آزمایشگاه و بالین

سرطان آدرنال (سرطان غده فوق‌کلیه)

قسمت آخر

دکتر محسن منشدی، آزمایشگاه تشخیص طبی دکتر منشدی

www.manshadilab.com

آنچه متعاقب درمان سرطان آدرنال رخ می‌دهد:

در تعدادی از مبتلایان به سرطان آدرنال که تحت درمان قرار گرفته‌اند، توده سرطانی ممکن است تخریب و یا محو شود. پایان دوره درمان می‌تواند پرتنش و مهیج باشد. ممکن است بیمار از درمان بیماری خود آسوده‌خاطر شود، اما نمی‌توان نگرانی او را از بازگشت سرطان نادیده گرفت. (بازگشت سرطان پس از درمان را عود سرطان می‌گویند.) این نگرانی در کسانی که مبتلا به سرطان بوده‌اند بسیار شایع است.

کاهش دلواپسی‌های بیمار از بازگشت سرطان، نیاز به گذشت زمان دارد، اما آگاهی به این مطلب که بسیاری از نجات‌یافتگان از سرطان با پذیرفتن شرایط خود با این اتفاق زندگی می‌کنند و زندگی خوبی دارند، به آن‌ها کمک خواهد کرد. سرطان ممکن است در تعدادی از مبتلایان هرگز برطرف نشود. انجام دوره‌های منظم شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، یا سایر روش‌های درمانی دیگر در این بیماران می‌تواند به متوقف کردن سرطان کمک کند، اما کنار آمدن و زندگی کردن با سرطانی که مداوا نمی‌شود مشکل و بسیار پرتنش خواهد بود.

مراقبت‌های بعدی

پس از پایان دوره درمان، پزشک همچنان مایل به بررسی وضعیت بیمار در فواصل زمانی منظم خواهد بود. همکاری بیمار به‌منظور انجام این بررسی‌های پس از درمان بسیار مهم است. پزشک در هر ویزیت، پیرامون مشکلاتی که ممکن است بیمار داشته باشد، سؤال‌هایی می‌پرسد. معاینه بالینی، همچنین انجام آزمایش یا عکس‌برداری با اشعه ایکس و اسکن، جهت بررسی وجود علائم سرطان یا عوارض جانبی ناشی از درمان انجام خواهد شد. پس از درمان سرطان، احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد. برخی از این عوارض ممکن است چند هفته تا چند ماه دوام داشته باشند، ولی برخی دیگر می‌توانند تا پایان عمر با بیمار همراه باشند.

مراقبت‌های پس از درمان سرطان آدرنال بسیار مهم است، بخصوص به این دلیل که احتمال عود سرطان، حتی پس از درمان در مرحله اولیه بیماری وجود دارد، لذا بیمار بایستی پس از درمان بطور منظم با پزشک خود ملاقات داشته باشد و بتدریج فاصله زمانی ملاقات‌ها را بیشتر کند. اگر بیمار با داروی میتوتان درمان شده باشد، این ملاقات‌ها باید با فاصله زمانی کمتری باشد تا از نظر میزان سطح داروی مذکور و عوارض جانبی احتمالی ناشی از آن مورد بررسی قرار گیرد، همچنین باید به خاطر داشت که داروی میتوتان قادر است هورمون استروئیدی آدرنال را در غده دیگر بیمار که سالم است، سرکوب کند، به همین دلیل بیمار باید جهت جلوگیری از کاهش سطح کورتیزول خون، قرص‌های جایگزین هورمونی مصرف نماید. ممکن است انجام سی‌تی‌اسکن به‌صورت دوره‌ای جهت بررسی عود سرطان و یا تداوم رشد آن ضروری باشد. برای بررسی تأثیر داروها در سرکوب تولید هورمون توسط بافت سرطانی، آزمایش‌های دوره‌ای خون و ادرار انجام خواهد شد.

امکان ابتلای فرد به یک سرطان دیگر پس از بهبودی از سرطان آدرنال

کسانی که از سرطان نجات یافته‌اند ممکن است دچار مشکلات عدیده‌ای ازلحاظ سلامتی شوند، اما غالباً بیشترین دغدغه آن‌ها مواجهه مجدد با سرطان است. اگر سرطان پس از درمان مجدداً ظاهر شود به آن عود سرطان گویند، اما برخی از نجات‌یافتگان از سرطان ممکن است دچار سرطان جدیدی شوند که ربطی به سرطان قبلی ندارد؛ به این وضعیت سرطان ثانویه می‌گویند. بدون در نظر گرفتن اینکه فرد دچار چه نوع سرطانی بوده است، این امکان هنوز وجود دارد که حتی پس از رهایی از سرطان اول، همان فرد دچار سرطان جدید دیگری شود. متأسفانه درمان سرطان به معنی این نیست که فرد به سرطان دیگری مبتلا نشود. کسانی که مبتلا به سرطان بوده‌اند هنوز می‌توانند به همان نوع سرطان دوباره مبتلا شوند. در اصل انواع بخصوصی از سرطان و روش‌های درمانی می‌توانند به ریسک بالاتری از ابتلا به سرطان‌های ثانویه خاص مرتبط شوند. نجات‌یافتگان از سرطان آدرنال ممکن است دچار هر نوع سرطان ثانویه بشوند، اما خطر ابتلای آن‌ها به سرطان‌های زیر بیشتر است:

سرطان ریه
سرطان مثانه
سرطان پروستات

خانم‌هایی که به سرطان آدرنال مبتلا بوده‌اند ریسک بالایی برای ابتلا به ملانومای پوست دارند. بیمارانی که در زمان تشخیص سرطان آدرنال کمتر از 45 سال سن دارند، با ریسک بالایی برای ابتلای به سرطان پستان، سارکومای استخوان و بافت نرم، تومور مغزی و لوسمی حاد مواجه هستند. این سرطان‌ها توأم با سرطان آدرنال در سندرم سرطان فامیلی که به آن “سندرم لی– فرامینی” هم می‌گویند، دیده شده است.

اقدامات پس از درمان

پس از تکمیل درمان سرطان آدرنال، بیمار باید بطور منظم توسط پزشک خود معاینه شود و آزمایش‌های لازم را جهت بررسی عود و یا گسترش سرطان انجام دهد. متخصصین هیچ آزمایش اضافه‌ای را برای بررسی سرطان‌های ثانویه در بیماران بدون علامت تجویز نمی‌کنند. بیمار بایستی پزشک خود را از هرگونه علائم و مشکلات خود آگاه کند، زیرا آن عوارض ممکن است در اثر عود سرطان یا یک بیماری جدید و یا سرطان ثانویه بوجود آمده باشند. نجات‌یافتگان از سرطان آدرنال باید از مصرف دخانیات خودداری کنند. دخانیات ریسک ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها را افزایش می‌دهد و پس از مدتی ممکن است ریسک ابتلا به سرطان ریه و مثانه را هم بالا ببرد. نجات‌یافتگان برای حفظ سلامتی خود موارد زیر را هم باید در نظر داشته باشند:

رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن
پیروی از یک سبک زندگی که همراه با فعالیت‌های جسمی باشد.
استفاده از یک رژیم غذایی سالم، با تأکید بر مصرف غذاهای گیاهی
عدم استفاده از الکل

رعایت این موارد می‌تواند ریسک ابتلا به برخی از سرطان‌ها را کاهش دهد.

تغییرات سبک زندگی پس از درمان سرطان آدرنال

این اصل که شخص مبتلا به سرطان شده است، قابل ‌تغییر نیست. چیزی که قابل تغییر است این است که شخص برای گذراندن مابقی عمر خود، روش‌هایی را در پیش گیرد که به او در حفظ سلامتی و احساس سرخوشی تا حد امکان کمک کند که می‌تواند شامل نگاه به زندگی به شیوه‌های جدید و یا تفکر درباره ارتقاء سلامت طی یک دوره طولانی باشد. برخی حتی در طی درمان سرطان این روش را اتخاذ می‌کنند.

ایجاد گزینه‌های سالم‌تر در سبک زندگی

در بعضی از اشخاص تشخیص سرطان باعث می‌شود که بر روی سلامتی خود متمرکز شوند، به‌گونه‌ای که تاکنون حتی به آن فکر هم نکرده‌اند. آیا اقداماتی هست که بتوان انجام داد و سالم‌تر شد؟ سعی در داشتن تغذیه بهتر و یا انجام ورزش بیشتر، شاید هم ترک مصرف الکل یا تنباکو و یا حتی کارهایی مثل تحت کنترل قرار دادن سطح استرس، می‌توانند کمک‌کننده باشند. اکنون زمان مناسبی است که به ایجاد تغییراتی همراه با اثرات مثبت در سبک زندگی، برای مابقی عمر خود فکر کنند. در این صورت فرد احساس بهتری خواهد داشت و سالم‌تر خواهد بود. می‌توان با مواردی که انسان را بیشتر نگران می‌کند شروع کرد و برای آن‌هایی که سخت‌تر است کمک گرفت، برای مثال اگر شخص به ترک دخانیات فکر می‌کند و نیاز به کمک داشته باشد، می‌تواند از انجمن‌هایی که بدین منظور فعالیت می‌کنند، کمک بگیرد.

تغذیه بهتر

رعایت تغذیه مناسب برای هر شخصی سخت است، اما این امر در طول درمان و پس از درمان سرطان حتی می‌تواند سخت‌تر هم باشد. روش درمان احتمال دارد حس ذائقه بیمار را تغییر دهد. تهوع یکی از این مشکلات است. احتمال دارد بیمار از خوردن لذت نبرد و کاهش وزن و یا شاید اضافه وزن پیدا کند، طوری که به نظر می‌رسد نتواند وزن کم کند. تمام این موارد می‌توانند خیلی مأیوس‌کننده باشند. چنانچه بیمار در اثر درمان با مشکلاتی از قبیل تغییر در وزن بدن یا غذا خوردن و یا ذائقه مواجه شود، باید حداکثر تلاش خود را بکند و به خاطر بسپارد که این مشکلات به‌مرور زمان رفع خواهند شد. یکی از بهترین کارها پس از درمان سرطان این است که بیمار عادات غذا خوردن سالم‌تری را شروع کند. حتی ممکن است از منافع بدست آمده از برخی تغییرات ساده در طول زمان مانند گستردگی تنوع غذاهای سالمی که می‌خورد، شگفت‌زده شود. بدست آوردن و حفظ وزن مناسب، داشتن رژیم غذایی سالم، محدودیت و یا عدم مصرف مشروبات الکلی، ممکن است به موازات حصول سایر فواید سلامتی، ریسک ابتلا به تعدادی از انواع سرطان را در شخص کاهش دهد.

استراحت، خستگی و ورزش

خستگی بیش از حد در بیماران تحت درمان سرطان بسیار شایع است. این حالت یک خستگی معمولی نیست بلکه یک بی‌رمقی است که اغلب با استراحت کردن هم بهتر نمی‌شود. در بعضی از اشخاص این خستگی به مدت طولانی پس از درمان باقی می‌ماند و انجام ورزش و سایر کارها را برای آن‌ها سخت می‌کند، اما در هر صورت ورزش می‌تواند در کاهش خستگی کمک‌کننده باشد. مطالعات نشان می‌دهند بیمارانی که یک برنامه ورزشی مناسب با نیازهای شخصی خود را دنبال می‌کنند از لحاظ جسمی و خلق‌وخو احساس بهتری دارند و می‌توانند شرایط را بهتر تحمل کنند. کاهش میزان سلامتی، قدرت تحمل و استحکام عضلات در یک فرد ناخوش احوال که در طول درمان خود فعالیت جسمانی زیادی ندارد، کاملاً طبیعی است. هر طرحی برای فعالیت جسمانی باید متناسب با وضعیت فرد باشد. شخصی که فعالیت ورزشی ندارد، نمی‌تواند به‌اندازه فردی که در هفته دوبارتنیس بازی می‌کند، فعالیت جسمانی داشته باشد. چنانچه فردی به مدت چند سال فعالیت نداشته باشد، باید فعالیت خود را به‌آرامی شروع کند، مثل پیاده‌روی در مسافت‌های کوتاه.

باید به خاطر داشت که فعالیت جسمانی می‌تواند ضامن ارتقاء سلامت جسم و روح اشخاص در موارد زیر باشد:

باعث بهبود سلامتی قلبی عروقی می‌شود.
همراه با رعایت رژیم غذایی مناسب به داشتن و حفظ وزن مناسب بدن کمک می‌کند.
باعث قوی‌تر شدن عضلات بدن می‌شود.
باعث کاهش خستگی و افزایش انرژی بدن است.
به کاستن هیجانات و افسردگی کمک می‌کند.
باعث احساس سرخوشی در شخص می‌شود.
باعث می‌شود که فرد نسبت به خودش احساس بهتری پیدا کند.

و می‌دانیم که داشتن فعالیت منظم جسمانی در درازمدت، در کمک به کاهش ریسک ابتلا به برخی از سرطان‌ها و داشتن سایر مزایای سلامتی نقش دارد.

تحقیقات و روش‌های درمانی جدید سرطان آدرنال

در حال حاضر تحقیقات متمرکزی بر روی سرطان آدرنال در حال انجام است. آزمون‌های تصویری برای تشخیص این سرطان، تست‌های آزمایشگاهی برای تمایز بهتر بین آدنوم و کارسینوم و روش‌های درمانی جدید تحت مطالعه هستند. این تحقیقات پیشرفت کندی دارند چون سرطان آدرنال بسیار نادر است. مطالعات دیگری هم از جنبه‌های بسیار عمومی سرطان که می‌توانند در سرطان‌های آدرنال هم مانند سایر انواع سرطان‌ها بکار روند، در حال انجام است.

شیمی‌درمانی

علیرغم مشکلات مربوط به مطالعه سرطان آدرنال، متخصصین به موازات بررسی کیفیت روش‌های درمان مرسوم، به دنبال داروهای جدیدی جهت کمک به مداوای بیماران هستند.

مطالعه مهمی به نام ADIUVO در حال بررسی ارزش “میتوتان” در درمان آن دسته از بیماران مبتلا به مرحله اولیه سرطان می‌باشد که غده آدرنال آن‌ها طی عمل جراحی خارج ‌شده است. هدف از این مطالعه کاهش شانس عود سرطان و کمک به افزایش طول عمر بیمار در اثر مصرف داروی میتوتان است.

درمان هدفمند

درمان هدفمند نوع جدیدتری از درمان سرطان است که در آن از داروها یا سایر موادی استفاده می‌شود که قادر به تمایز سلول‌های سرطانی از سلول‌های طبیعی و سالم باشند. هر نوع درمان هدفمندی متفاوت عمل می‌کند، اما تمامی آن‌ها مسیر رشد، تقسیم، بازسازی سلولی و یا فعل‌وانفعالات با سایر سلول‌ها را در سلول سرطانی تغییر می‌دهند. داروهای هدفمند روی بسیاری از انواع شایع سرطان‌ها مؤثرند ولی اثر آن‌ها برای سرطان آدرنال هنوز ناشناخته است.

ژنتیک

دانشمندان در حال یافتن تغییراتی هستند که بر روی انکوژن‌های بخصوص و ژن‌های مهارکننده توموری ایجاد می‌شوند تا سلول‌های طبیعی کورتکس آدرنال را به سلول‌های سرطانی تبدیل کنند. آگاه شدن به روند این تغییرات ژنتیکی به پزشکان کمک خواهد کرد تا روش‌های بهتر تشخیص این بیماری‌ها و همچنین درمان‌هایی بسیار مؤثرتر با اثرات جانبی کمتر ترویج پیدا کنند. آن دسته از مراکز درمانی که مشغول این پژوهش‌ها هستند، ممکن است از بیماران خود درخواست نمونه خون و اطلاعاتی درباره بیماری‌های سایر اعضاء خانواده کنند تا اطلاعات بیشتری در خصوص سرطان آدرنال بدست آورند. این موضوع معمولاً بخشی از مطالعه محسوب می‌شود. این مطالعات متفاوت از مطالعات مربوط به درمان است. هدف از این مطالعات، ارتقاء پژوهش در زمینه این سرطان نادر، کسب اطلاعات بیشتر درباره چگونگی بوجود آمدن آن و یافتن هدف‌های جدید برای درمان سرطان آدرنال در آینده است، برای مثال در چندین مطالعه توجه به این مطلب داشته‌اند که چه سندرم‌های ژنتیکی منجر به بروز سرطان آدرنال می‌شوند. تعدادی از گروه‌های بین‌المللی برای یافتن چگونگی ایجاد سرطان آدرنال در حال فعالیت هستند. امید است که این تلاش‌ها نگرشی جدید به چگونگی ایجاد سرطان‌های آدرنال و در دسترس قرار دادن هدف‌های بهتری برای درمان آن را بدنبال داشته باشند.