سمپلر

نویسنده: محمدرضا یزدانی، کارشناسی ارشد آزمایشگاه (ایمونولوژی) دانشگاه علوم پزشکی شیراز

کلیات:

سمپلر برای انتقال حجم‌های کم نمونه با دقت و صحت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. سمپلرها به‌عنوان میکروپیپت T.D کالیبره شده‌اند و نیازی به شستشوی آنها درمحلول دریافت‌کننده نیست.

انواع :

به دو نوع ثابت و متغیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

1) ثابت: فقط دارای یک حجم معین یا درجه برای برداشتن محلول‌ها هستند.

2) متغیر: قادر به برداشتن چند حجم مختلف هستند که با فشار دادن کامل اهرم سمپلر به داخل و چرخاندن آن عدد موردنیاز را روبروی نشانه قرار داده و سمپلر در این حالت همان حجم (عدد) مقابل نشانه را برمی‌دارد.

پیپت‌های ثابت و متغیر به دو نوع A (Air Displacement ) و B (Positive Displacement) تقسیم می‌شوند. پیپت‌های نوع A، به پیپت‌هایی از نوع جابجایی هوا گفته می‌شود. این نام به این دلیل که مقداری هوا در بین بالای پیستون و مایع داخل سیلندر (لوله) وجود دارد، انتخاب شده است. پیپت های نوع B، پیپت جابجایی مثبت یا مستقیم هستند که به دلیل ارتباط مستقیم با مایع چنین نامی را به خود گرفته‌اند. پیپت‌های با نوع جابجایی هوا با استفاده بیشتر کمتر دچار آلودگی می‌شوند، به همین دلیل آنها دارای دقتی به اندازه پیپت‌های پیستونی بخصوص در زمان استفاده از حجم‌های کمتر به دلیل احتمال فشردگی هوا نیستند (تصویر 1).

تصویر 1- مقایسه سمپلر A (جابجایی هوا) و B (جابجایی مستقیم)

نحوه کار:

برای کشیدن محلول ابتدا باید سرسمپلر را محکم جا زد و سپس به‌صورت عمودی سمپلر را در محلول فروبرد و پیستون را تا اولین مرحله فشار داد و به آهستگی و به‌طور یکنواخت به موقعیت اول برگرداند (این عمل به علت ایجاد خلأ در پیستون باعث پر شدن نوک سمپلر با حجم معین می‌شود. جهت خالی کردن محلول نوک سمپلر را با زاویه 40-10 درجه با جداره ظرف تماس و پیستون را تا انتها فشار می‌دهیم و 3-1 ثانیه تأمل می‌کنیم تا سمپلر خالی شود. برای انجام تست‌های هورمونی پیستون را تا آخر فشار می‌دهیم و اقدام به برداشتن محلول می‌کنیم، سپس با فشار دادن پیستون تا موقعیت 1 (اولین مرحله) محلول را خالی می‌کنیم. (تصویر 2)

در موقع کار با سمپلر به نکات زیر توجه فرمایید:

مقدار فشار و سرعت کار در همه مراحل یکنواخت باشد.
توجه کنید که حباب وارد نوک نشود در این صورت نمونه را خالی کرده و مجدداً کار را شروع کنید.
سعی کنید درجه حرارت نمونه و نوک یکی باشد؛ بنابراین بهتر است همیشه نمونه و محلول‌ها را به حرارت اتاق رسانده و سپس کار را انجام دهید.
تا جایی که ممکن سمپلر را به‌طور مستقیم وارد محلول کرده و در موقع خارج کردن نمونه به‌طور مورب قرار دهید.

تصویر 2: نحوه کار

نحوه نگهداری:

نگهداری دوره‌ای: شامل شستشو و کنترل کیفیت سمپلر است. شستشو سالی دو بار و قبل از انجام مراحل کنترل کیفیت انجام می‌شود و بر اساس روش موجود در راهنمای سمپلر انجام می‌گیرد. برای برخورداری از عملکرد مناسب مراحل زیر رعایت شود:

1- باز کردن پیپت مطابق دستورالعمل ارائه‌شده از شرکت سازنده برحسب شکل 3 صورت می‌پذیرد.

2- واشر، مکنده و سیلندر را قبل از روغن‌کاری تمیز کنید. درصورتی‌که اجزای داخلی به‌صورت اتفاقی آلوده شد، تمام سطوح اجزا بایستی با یک شوینده ملایم تمیز و با آب مقطر شستشو شود برای مثال در صورت مکش محلول‌های اسیدی و سایر محلول‌های خورنده باید بخش نگهدارنده سرسمپلر (Tip holder) باز شده و پیستون و حلقه پلاستیکی (O-ring) به‌خوبی با آب مقطر شسته شود.

3- در صورت نیاز به تعویض واشر، آن را با یک واشر با مشخصات مشابه اصلی تعویض کنید. نوع واشر با توجه به مارک، نوع و مدل پیپت تغییر می‌کند.

4- روغن‌کاری مکنده و پیستون را با گریس سیلیکون مخصوص همان سمپلر انجام دهید و روغن اضافی را با دستمال جذب‌کننده پاک کنید.

4- در صورت لزوم تمامی قسمت‌های خارجی را می‌توان با محلول آب و صابون تمیز کرد و سپس در دمای اتاق خشک نمود.

5- برای ضدعفونی کردن سمپلر، محلول 60% ایزوپروپانول توصیه می‌شود.

6- پس از انجام مراحل نگهداری سمپلر و یا سرویس و ضربه شدید به سمپلر باید آن را کالیبره کرد.

تصویر 3- مراحل باز کردن سمپلر

ویژگی سرسمپلر:

سرسمپلر کاملاً قرینه باشد و انحراف نداشته باشد.
سرسمپلر خوب باید از جنس پلی‌پروپیلن بوده و دو خصوصیت زیر را باید داشته باشد:

1) شکل ثابت دارد و قابل اتوکلاو است.

2) با آب چسبندگی ندارد.

سرسمپلر باید دارای خاصیت الاستیسیتی زیاد باشد و به‌راحتی در قسمت انتهایی سمپلر جا بیفتد.
باید در داخل لوله‌های نمونه‌گیری موجود در آزمایشگاه بتواند قرار گیرد.
خطای سرسمپلر از حد مجاز تجاوز ننماید که برای اطلاع از آن تأییدیه کارخانه موردنیاز است. در آزمایشگاه عدم صحت آن محاسبه شود.
باید بتواند توسط سمپلرهای آزمایشگاه بیرون زده شود.

کنترل کیفی:

در امر کنترل کیفیت سمپلر، پیش از هر اقدامی ابتدا باید با استفاده از ابزار سرویس مربوطه مانند روغن، الکل سفید و میله بازکننده انسدادهای احتمالی، نسبت به سرویس سمپلر اقدام نمود. در صورت صحت ساختمان فیزیکی سمپلر، کنترل کیفی انجام می‌پذیرد. هر سمپلر در شروع کار و سالی 4 مرتبه (هر سه ماه یک بار ) کنترل می‌شود.

برای کنترل سمپلر به پارامترهای زیر توجه کنید:

1- عدم صحت (Bias)

Bias= × 100

2- عدم دقت (Imprecision)

نشان داده می‌شود cv عدم دقت با

SD=

CV= ×100

3- خطای کلی (Ttal Error)

Total error= (CV) درصد عدم دقت + درصد عدم صحت

سمپلرهای موجود در بازار دارای عدم صحت کمتر از 1% و عدم دقت (CV) 0.6 تا 0.3 درصد می‌باشند، ولی جهت کار در ایران (طبق بخشنامه آزمایشگاه رفرانس در پائیز 86)، حداکثر میزان قابل قبول عدم صحت Bias=3% و برای دقت حداکثر میزان قابل قبول عدم دقت CV=2% پیشنهاد می‌شود.

هرچه حجم سمپلر کمتر می‌شود، عدم صحت و عدم دقت آن بیشتر می‌شود؛ مثلاً سمپلر 10 میکرون خطای بیشتری نسبت به سمپلر 50 میکرون دارد.

روش کنترل کیفی:

روش وزنی (Gravimetric)

برای سمپلرهای با حجم بیش از µl 200 مناسب است.

وسایل لازم:

سمپلر و نوک سمپلر نو
ویال توزین درب‌دار و تمیز
آب خالص Grade1 یا گلیسرول یا جیوه
ترمومتر کالیبره
ترازوی با دقت 0/01 میلی‌گرم

ابتدا ویال خالی را وزن کرده و سپس با سمپلر (مثلاً µl 500(20 بار پیاپی با آبی که دمای آن مشخص است، آب به داخل ویال ریخته و وزن هر بار انتقال آب محاسبه می‌شود، سپس میانگین وزن آب منطقه را تعیین می‌کنیم و از جدول مخصوص با محاسبه درجه حرارت و فشار هوا فاکتور تصحیح را پیدا کرده و در میانگین وزن ضرب می‌کنیم. سپس عدم صحت و عدم دقت را محاسبه می‌کنیم.

روش رنگ سنجی
a . رنگ سبز خوراکی:

سمپلرها در کارهای متداول به دو گروه 100-10 میکرولیتر و 100-100 میکرولیتر تقسیم می‌شوند. برای هر گروه باید یک محلول ذخیره از رنگ سبز خوراکی تهیه نمود.

برای گروه 100-10 میکرولیتر محلول 155 میلی‌گرم درصد رنگ سبز در آب مقطر و گروه 1000-100 میکرولیتر محلول 15/5 میلی‌گرم درصد آماده می‌شود.

غلظت در محلول‌های ذخیره به‌گونه‌ای انتخاب شده که محلول 155 میلی‌گرم درصد پس از رقیق شدن به نسبت 1.101 و محلول 15/5 میلی‌گرم درصد پس از رقیق شدن به نسبت 1.11 جذبی حدود 0/4 داشته باشند.

b. محلول پارانیتروفنل

به‌جای رنگ سبز خوراکی می‌توان از محلول پارانیتروفنل استفاده نمود.

Paranitrophenol (C6 H5No3), Indicator Ph (5.4-5.7) Merck Art.6798

در این روش محلول ذخیره با توجه به حجم سمپلر تهیه می‌شود.

سمپلرهای با حجم کمتر از ده میکرولیتر:

برای تهیه محلول ذخیره، 420 میلی‌گرم پارانیتروفنل در 100 میلی‌لیتر آب مقطر حل می‌شود.

کنترل دقت: در ده لوله آزمایش بسته به نوع سمپلر رقت 1.1001 از محلول ذخیره در سود 0/01 نرمال تهیه می‌شود. محتویات لوله کاملاً مخلوط شده، سپس جذب نوری محلول درون هر لوله در طول‌موج 405 نانومتر در مقابل سود 0/01 نرمال قرائت می‌گردد.
کنترل صحت: در بالن ژوژه 1 لیتری، 1 میلی‌لیتر از محلول ذخیره به 1000 میلی‌لیتر سود 0/01 نرمال اضافه شده و کاملاٌ مخلوط می‌گردد.

سمپلر با حجم 100-10 میکرولیتر:

برای تهیه محلول ذخیره 42 میلی‌گرم پارانیتروفنل در 100 میلی‌لیتر آب مقطر حل می‌شود.

کنترل دقت: در ده لوله آزمایش بسته به نوع سمپلر رقت 1.101 از محلول ذخیره در سود 0/01 نرمال تهیه می‌شود. محتویات لوله کاملاً مخلوط شده، سپس جذب نوری محلول درون هر لوله در طول‌موج 405 نانومتر در مقابل سود 0/01 نرمال قرائت می‌گردد.
کنترل صحت: در بالن ژوژه 100 میلی‌لیتری، 1 میلی‌لیتر از محلول ذخیره به 100 میلی‌لیتر سود 0/01 نرمال اضافه شده و کاملاً مخلوط می‌گردد.

سمپلر با حجم 1000-100 میکرو لیتر:

برای تهیه محلول ذخیره، 42 میلی‌گرم پارانیتروفنل در 1 لیتر آب مقطر حل می‌شود.

کنترل دقت: در 10 لوله آزمایش بسته به نوع سمپلر رقت 1.11 از محلول ذخیره در سود 0/01 نرمال تهیه می‌شود. محتویات لوله کاملاً مخلوط شده، سپس جذب نوری محلول درون هر لوله در طول‌موج 405 نانومتر در مقابل سود 0/01 نرمال قرائت می‌گردد.
کنترل صحت: در بالن ژوژه 100 میلی‌لیتری، ده میلی‌لیتر از محلول ذخیره به 100 میلی‌لیتر سود 0/01 نرمال اضافه شده و کاملاً مخلوط می‌کنیم.
جذب نوری این محلول‌ها پس از اعمال ضریب رقت در طول‌موج 405 نانومتر حدود 0/55خواهد بود. فتومتر با آب مقطر یا سود صفر می‌شود.

کنترل صحت:

جهت کنترل صحت عملکرد سمپلر باید رقتی مشابه رقت محلول رنگی سمپلر را با استفاده از پیپت و بالن ژوژه کلاس A تهیه نموده و سپس جذب حداقل سه خانه از محلول تهیه‌شده در بالن ژوژه را با میانگین جذب بدست‌آمده در ارزیابی رقت سمپلر مقایسه و طبق فرمول عدم صحت میزان خطا برحسب درصد محاسبه می‌شود.

کنترل دقت:

ده لوله آماده شده و محلول ذخیره رنگی متناسب با حجم سمپلر موردنظر برای کنترل انتخاب گردد. با سمپلر موردنظر از محلول ذخیره رنگی کشیده شده و به لوله‌ها ریخته می‌شود و جذب نوری در برابر آب مقطر خوانده می‌شود. اختلاف در جذب نوری لوله‌ها به اختلاف در حجم محلول برداشت‌شده توسط سمپلر نسبت داده می‌شود و با محاسبه ضریب انحراف، میزان عدم دقت یا تکرارپذیری معین می‌گردد.

روش رادیوایزوتوپی:
کنترل دقت: با سمپلر موردنظر 10 بار محلول ید رادیواکتیو را در لوله ریخته و cpm (کانت) آن با دستگاه کانتر خوانده می‌شود و CV محاسبه می‌گردد.
کنترل صحت: همین کار با سمپلر استاندارد دارای کیفیت مناسب انجام می‌شود و cpm (کانت) به‌عنوان عدد مورد انتظار تلقی می‌شود.

Bias= × 100

رادیوایزوتوپ موردنظر باید I¹²⁵ بوده و دارای خصوصیات زیر باشد:

Count توتال ید رادیواکتیو باید کافی باشد، بیش از 10/000
سرعت شمارش (cpm) باید حداقل 50 برابر شمارش زمینه (Back ground) باشد.

نکات ویژه:

سمپلرهای به‌کاررفته در سنجش ایمنی معمولاً به‌صورت تک، هشت و دوازده کاناله است و از نوک‌های یک‌بار مصرف استفاده می‌کنند. در سمپلرهای چندکاناله، هر کانال دارای یک پیستون بوده و برای کالیبراسیون نیز هر یک از کانال‌ها به‌صورت جدا بررسی می‌شوند.
کالیبراسیون سمپلرهای ثابت و متغیر: در سمپلرهای ثابت، حجم عنوان‌شده برای سمپلر مورد بررسی قرار می‌گیرد و در سمپلرهای متغیر معمولاً در سه حجم سمپلر شامل 50% حجم نهایی، کمتر از 10% حجم نهایی و حجم اصلی یا نهایی سمپلر، بررسی صورت می‌پذیرد.

بررسی سمپلر از نظر نشت (Leak)

سمپلرها باید از نظر نشت بررسی شوند. نحوه کنترل آن به‌صورت زیر است:

این آزمایش بسیار راحت بوده و فقط نیاز به لوله پلاستیکی شفافی با طول 20 سانتیمتر دارد. قطر داخلی لوله نیز بر اساس حجم سمپلر متغیر بوده و مطابق جدول زیر است:

قطر داخل لوله	حجم سمپلر
0.5-1.0 mm	10-100 µl
1.5-2.0 mm	100-500 µl
5.0 mm	> 500 µl

پس از اینکه مایع را از طریق لوله آسپیره کردید، یک علامت نشانه در مقابل سطح مقعر بر روی لوله بزنید و بعد از یک دقیقه، سطح مایع نباید زیر علامت فوق آمده باشد. در صورت پائین آمدن از سطح موردنظر باید تعمیر شود.

لیست خطاها:

خطا	علت	راه‌حل
وجود قطرات در داخل نوک سمپلر	آغشته نشدن یکنواخت سطح داخلی نوک سمپلر	نوک سمپلر را عوض کنید.
محلول از نوک سمپلر خارج می‌شود (حجم نادرست)	– نوک سمپلر در جای خود محکم نشده است. – نوک سمپلر نامناسب است. – پیستون کثیف است. – پیستون خراب شده است. – واشرهای سمپلر خراب شده است. – محکم نبودن میله‌های داخل سمپلر.	– نوک سمپلر را خوب وصل کنید. – از نوک سمپلر مناسب استفاده کنید. – پیستون را تمیز کنید. – پیستون را عوض کنید. – واشرها را عوض کنید. – میله‌های داخل سمپلررا سفت کنید.
دکمه کنترل به‌سختی حرکت می‌کند.	– پیستون کثیف شده است. – تغییر شکل واشرها به علت بی‌احتیاطی در کشیدن حلال‌های آلی و مایعات سوزاننده	– پیستون را پاک کنید. – سمپلر را باز و سپس خشک نمایید. در صورت لزوم پیستون و واشرها را در آب و صابون بشویید و با آب مقطر آب‌کشی کرده کمی روغن‌کاری کنید. در غیر این صورت واشرها را عوض کنید.
نوک سر پیپت با مقدار مایع تعیین‌شده خروجی خطا دارد.	کالیبراسیون کافی نیست	کالیبراسیون صورت پذیرد.
کلید کنترل پائین سخت عمل می‌کند.	پیستون آلوده است	پیستون را تمیز و روغن‌کاری کنید

کالیبراسیون:

روش کالیبراسیون اساساً به حجم پیپت بستگی دارد؛ هرچه حجم آن کمتر باشد هزینه گزاف‌تری باید برای آن پرداخت نمود. کالیبراسون پیپت‌ها به‌صورت دوره‌ای، پس از نگهداری سمپلرها و پس از تعمیر و سرویس آنها انجام می‌پذیرد.

https://medlabnews.ir/wp-admin/post.php?post=15788&action=edit

https://www.wikihow.com/Do-Pipette-Calibration

https://www.pharmaguideline.com/2009/02/sop-for-calibration-of-micropipettes.html

برای دانلود پی دی اف برروی لینک زیر کلیک کنید

برای دانلود باید وارد سایت شوید.

خواندن تمام مطلب