مروری بر تاریخچه شیمی بالینی

History of clinical chemistry
History of clinical chemistry

مروری بر تاریخچه شیمی بالینی

دکتر شاهرخ مستور تهرانی

 

در این مقاله، مروری بر تاریخچه شیمی بالینی به‌ویژه در آمریکای شمالی داریم. همچنین پیشرفت‌های عمده در متدلوژی و نیز نشریات ویژه شیمی بالینی را بطور خلاصه عنوان خواهیم کرد. برای کسانی که به تاریخچه شیمی بالینی علاقه‌مند هستند، منابع لازم را در این مقاله ذکر کرده‌ایم. برای تهیه این مقاله منابع مختلفی از جمله مصاحبه‌های ضبط‌شده، فیلم‌های ویدیویی، تصاویر سینمایی، آرشیو عکس‌ها و مدارک، موزه‌ها و وب‌سایت‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

خلاصه: مدارک جمع‌آوری شده نقشه راه و چگونگی رسیدن شیمی بالینی را به نقطه فعلی نشان می‌دهند. بدون شک این اطلاعات به تعیین چشم‌انداز آتی این رشته کمک خواهند کرد.

 

مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال 2011 را سال بین‌المللی شیمی نامید. هدف از این نام‌گذاری، افزایش آگاهی عمومی از نقش شیمی در پاسخگویی به نیازهای جهان، افزایش علاقه جوانان به شیمی، ایجاد شور و شوق نسبت به آینده شیمی و نیز بزرگداشت صدمین سالگرد اهدای جایزه نوبل به مادام کوری بوده است. نقش شیمی بالینی در چنین زمینه‌ای باید پررنگ‌تر شود چراکه نقش کلیدی در درمان بیماری‌ها و پیشگیری از آنها را ایفا می‌کند. این دانش همچنین ارتباط مستقیمی با اقدام ماری کوری جهت گسترش تکنیک RIA  دارد. این تکنیک اندوکرینولوژی را متحول ساخت و به سایر رشته‌ها (همچون سم‌شناسی و کاردیولوژی) هم کمک‌های شایانی نمود.

برای نگارش این مقاله و کمک به افرادی که مشتاق دانستن در مورد تاریخچه  شیمی بالینی هستند به آرشیوهای شیمی بالینی به‌ویژه در آمریکای شمالی مراجعه کردیم. این منابع نشان می‌دهند که چگونه این شاخه از دانش به‌موقعیت کنونی رسیده و نقشه راه و چشم‌انداز آینده آن را ترسیم می‌کنند.

عبارت شیمی بالینی در سراسر جهان بیشترین کاربرد را برای تعریف این شاخه از دانش دارد، اما عبارات بیوشیمی بالینی و شیمی پاتولوژی Chemical Pathology نیز به‌طور وسیع مورد استفاده واقع می‌شوند. از آنجا که شیمی اساس و زیربنای دانش بیوشیمی و پاتوفیزیولوژی به‌حساب می‌آید، شایسته است که در این خصوص از ترکیب و عبارت “شیمی بالینی” استفاده کنیم.

برای رسیدن به سطح فعلی پیچیدگی شیمی بالینی، پیشرفت‌های زیادی در شیمی تجزیه، بیوشیمی و پاتوفیزیولوژی ضرورت داشته است. شیمی بالینی شاخه‌ای از دانش پزشکی است که به سنجش و تجزیه و تحلیل مواد بیولوژیک به‌ویژه مایعات بدن می‌پردازد تا به اطلاعات تشخیصی در خصوص وضعیت بدن انسان برسد.

شیمی بالینی دامپزشکی شاخه‌ای از شیمی بالینی است که در مورد حیوانات بررسی می‌کند. تولید اطلاعات دقیق، صحیح و به‌موقع و تفسیر این نتایج و بررسی حواشی خطا، اجزای کلیدی لازم در شیمی بالینی هستند و مهم‌ترین مهارت‌های لازم برای یک شیمیست بالینی به‌شمار می‌روند.

 

تاریخچه شیمی بالینی

آزمایش‌های معدودی به‌صورت دستی در تعدادی آزمایشگاه کوچک در این شاخه انجام می‌شد که ا کنون به حدی رسیده که با تجهیزات اتوماتیک در آزمایشگاه‌های بزرگی انجام می‌شود که میلیون‌ها آزمایش در طی سال انجام می‌دهند (شکل 1).

در منابعی البته نه‌چندان وسیع تاریخچه شیمی بالینی مضبوط گشته است. در جدول یک مهم‌ترین منابع که به ثبت تاریخچه شیمی بالینی از زمان‌های قدیم تاکنون پرداخته‌اند آمده است (11-1).

یوهانز باتنر مقالات و کتب بسیاری را در خصوص تاریخچه شیمی بالینی به‌ویژه در آلمان منتشر کرده است (6-3). از جمله این نوشته‌ها، تاریخچه شیمی بالینی (5) است که به سرمنشأ این رشته می‌پردازد. مشهورترین نوشته درخصوص تاریخچه شیمی بالینی کتاب “چهار قرن شیمی بالینی” (9) نوشته لوئیس روزنفلد می‌باشد که به انشعاب و توسعه این دانش از شیمی تجزیه و بیوشیمی می‌پردازد. شروع ماجرا از اوایل قرن شانزدهم بوده و به سال‌های اخیر منتهی می‌شود. اندازه‌گیری آنالیت‌های خاص همچون گلوکز، اوره، کراتینین، الکترولیت‌ها، کلسترول، برخی آنزیم‌ها، توتال پروتئین و نسبت آلبومین و گلوبولین که اساس شیمی بالینی را در دهه 1960 تشکیل می‌دهند در این کتاب تشریح شده‌اند.

بدیهی است تأثیر اشخاصی چون فون اسلایک، استانلی بندیکت و اتو فولین نیز در ابداع روش‌های رنگ‌سنجی مورد توجه واقع شده و همچنین از جولیس دوبوسک که کالریمتر دوبوسک را در سال 1870 ابداع کرد ذکری به میان آمده است. وندل کاراوی شیمیستی بود که بعد از جنگ جهانی دوم در عرصه شیمی بالینی فعالیت داشت. وی در سال 1973 و قبل از روزنفلد مقاله‌ای در خصوص تاریخچه شیمی بالینی به رشته تحریر درآورد. وی رئیس AACC از سال 1965 تا 1966 بود و در زمینه نگارش تاریخچه شیمی بالینی یکی از پیشکسوتان به‌حساب می‌آید. مقالات برجسته وی (2 و 1) بررسی شگفت‌انگیز و مختصری از منشأ این رشته ارائه می‌دهند.

نقاط عطف عمده تکنولوژیک که به آزمایشگاه شیمی بالینی یاری رسانده‌اند در جدول 2 فهرست شده‌اند (23-12 و 2). ترازو از دوران باستان مورد استفاده واقع می‌شد چرا که توزین طلا و سایر مواد گران‌بها از دوران تمدن باستانی اهمیت حیاتی داشت و به توسعه بازرگانی و تجمیع ثروت کمک می‌کرد. اسپکتروفتومتری که قدمت آن به بیش از یک قرن برمی‌گردد در بسیاری از فرآیندهای سنجش پایه در آزمایشگاه روتین دخیل می‌باشد. این روش که قبلاً به نام کالریمتری شناخته می‌شد در سنجش بسیاری از آنالیت‌ها در آزمایشگاه‌های اولیه شیمی بالینی همچون قند، اوره، کراتینین، اسید اوریک، پروتئین و آلبومین مورد استفاده واقع می‌شد. از واکنش بین آنالیت و معرف که درجاتی از اختصاصی بودن را شامل می‌شد محصولی بدست می‌آمد که رنگی بود و از مقایسه رنگ حاصل با رنگ بدست‌آمده از استاندارد شناخته شده مقدار آنالیت را معین می‌کردند. بیشتر این واکنش‌ها نسبتاً غیرحساس بوده و به مقدار نسبتاً زیادی نمونه نیاز داشتند که این امر خود منجر به رسوب پروتئین می‌شد، لذا معمولاً قبلاً پروتئین را رسوب می‌دادند و لذا فرآیند سنجش زمان‌بر بود. استفاده از آنزیم‌ها به‌عنوان معرف سنجش واکنش در طول‌موج فرابنفش موجب شد که حساسیت واکنش افزایش یافته و حجم کمتری از نمونه کفایت کند و در مجموع روش‌های اندازه‌گیری ساده‌تر شوند. آنزیم اوره‌آز که اوره را به یون آمونیوم تبدیل می‌کند اولین بار در سال 1914 مورد استفاده واقع گردید (24). آزمایشگاه‌های مدرن شیمی بالینی امروزه از روش‌های مختلف فتومتری همچون فلورسانس، فلورسانس پلاریزاسیون، نفلومتری، کمی‌لومینه‌سنس، فسفورسانس و الکتروکمی‌لومینه‌سنس استفاده می‌کنند. در این که روش گازومتری را در لیست تکنولوژی‌های سرنوشت‌ساز این حوزه قرار دهیم اندکی تردید وجود دارد. روش‌های گازومتری از ابتدای شروع آنها به‌واسطه پرزحمت بودن و مشکلات محیطی ناشی از آلودگی با جیوه محکوم به شکست بودند، اما با این حال اطلاعات اولیه را از وضعیت گازهای خون و تعادل اسید- باز فراهم نمودند. تردیدی نیست که ظهور اتوآنالایزرهای جریان پیوسته Couninuous-Flow ویژگی آزمایش‌های شیمی بالینی را عوض کرد و سبب شد تا نتایجی که قبلاً طی ساعت‌ها (و گاه روزها) آماده می‌شد در عرض چند دقیقه آماده گردد و فرصت پرسنل را جهت پرداختن به سایر بخش‌های نوآمد همچون سم‌شناسی، اندوکرینولوژی و بعدها تشخیص مولکولی آزاد کرد. نوآوری دیگر در زمینه اتوماسیون توســط نورمــن آندرسون در سال 1968 انجام پذیرفت که centrifugal analyzer را ابداع کرد (25).این دستگاه اولین آنالایزر بالینی بود که به کامپیوتر مجهز شد.

اتوآنالایز نهایی یعنی SMAC (Sequential Multiple Analyzer with Computer) که در سال 1974 تولید شد هم مجهز به یک کامپیوتر داخلی بود. در سال 1959 یک دستگاه موســــــوم به Robot chemist تولید شد که از کووت‌های معمولی به همراه پیپت کردن و مخلوط کردن اتوماتیک استفاده می‌کرد، اما پیچیدگی مکانیکی دستگاه عملاً آن را غیرقابل استفاده می‌کرد. یکی از نویسندگان این مقاله یعنی (J.Savory) با هر دو دستگاه اتوآنالایزر اولیه و Robot chemist کارکرده و صحت اظهارات فوق را گواهی می‌دهد. نهایتاً پیپت کردن اتوماتیک روش منتخب در آزمایشگاه‌های شیمی بالینی شد که این واقعه عمدتاً مرهون تولید دستگاه Beckman Astra در سال 1987 می‌باشد.

در سال 1949، Orjan Ouchterlony از آنتی‌بادی‌ها به‌عنوان معرف در روش‌های ایمونودیفوزیون استفاده کرد (26)، اما تحول اساسی زمانی رخ داد که روش RIA به کار گرفته شد. این روش توسط Solomon Berson و Rosalyn Yallow ابداع گردید و به همین دلیل جایزه نوبل به Yallow تعلق گرفت. با استفاده از این روش برای اولین بار سنجش دقیق و حساس گروه وسیعی از هورمون‌ها، پروتئین‌ها و داروها میسر گردید. این روش جایگزین سایر روش‌ها در تشخیص حاملگی و 17 کتواستروئیدها گردید. تکنیک‌های ایمونواسی بی‌شماری در آزمایشگاه‌های شیمی بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرند که در جدول 3 به آنها اشاره شده است (27). به‌جز ابداع RIA، مهم‌ترین تحول دیگر در روش‌های ایمونواسی تولید آنتی‌بادی‌های مونوکلونال بود که معرف‌های فوق‌العاده مهمی با کاربردهای فراوان هستند. در خصوص اینکه چه کسی برای اولین بار آنتی‌بادی مونوکلونال را در آزمایشگاه تولید کرد اختلاف‌نظر وجود دارد اما اغلب، این کار به Jerrold Schwaber نسبت داده می‌شود (18). سایر نقاط عطف در تاریخچه آزمایشگاه شیمی بالینی در جدول 2 و 3 فهرست شده‌اند (37-27). برخی از این اتفاقات مهم عبارتند از: به‌کارگیری کامپیوتر برای پردازش اطلاعات وسیع در آزمایشگاه‌های مدرن، توسعه تکنولوژی معرف‌های خشک که در آزمایشات بر بالین بیمار و آزمایش‌های خودانجام تحول بزرگی ایجاد نمود، ارزیابی مهارتی که کیفیت آزمایشگاه‌ها را ارتقاء داد و در نهایت PCR که راه تشخیص مولکولی را در آزمایشگاه‌ها هموار نمود.

با گسترش شیمی بالینی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های پزشکی در بخش‌های مختلف جهان، انجمن‌ها و نشریات حرفه‌ای جهت پشتیبانی شیمیست‌های بالینی ایجاد شدند. گزارش‌های تاریخی از شیمی بالینی در انگلیس (39 و 38)، فرانسه (39)، اتریش (40)، امریکا (41) و اسکاتلند (42) وجود دارند.

درخصوص دو آزمایشگاه مهم اولیه در آمریکا یعنی آزمایشگاه ویلیام پپر در پنسیلوانیا (شکل 2)، (43) و آزمایشگاه بیمارستان اطفال کلمبو (44) هم تاریخچه‌هایی نگاشته شده است. علاوه بر این، تاریخچه مجله شیمی بالینی توسط سردبیر پرسابقه آن یعنی استاتون کینگ به شکل خلاصه بیان شده است (45).

یکی از شگفت‌انگیزترین بخش‌های مطالعه تاریخچه شیمی بالینی، زندگی بنیانگذاران این رشته می‌باشد. Otto Folin یکی از اصلی‌ترین بنیانگذاران این رشته است که زندگینامه وی توسط ساموئل مریت به رشته تحریر درآمده است (46). در مورد عناصر کلیدی دیگر این رشته همچون هنری بنس جونز (47) و جاکیم کوهن (مبدع الکتروفورز استات سلولز) (48) نیز بیوگرافی‌هایی نوشته شده است.

نخستین نهاد حرفه‌ای در زمینه شیمی بالینی که در دهه 1940 رشد کرد تأسیس AACC در سال 1948 در آمریکا بود (49). به دنبال آن در کشوهای مختلف نیز نهادهای ملی برای شیمی بالینی ایجاد گردید (به‌عنوان مثال در سال 1953 در بریتانیا انجمن شیمی بالینی شکل گرفت) (50) و همچنین یک نهاد بین‌المللی که در ابتدا تحت عنوان انجمن بین‌المللی بیوشیمیست‌ها نام‌گذاری شده بود در سال 1952 پا به عرصه وجود نهاد که بعدها یعنی در سال 1953 به فدراسیون بین‌المللی شیمی بالینی یا همان IFCC تغییر نام داد (51).

 

موزه‌های شیمی بالینی

اندازه و وزن برخی از آنالایزرهای بزرگ شیمی بالینی مانع از آن نشد که در موزه‌ها به نمایش گذارده شوند و موزه‌های متعددی هستند که تاریخچه شیمی بالینی را با انواع آنالایزرهای مختلف به نمایش می‌گذارند. بنیاد شیمی هریتج (52) تعدادی از آنالایزرهای شیمی از جمله Autoanalyzer Sampler Unit تکنیکون را در نمایشگاه دائمی خود در فیلادلفیا در معرض دید مراجعین قرار داده است. AACC هم یک نمایشگاه کوچک در دفتر خود در واشنگتن دارد که تجهیزاتی همچون کالریمتر Klett Photoelectric، لوله قند فولین- وو، اتوآنالیزور تکنیکون و یک مدل DU از اسپکتروفتومتر بکمن در آن مشاهده می‌گردد (53). مرکز Beckman Coulter Heritage و موزه علوم کالتک (54) اقلام مربوط به کارهای آرنولد بکمن و اتوآنالایزرهای شرکت بکمن را به نمایش گذاشته‌اند. موزه‌های مجازی آنلاین توسط شرکت‌هایی همچون بکمن کولتر (55)، ارتودیاگنوستیکس (56)، ابــــــــــوت (57)، روش (58)،  (Instrumention Laboratory) (59) و المپوس (60) راه‌اندازی شده‌اند.

آرشیوهای فایل‌های صوتی، ویدیویی، فیلم، تصویر و سند آرشیوهای مختلف از عکس‌ها، فیلم‌ها و تاریخچه شفاهی و همچنین مصنوعات و خاطرات وجود دارند که امکان بررسی حرکت آزمایشگاه‌های ساده ابتدایی را به آزمایشگاه‌های مدرن امروزی فراهم می‌سازند.

موزه دانش در لندن وبسایتی دارد که به تاریخچه پزشکی اختصاص دارد. این وبسایت تصاویری از تجهیزات اولیه (مثلاً یک یورومتر متعلق به سده 1800)، کیت آزمایش ادرار (کیت یک مرحله‌ای حاملگی مربوط به 1988) و بیوگرافی شیمیست‌های بالینی معروف (همچون لئونارد Skeggs) را به نمایش گذاشته است (61). سایت Getty Image (62) تصاویر متعددی از آزمایش‌های خانگی (حاملگی و دیابت) را جمع‌آوری کرده است.

در کتابخانه Wellcome در لندن (63) تصاویر زیادی از نوارهای آزمایش (مانند حاملگی، ادرار) و گلوکومترها وجود دارد. تاریخچه مبسوط و مصور آزمایش حاملگی را می‌توان در آرشیو NIH مشاهده کرد (64). این تصاویر شامل تجهیزات و نیز تبلیغات اولیه برای آزمایش حاملگی در منزل می‌باشند.

مجموعه فیلم و تصویر کتابخانه ولکام قدیمی‌ترین فیلم‌ها را از آزمایشگاه بیمارستانی دارد که در حدود سال 1932 در بیمارستان سلطنتی شفیلد برداشته شده است (65). این فیلم یک شیمیست بالینی را نشان می‌دهد که مشغول انجام آزمایش گلوکز است. این فرد، با دهان پیپت می‌کند و دستکش هم نپوشیده است و لذا می‌تواند نمایشی از وضع استانداردهای ایمنی در آن موقع باشد (شکل 3).

علیرغم تاریخ نسبتاً طولانی آزمایشگاه‌های بالینی و هم‌زمانی آنها با حضور دوربین‌های فیلمبرداری، نمونه‌های نسبتاً کمی فیلم وجود دارند که حال و هوای کار کردن در آزمایشگاهای اولیه را نشان دهند. نمونه‌ای از این فیلم‌ها در سال 1966 توسط Peter Wilding از آزمایشگاه بیمارستان عمومی لس‌آنجلس در کالیفرنیا گرفته شده است (66). همچنین یک فیلم ویدیویی از سخنرانی جان لندن در خصوص RIA در دانشگاه لندن در سال 1972 وجود دارد.

همچنین وبسایت جایزه نوبل لینک ویدیوی مربوط به سخنرانی روزالین یالو درخصوص RIA که در سال 1978 ارائه شده را دارد (67).

آرشیو مؤسسه SMITHSONIAN (تاریخ شفاهی پزشکی و علوم بهداشتی) فایل‌های تصویری و صوتی متعددی را از شیمیست‌های بالینی از جمله درخصوص تاریخچه توالی‌یابی DNA و PCR دارد (68).

مجموعه وسیع‌تری از مصاحبه با شیمیست‌های بالینی برجسته را می‌توان در بخش تاریخ شفاهی وبسایت CHF (69) پیدا کرد. علاوه بر این در این وبسایت می‌توان تصاویری از آنالایزرهایی همچون Circa 1975، دستگاه سنجش گلوکز مدل 23A (70) و دستگاه گلوکز و هموگلوبین Photovolt (71) را مشاهده نمود.

در وبسایت تاریخچه پزشکی دسترسی به مجموعه عکس‌های کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (72) میسر می‌باشند. در این مجموعه تصاویری از بیوشیمیست‌های بالینی، آزمایشگاه‌های اولیه نظامی و دانشگاهی و پوسترهای انجام آزمایش کلسترول و هفته آزمایشگاه پزشکی ملی دیده می‌شود.

یکی از جدیدترین مجموعه عکس‌ها، مربوط به آرشیو بخش آنالایزرهای تاریخی AACC می‌باشد. هدف این بخش جمع‌آوری تصاویر همه آنالایزرهای آزمایشگاهی (شیمی، ایمونواسی، هماتولوژی و …) و تجهیزات اتوماتیک مرتبط می‌باشد (73).

با ظهور یوتیوب در سال 1985 ویدیوهای متعددی از آزمایشگاه‌های بالینی، تست‌های تجاری آزمایشگاهی و آزمایش‌ها به نمایش گذاشته شده‌اند. برای مورخین آینده این فیلم‌ها منابع غنی از اطلاعات درخصوص آزمایشگاه بالینی خواهند بود. یک مدخل قابل توجه در یوتیوب ویدیوی افتتاحیه 45مین نشست سالیانه AACC در سال 1993 می‌باشد (74).

 

نقطه استقرار شیمی بالینی کجاست؟

در سال 1984 در نشست ملی AACC یکی از نویسندگان این مقاله یک ســـــــــخنرانی تحت عنوان on  such a full sea are we not afloat داشت (این عنوان برگرفته از نقل‌قول شکسپیر از ژولیوس سزار است).   سال 1984 زمان سرخوردگی و ناامیدی شیمیست‌های بالینی بود چراکه آغاز ورود معرف‌ها و دستگاه‌های تجاری به آزمایشگاه بود. هدف این سخنرانی اشاره به آینده درخشان این رشته داشت که نوید ورود تشخیص مولکولی، استفاده از روبات‌ها و کاربرد روتین اسپکترومتری جرمی در آزمایشگاه بالینی در آینده را می‌داد. اکنون بعد از حدود 27 سال این پیش‌بینی تحقق یافته است.

در پایان و با رعایت احتیاط پیش‌بینی خود را از 25 سال آینده این رشته نیز اعلام می‌کنیم؛ ما امیدواریم که توسعه تکنولوژی مرتبط با آزمایشگاه سبب گردد که هزینه‌های سرسام‌آور بهداشت و سلامت کاهش یابد. گسترش آزمایشات بر بالین بیمار که متکی بر بستر تله‌مدیسین خواهد بود نیاز به مراجعه بیماران مزمن به بیمارستان‌ها را کاهش داده و لذا سبب کاهش هزینه‌های بهداشتی خواهد شد. با الگوبرداری از منابع الکترونیک و همگرایی بیشتر در فن‌آوری، بهای تجهیزات دستی کاهش خواهد یافت. تأکید بیشتری بر به‌کارگیری مارکرهای اختصاصی‌تر برای بیماری‌ها بعمل خواهد آمد و آسیب‌پذیری بیماران در مقابل بیماری‌ها بیشتر مورد آزمایش واقع خواهد شد. تحقیق درخصوص سرطان و بیماری‌های قلب ادامه خواهد یافت اما توسعه مارکرهای زودهنگام برای اختلالات نرودژنراتیو تشدید خواهد شد. علیرغم تحقیقات بسیار درخصوص پاتوژنز پارکینسون و آلزایمر، پیشرفت اندکی در تشخیص به‌هنگام این بیماری‌ها حاصل شده است. به نظر ما این وضعیت تغییر خواهد کرد و آزمایشگاه شیمی بالینی نقش مهمی در این رابطه خواهد داشت. به‌عنوان اعضای جامعه شیمی بالینی به گذشته خود افتخار می‌کنیم و نسبت به آینده امیدوار هستیم.

این مقاله ترجمه‌ای است از:

A Guide to the History of Clinical Chemistry

Larry J. Kricka and John Savory

Clinical Chemistry 57:8

1118–1126 (2011)

منابع:

  1. Caraway WT. The scientific development of clinical

chemistry to 1948. Clin Chem 1973;19:373–

83.

  1. Caraway WT. Major developments in clinical

chemical instrumentation. J Clin Chem Clin

Biochem 1981;19:491– 6.

  1. Hickel E. The emergence of clinical chemistry in

the 19th century: presuppositions and consequences.

J Clin Chem Clin Biochem 1982;20:521–

30.

  1. Kohler RE. From medicinal chemistry to

biochemistry: the making of a biomedical discipline.

New York: Cambridge University Press,

  1. 399 p.
  2. Bu¨ ttner J. History of clinical chemistry. Berlin:

Walter de Gruyter; 1983. 91 p.

  1. Bu¨ ttner J, Habrich C. Roots of clinical chemistry.

Darmstadt: GIT-Verlag; 1987. 158 p.

  1. Bu¨ ttner J. Clinical chemistry as scientific

discipline: historical perspectives. Clin Chim Acta

1994;232:1–9.

  1. Olukoga AO, Bolodeoku J, Donaldson D. Laboratory

instrumentation in clinical biochemistry: an

historical perspective. J R Soc Med 1997;90:

570–7.

  1. Rosenfeld L. Four centuries of clinical chemistry.

New York; London: Taylor & Francis, 1999.

  1. Rosenfeld L. A golden age of clinical chemistry:

1948–1960. Clin Chem 2000;46:1705–14.

  1. Rosenfeld L. Clinical chemistry since 1800:

growth and development. Clin Chem 2002;48:

186–97.

  1. Hald PM. The flame photometer for the measurement

of sodium and potassium in biological materials.

J Biol Chem 1947;167:499 –510.

  1. Zettner A, Seligson D. Application of atomic absorption

spectrophotometry in the determination

of calcium in serum. Clin Chem 1964;10:869 –90.

  1. Sunderman FW Sr. The history of proficiency testing/

quality control. Clin Chem 1992;38:1205–9.

  1. Cremer HD, Tiselius A. [Electrophoresis of proteins

on filter paper]. Biochem Z 1950;320:273–

83.

  1. Durrum EL. A microelectrophoretic and microionophoretic

technique. J Am Chem Soc 1950;72:

2943–8.

  1. Berson SA, Yalow RS. Quantitative aspects of the

reaction between insulin and insulin-binding antibody.

J Clin Invest 1959;38:1996 –2016.

  1. Schwaber J, Cohen EP. Human x mouse somatic

cell hybrid clone secreting immunoglobulins of

both parental types. Nature 1973;244:444 –7.

  1. Skeggs LT Jr. An automatic method for colorimetric

analysis. Am J Clin Pathol 1957;28:311–22.

  1. Sunderman FW Jr. Computer applications in laboratory

medicine: the delineation of normal values.

Ann NY Acad Sci 1969;161:549 –71.

  1. Sunderman FW Jr, McKibbin CW, Savory J. A

computer program of clinical laboratory data

. Clin Chem 1968;14:818.

  1. Free AH, Dams EC, Kercher ML, Free HM, Cook
  2. Simple specific test for urine glucose. Clin

Chem 1957;3:163– 8.

  1. Mullis K, Faloona F, Scharf S, Saiki R, Horn G,

Erlich H. Specific enzymatic amplification of DNA

in vitro: the polymerase chain reaction. Cold

Spring Harb Symp Quant Biol 1986;51(Pt 1):263–

73.

  1. Van Slyke DD, Cullen GE. A permanent preparation

of urease, and its use in the determination of

urea. J Biol Chem 1914;18:211–28.

  1. Anderson NG. Computer interfaced fast analyzers.

Science (Wash DC) 1969;166:317–24.

  1. Ouchterlony O. Antigen-antibody reactions in

gels. Acta Pathol Microbiol Scand 1949;26:507–

15.

  1. Wu AH. A selected history and future of immunoassay

development and applications in clinical

chemistry. Clin Chim Acta 2006;369:119 –24.

  1. Martin NH, Franglen GT. The use and limitations

of filter-paper electrophoresis. J Clin Pathol 1954;

7:87–105.

  1. Bu¨ ttner J. Evolution of clinical enzymology. J Clin

Chem Clin Biochem 1981;19:529 –38.

  1. White WL. A new look at the role of urinalysis in

the history of diagnostic medicine. Clin Chem

1991;37:119 –25.

  1. Severinghaus JW, Astrup PB. History of blood gas

analysis. Int Anesthesiol Clin 1987;25:1–224.

  1. Breathnach CS. The development of blood gas

analysis. Med Hist 1972;16:51– 62.

  1. Curme H, Rand RN. Early history of Eastman

Kodak Ektachem slides and instrumentation. Clin

Chem 1997;43:1647–52.

  1. Rifai N, Cooper GR, Brown WV, Friedewald W,

Havel RJ, Myers GL, Warnick GR. Clinical Chemistry

journal has contributed to progress in lipid

and lipoprotein testing for fifty years. Clin Chem

2004;50:1861–70.

  1. Lequin RM. Enzyme immunoassay (EIA)/enzymelinked

immunosorbent assay (ELISA). Clin Chem

2005;51:2415– 8.

  1. Van Weeman B. The rise of EIA/ELISA. Clin Chem

2005;51:2226.

  1. Gingeras TR, Higuchi R, Kricka LJ, Lo YM, Wittwer
  2. Fifty years of molecular (DNA/RNA) diagnostics.

Clin Chem 2005;51:661–71.

  1. Coley NG. Medical chemists and the origins of

clinical chemistry in Britain (circa 1750–1850).

Clin Chem 2004;50:961–72.

  1. Coley NG. Early blood chemistry in Britain and

France. Clin Chem 2001;47:2166 –78.

  1. Kaiser E. Clinical chemistry in Austria. Past–

present–future: reflections on the occasion of the

25th anniversary of the Austrian Society for Clinical

Chemistry. Eur J Clin Chem Clin Biochem

1994;32:579–82.

  1. Sunderman FW Sr. The foundation of clinical

chemistry in the United States. Clin Chem 1994;

40:835– 42.

  1. Simpson E. Clinical biochemistry in Scotland. A

random history. http://www.elliottsimpson.com/

history/introduction.php (Accessed March 2011).

  1. Young DS, Berwick MC, Jarett L. Evolution of the

William Pepper Laboratory. Clin Chem 1997;43:

174–9.

  1. Meites S. History of clinical chemistry in a children’s

hospital (1914 –1964). Clin Chem 2000;46:

1009–13.

  1. King JS. Clinical chemistry: a fragmentary history

(1969 –1977). Clin Chem 1994;40:2106 –10.

  1. Meites S. Otto Folin: America’s first clinical biochemist.

Washington (DC): AACC; 1989. 428 p.

  1. Rosenfeld L. Henry Bence Jones (1813–1873): the

best “chemical doctor” in London. Clin Chem

1987;33:1687–92.

  1. Rocco RM. Joachim Kohn (1912–1987) and the

origin of cellulose acetate electrophoresis. Clin

Chem 2005;51:1896 –901.

  1. Choate EJ. History of the Northeast Section,

AACC. Clin Chem 1979;25:1857– 60.

  1. The Association for Clinical Biochemistry. History.

http://www.acb.org.uk/site/history.asp (Accessed

March 2011).

  1. Lines J, Heeren J. IFCC celebrating 50 years.

Sherwood R, ed. Milan: IFCC; 2002. 168 p.

  1. The Chemical Heritage Foundation. http://www.

chemheritage.org (Accessed March 2011).

  1. Kibak P. AACC collection preserves history of lab

instruments: devices show how technology has shaped

blood analysis. http://www.aacc.org/publications/cln/

2008/July/dailies/Pages/wed_daily2.aspx (Accessed

March 2011).

  1. California Institute of Technology. The Beckman Room:

the Caltech Science Museum. http://archives.

caltech.edu/about/beckman-room.html (Accessed

March 2011).

  1. Beckman Coulter Milestones. http://download.

streamingmediahosting.com/beckmancoulter/BC_

Timeline/timeline.html (Accessed March 2011).

  1. Ortho Clinical Diagnostics. Who we are: overview

and history. http://www.orthoclinical.com/en-us/

localehome/whoweare/Pages/OverviewHistory.aspx

(Accessed March 2011).

  1. Abbott. A history of medical innovation. http://

www.abbott.com/global/url/content/en_US/10.30:

30/general_content/General_Content_00069.htm

(Accessed March 2011).

  1. Roche Diagnostics. US history. http://www.

roche-diagnostics.us/about/history.htm (Accessed

March 2011).

  1. Instrumentation Laboratory. Key milestones of our first

50 years. http://www.instrumentationlaboratory.com/

50forwardminisite/flash%20show.aspx (Accessed

March 2011).

  1. Olympus Corporation. History of diagnostic systems.

http://www.olympus-global.com/en/corc/history/analyzer/ (Accessed February 2011).

  1. Science Museum. Brought to life: exploring the history

of medicine. http://www.sciencemuseum.

org.uk/broughttolife.aspx (Accessed March 2011).

  1. Getty Images. http://www.gettyimages.com (Accessed

March 2011).

  1. Wellcome Images. 2000 Years of human culture.

http://images.wellcome.ac.uk/ (Accessed March

2011).

  1. A thin blue line. The history of the pregnancy test

kit. history.nih.gov/exhibits/thinblueline/ (Accessed

March 2011).

  1. Skinner EF [produced and titled by], Watson AL

[photographed by]. Hospital laboratory [motion

picture]: Fulwood convalescent hospital. Circa 1932.

Wellcome Library Moving Image and Sound Collection.

https://catalogue.wellcome.ac.uk/record_b1656284_

S3 (Accessed July 2011).

  1. Wilding P. Clinical chemistry laboratory in 1966.

http://www.youtube.com/watch?v_5eH2zzYROQY

(Accessed March 2011).

  1. The Nobel Laureate meetings at Lindau. http://

www.lindau-nobel.org/MediaContainer.AxCMS?

LaureateID_6982&type_lectures (Accessed

March 2011).

  1. US National Library of Medicine. National Institutes

of Health. Guide to Oral Histories in Medicine

and the Health Sciences. Record units 9549

and 9577. http://www.nlm.nih.gov/hmd/oral_

history/si.html (Accessed March 2011).

  1. Chemical Heritage Foundation. Oral histories. http://

www.chemheritage.org/discover/collections/oralhistories/

index.aspx (Accessed February 2011).

  1. Chemical Heritage Foundation. YSI Blood Glucose

Analyzer, model 23A. http://www.chemheritage.

org/discover/collections/collection-items  scientific

instruments/ysi-blood-glucose-analyzer-model-23a.

aspx (Accessed March 2011).

  1. Chemical Heritage Foundation. Collections: photovolt

hemoglobin and glucose meter. http://www.

chemheritage.org/discover/collections/collectionitems/

scientific-instruments/photovolt-hemoglobinand-

glucose-meter.aspx (Accessed March 2011).

  1. NIH, US National Library of Medicine. Historical

collections. http://www.nlm.nih.gov/hmd/

collections/index.html. (Accessed July 2011).

  1. AACC History Division Analyzer Archive. http://

www.aacc.org/members/divisions/history/analyzer/

pages/default.aspx. (Accessed July 2011).

  1. Clinical chemistry history – contributions from the

Northeast US. Part 1 and part 2. http://www.youtube.

com/watch?v_wDg8IeOuZTI; http://www.youtube.

com/watch?v_Oaii4Wfsg_8&feature_related (Accessed

July 2011).

تاریخچه شیمی بالینی از سال 1800

ایمنی در آزمایشگاه‌های شیمی

همدلی، هنر و حرفه پزشکی

برای دانلود فایل pdf  بر روی لینک زیر کلیک کنید

خواندن تمام مطلب
پاسخی قرار دهید

ایمیل شما هنوز ثبت نشده است.

slot gacor