میکوزهای پوستی
بخش چهارم
دکتر محمد قهری
www.ghahri.ir
ویژگی‌های گونه‌های مهم درماتوفیت‌ها
درماتوفیت‌ها بر طبق خصوصیات مرفولوژیک ماکروکونیدی آنها به ۳ گروه به اسامی تریکوفیتون/ میکروسپوروم/ و اپیدرموفیتون طبقه‌بندی می‌شوند. در این سه گروه ویژگی‌های ۹ گونه‌ای که به‌طور معمول از ضایعات کچلی جدا می‌شوند مورد بررسی قرار می‌گیرند.
جنس تریکوفیتون
خصوصیت مهم این جنس تولید ماکروکونیدی‌های با دیواره‌های صاف و نازک است. غالباً در پوست و ناخن و بندرت در پوست سر عفونت‌های مزمن ایجاد می‌کند. گاهی نیز ضایعات گرانولوماتوزی ایجاد می‌کند. موهای عفونی‌شده در معاینه با چراغ وود فلورسانس نشان نمی‌دهند و بلحاظ میکروسکپی ضایعات از نوع اندوتریکس و اکتوتریکس می‌باشند.
تریکوفیتون روبروم
تریکوفیتون روبروم یک گونه‌ی انسان‌دوست است. مرحله‌ی جنسی در آن تاکنون شناخته نشده است.
کلنی تریکوفیتون روبروم بر روی محیط PDA بعد از ۲۸ روز در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد
مشخصات ظاهری کلنی
کلنی این قارچ سرعت رشد متوسطی در محیط سابورودکستروز آگار دارد. مرفولوژی سطح کلنی در استرین‌های مختلف به مقدار زیادی متنوع است. در ابتدا کلنی‌ها مرطوب به‌نظر می‌رسند و در سطح خود زواید خارمانند کوچک دارند، اما به‌تدریج به حالت پودری و نرم و مخمل‌مانند یا پنبه‌ای و مسطح درمی‌آیند و مرکز کلنی رشد ندولار نشان می‌دهد و یک طرح شعاعی از چین‌خوردگی‌ها پیدا می‌کند. سطح کلنی ممکن است سفید یا زرد مایل به سفید و یا قرمز پررنگ باشد. تولید رنگدانه‌ی قرمز در سطح کلنی از مشخصات این قارچ است. این رنگدانه به داخل محیط کشت منتشر می‌شود. پیگمانتاسیون پشت کلنی از بی‌رنگ تا زرد تا زرد قهوه‌ای و تا قرمز شرابی می‌تواند متفاوت باشد. تعداد میکروکونیدی‌ها از صفر تا تعداد کم و پراکنده و سرانجام تا تعداد بسیار زیاد ممکن است متغیر باشد و شکل میکروکونیدی از چماقی و بلند و باریک تا گلابی شکل می‌تواند متنوع باشد. تعداد ماکروکونیدی نیز از صفر تا تعداد کم و پراکنده و تا تعداد زیاد متغیر است و ممکن است پروجکشن‌های انتهایی داشته یا نداشته باشند.
اکثریت ایزوله‌ها بخصوص آنهایی که از کچلی پا (تینا پدیس) و اونیکومایکوزیس جدا می‌شوند به‌وسیله‌ی تولید تعداد کم تا متوسط میکروکونیدی‌های بلند و چماقی شکل مشخص می‌شوند و ماکروکونیدی ندارند (استرین نرم و لطیف یا کرک‌دار downy).
برخی ایزوله‌ها به‌ویژه آنهایی که از کچلی بدن (تینا کورپوریس) جدا می‌شوند بوسیله‌ی تولید مقادیر متوسط تا فراوان میکروکونیدی‌های چماقی شکل تا گلابی شکل و مقادیر متوسط تا فراوان ماکروکونیدی‌های سیگاری شکل با دیواره‌های نازک مشخص می‌شوند (استرین گرانولار یا زبر و خشن).
کلنی تریکوفیتون روبروم با پیگمانتاسیون قرمز شرابی
تنوع کلنی‌ها در استرین‌های مختلف تریکوفیتون روبروم
یک استرین از تریکوفیتون روبروم که در محیط lactritmel agar پیگمان قرمز و در محیط مایکوبیوتیک آگار پیگمان زرد تولید کرده است
واریته‌ی کرکی تریکوفیتون روبروم بر روی محیط لاکتریتمل آگار
واریته‌ی کرکی تریکوفیتون روبروم بر روی محیط لاکتریتمل آگار (منظره پشت کلنی)
باید تأکید شود که استرین‌های حدواسط نیز وجود دارند، زیرا بسیاری از خصوصیات مرفولوژیکال و کشت با یکدیگر همپوشانی دارند.
مشخصات میکروسکپی
تشکیل ماکروکونیدی و میکروکونیدی در استرین‌های وحشی (villous) به‌صورت پراکنده (sparse) است. ماکروکونیدی‌ها سوسیس شکل دارای انحنا و انتهای گرد (allantoid) یا مدادی شکل بوده (کشیده و قلمی و بلند و باریک) و یا گاهی سیگاری شکل دیده می‌شوند و شامل ۳ تا ۸ سلول می‌باشند. دارای دیواره‌های صاف و نازک می‌باشند. میکروکونیدی‌ها گلابی شکل (pyriform) و یا به شکل بالون و یا به اشکال چماقی (clavate) با اندازه‌های متغیر دیده می‌شوند و گاهی نیز به شکل دسته‌های چوب‌کبریتی (matchstick) شکل به‌ویژه در کشت‌های قدیمی دیده می‌شوند. بسیاری از آنها به‌صورت تک‌سلولی هستند و به‌وسیله‌ی پایه‌هایشان به هایفی متصل شده‌اند. ارگان اسپیرال در این قارچ دیده نمی‌شود.
در کشت‌های قدیمی کلامیدوکونیدی به تعداد فراوان مشاهده می‌شوند و همچنین سلول‌های هایفی متورم‌شده و یا قطعه‌قطعه شده مشابه آرتروکونیدی ممکن است دیده شوند.
هایفی‌های دارای سپتا و میکروکونیدی‌های چماقی شکل چسبیده به آن
ماکروکونیدی‌های فراوان مدادی شکل و آلانتویید
ماکروکونیدی‌های قلمی شکل و میکروکونیدی‌های گلابی و چماقی شکل فراوان
میکروکونیدی‌های چوب‌کبریتی شکل فراوان
نکته
در جداسازی اولیه برخی کشت‌ها ممکن است پیگمانتاسیون در پشت کلنی وجود نداشته باشند و نیز قادر به تولید میکروکونیدی نباشند. در این‌گونه موارد نیاز به کشت مجدد در محیط‌هایی مثل lactritmel agar و یا potato dextrose agar است که تولید پیگمان و نیز اسپورولاسیون را تحریک می‌کنند و اگر همچنان اسپورولاسیون رخ ندهد قارچ را باید در محیط تریکوفیتون آگار شماره ۱ کشت داد.
تست‌های فیزیولوژیک و تأییدکننده
بر روی محیطcornmeal-glucose agar رنگدانه‌ی قرمز رنگ تولید می‌کند.
تست اوره‌آز بعد از ۷ روز منفی است/ برخی استرین‌ها ممکن است مثبت باشند.
تست سوراخ کردن مو در شرایط آزمایشگاهی و بعد از ۲۸ روز منفی است.
در آگار فاقد ویتامین (Trichophyton Agar No.1) رشد خوب نشان‌دهنده‌ی عدم نیاز به ویتامین خاصی است. کلنی‌ها مسطح هستند و سفید تا کرم/ جیر شکل تا کرکی با پیگمانتاسیون قرمز شرابی در پشت کلنی هستند.
کشت در محیط littmanoxgall agar: کلنی‌ها جیر مانند تا کرکی و نرم و لطیف (downy) برآمده/ خاکستری مایل به سفید و بدون پیگمانتاسیون در پشت کلنی می‌باشند. برخی کشت‌ها ممکن است پیگمان قابل انتشار به رنگ سبز مایل به زرد داشته باشند.
محیط lactritmel agar: کلنی‌های مسطح/ سفید تا قرمز صورتی/ کرکی و نرم و لطیف (downy) تا گرانولار (دانه‌دانه و خشن)/ با پیگمان قرمز شرابی در پشت کلنی مشاهده می‌شوند.
محیط سابورودکستروز آگار با ۵٪ نمک: دارای رشد خیلی محدود در این محیط/ کلنی‌های سفید تا کرم/ کرک‌دار (downy) تا صاف (glabrous) با پیگمان زرد تا قهوه‌اي کم‌رنگ در پشت کلنی
پپتون آگار ۱٪: کلنی مسطح/ سفید تا کرم/ کرک‌دار downy)) تا صاف ((glabrous/ بدون پیگمان در پشت کلنی
کلیدهای تشخیصی شامل تاریخچه‌ی کلینیکی/ خصوصیات کشت/ مرفولوژی میکروسکوپی/ عدم تهاجم به مو و عدم سوراخ کردن آن در شرایط آزمایشگاهی است.
نمونه‌هایی از ضایعات پوست و ناخن که در نتیجه‌ی عفونت با تریکوفیتون روبروم حاصل شده است را در تصاویر زیر مشاهده می‌فرمایید.
ضایعه مزمن درماتوفیتی مربوط به تریکوفیتون روبروم
اونیکومایکوز ناشی از تریکوفیتون روبروم
فرم خشک و مزمن کچلی پا ناشی از تریکوفیتون روبروم
ضایعه‌ی سفید و مرطوب نکروزشده بین انگشتان کچلی پا مربوط به تریکوفیتون روبروم
برای دانلود پی دی اف برروی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام