشتر از زنان احتمال دارد که به این سندرم مبتلا شوند و حدود 60 درصد از همه موارد این سندرم را تشکیل می‌دهند.
شکل 5: شماتیکی از ساختمان بسته پروتئین BRAF
تشخیص سندرم اِردهایم-چِستِر
سندرم اِردهایم-چِستِر بر اساس یافته‌های بالینی و کلینیکی مبتلایان و برخی آزمایش‌های پاتولوژیکی و اُنکولوژیکی تشخیص داده می‌شود. بهترین روش تشخیص این سندرم، آزمایش ژنتیک مولکولی برای ژن BRAF به منظور بررسی وجود جهش‌های احتمالی است.
مسیرهای درمانی سندرم اِردهایم-چِستِر
استراتژی درمان و مدیریت سندرم اِردهایم-چِستِر به‌صورت علامتی و حمایتی است. درمان ممکن است با تلاش و هماهنگی تیمی از متخصصان منجمله متخصص اُنکولوژی، متخصص گوارش، متخصص پوست، متخصص ناباروری و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی انجام پذیرد. درمان موثقی برای این سندرم وجود ندارد و تمامی اقدامات بالینی به منظور کاهش رنج مبتلایان است. مشاوره ژنتیک نیز برای تمامی والدینی که طالب فرزندی سالم هستند، ضرورت دارد.
شکل 6: تصاویر رادیولوژیکی و هیستولوژیکی از اختلالات مرتبط با سندرم اِردهایم-چِستِر
شکل 7: نمایی دیگر از انواع اختلالات بافت استخوانی در سندرم اِردهایم-چِستِر
شکل 8: نمونه‌ای دیگر از اختلالات مغزی و استخوانی مرتبط با سندرم اِردهایم-چِستِر
شکل 9: تصاویر رادیولوژیکی و هیستولوژیکی از اختلال پوستی و استخوانی مرتبط با سندرم اِردهایم-چِستِر
منبع:
اسعدی شاهین، امیری پریا، ابراهیمی سمیرا، ساکی فرد نوشین، امجدی حسین، کتاب نازایی و ناباروری ژنتیکی انسان، صفحات 148-139، انتشارات کتب دانشگاهی عمیدی، بهار 1399.
سندرم لش- نیهان Lesch-Nyhan Syndrome
https://rarediseases.org/rare-diseases/erdheim-chester-disease/
https://medlineplus.gov/genetics/condition/erdheim-chester-disease/
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام