تاريخچه تشخيص پزشكي و آزمايشگاه باليني (2)
دكتر كمال رضائي
علوم آزمايشگاهي در قرن بيستم
در شروع قرن بيستم داروهاي ضد ميكروبي معدود بودند و بسياري از بيماري‌هاي عفوني كه امروزه به راحتي درمان مي‌شوند در آن زمان كشنده و مرگ‌آور محسوب مي‌شدند. پيشرفت در روش‌هاي تشخيصي و كشف داروهاي جديد سبب شد تا آزمايشگاه بواسطه توانايي تشخيص بيماري‌ها اقتدار پزشكي را افزون‌تر نمايد. دستاوردهاي پيشرفت در فيزيك در وسايل سنجش آزمايشگاهي منعكس شد و آزمايشگاه‌هاي باليني به عنصر ثابتي از بيمارستان‌هاي امريكا تبديل شدند. ايزوتوپ‌هاي راديواكتيو، الكتروفورز، ميكرواسپكتروفتومتري، الكتروانسفالوگرام و الكتروميوگرام بخشي از دستاوردهاي ناشي از پيشرفت در دانش فيزيك بودند. ساير تكنيك‌ها نظير ونتريكولوگرافي، كاتترليزاسيون داخل قلبي و توموگرافي، دانش پزشكان را از عملكرد بدن به طور وسيعي افزايش دادند. در سال 1840 تنها آزمايشگاهي كه در طب اروپا شناخته شده بود محلي بود كه داروسازها در آن مشغول فعاليت بودند، اما در سال 1900 گروهي از آزمايشگاه‌ها شامل آزمايشگاه فيزيولوژي، پزشكي قانوني، بهداشت عمومي و ميكروبيولوژي ظهور كردند. آزمايشگاه بعنوان يك ابزار ضروري جهت اكتشافات جديد شناخته شد.
ميكروب شناسي
پيشرفت در ميكروب شناسي، پيوند بين تشخيص و درمان را استحكام بخشيد؛ ورود آنتي‌بيوتيك‌ها و سولفاميدها درمان بيماري‌هاي كشنده را ممكن ساخت.
كشف تصادفي پني‌سيلين توسط آلكساندر فلمينگ در سال 1928 فصل جديدي را در خصوص آنتي‌بيوتيك‌ها گشود. اين دانشمند اسكاتلندي بر روي اثرات ضد باكتري خون و ساير مواد ضد باكتريايي مطالعاتي انجام داده بود. هنگامي كه بر روي ويروس آنفلوانزا تحقيق مي‌كرد بطور تصادفي مشاهده كرد كه قارچي در روي پليت محيط كشت رشد كرده است كه در اطراف آن هاله شفافي ايجاد شده كه نشان مي‌دهد كه در آن هاله استافيلوكك نتوانسته رشد كند. فلمينگ آزمايش‌هايي را با اين قارچ انجام داد و مشاهده كرده حتي اگر آن را 800 مرتبه رقيق نمايد باز هم مي‌تواند مانع رشد استافيلوكك گردد.
Gerhard Johannes Paul Domagk كه يك پاتولوژيست و باكتريولوژيست آلماني بود كشف كرد كه يك رنگ قرمز موسوم به prontosil rubrum موجب حفاظت حيوانات آزمايشگاهي در برابر دوزهاي كشنده استافيلوكك و استرپتوكك هموليتيك مي‌شود. prontosil مشتقي از سولفاميد است. Domagk متقاعد نشده بود كه prontosil مي‌تواند در انسان هم مؤثر باشد، اما زماني كه دخترش بر اثر ابتلا به استرپتوكك شديداً بيمار شد از سر ناچاري مقداري prontosil به وي داد. دخترك كاملاً بهبود يافت اما اين اكتشاف علني نشد تا اينكه در سال 1935 پزشكان ديگري نيز اين دارو را بر روي بيماران آزمايش نمودند. كشف اثر ضد باكتريايي سولفاميدها به پزشكان و جراحان اسلحه جديدي بر عليه عفونت‌ها داد.
شيمي باليني
در آن زمان بيوشيميست‌هاي بزرگي زندگي مي‌كردند. يكي از آنها Otto Folin سوئدي بود كه در دانشگاه هاروارد كار مي‌كرد. بين سال‌هاي 1904 تا 1922 وي روش‌هاي سنجش كمي متعددي را براي آناليت‌هاي ادرار همچون اوره، آمونياك، كراتينين، اسيد اوريك، توتال نيتروژن، فسفر، كلر، توتال سولفات و اسيديتي ابداع نمود. او همچنين تلاش كرد تا آمونياك خون را اندازه‌گيري كند و نيز روش پيكرات قليايي ژافه را براي سنجش كراتينين بكار گرفت. وي همچنين اثر داروهاي يوريكوزوريك را بر ميزان اسيد اوريك خون و ادرار در نقرس نشان داد و نيز براي سنجش اپي‌نفرين يك روش كالريمتريك ابداع نمود. وي همچنين نخســـــــــــــتين مقادير طبيعي را براي (NPN) Nonprotein Nitrogen، اسيد اوريك و پروتئين خون منتشر نمود. در ميان معرف‌هايي كه فولين ابداع نمود معرف Folin Cicalteu هنوز هم براي سنجش پروتئين كاربرد دارد.
بانك خون
اكتشافات جديد در خصوص طبيعت بيوشيميايي خون امكان انتقال خون را از فردي به فرد ديگر ميسر ساخت. اين قابليت درصد موفقيت جراحي را به طور چشمگيري افزايش داد. در اوايل دهه 1940 بانك خون در امريكا بنا نهاده شد.
در سال 1900 كارل لنداشتاينر مفهوم گروه خون را كشف نمود و در سال بعد آن را به شكل گروه‌هاي ABO معرفي نمود. در سال‌هاي قبل تلاش براي انتقال خون حيوان به انسان به شكست منجر شده بود. نتيجه انتقال خون حيوان به انسان لخته شدن و ليز گلبول‌ها بود. لنداشتاينر مشابه همين واكنش را در انتقال خون انسان به انسان گزارش كرد. شوك، زردي و هموگلوبينوري نتيجه اين انتقال خون‌ها بود. پس از آنكه گروه‌هاي خوني A، B، AB و O توسط لنداشتاينر كشف شد فاجعه انتقال خون‌هاي اوليه با تزريق خون‌هاي هم‌گروه مرتفع گرديد. بعدها لنداشتاينر به مطالعه در زمينه خونريزي نوزادان پرداخت و در طي آن عامل Rh را كشف كرد.
شخصيت برجسته ديگر در عرصه انتقال خون مدرن (1950 – 1914) Charles Drew مي‌باشد. وي يك پزشك آفريقايي تبار ساكن واشنگتن بود. در اوايل دهه 1940 صليب سرخ نيـــويورك پروژه‌اي را براي جمع‌آوري و انتقال خون به جزاير انگليس شروع كرد. Drew در اين پروژه موفق به جداسازي و توليد انبوه پلاسما گرديد.
جنبش كيفيت
قرن بيستم شروع جنبش كيفيت در بيمارستان‌ها و آزمايشگاه‌ها بود. بعنوان بخشي از اين جنبش گردانندگان بيمارستان‌ها شروع به ارزيابي مهارت‌هاي شيمسيت‌هاي باليني نمودند كه قرار بود در آزمايشگاه‌هاي بيمارستاني مشغول بكار شوند. در اوايل اين قرن بسياري از بيمارستان‌ها شروع به سازماندهي آزمايشگاه‌هايشان كردند. اين آزمايشگاه‌ها تحت رياست بيوشيمسيت‌ها بود. تشكيلات صنفي نيز به ارزيابي صلاحيت كاركنان آزمايشگاه‌ها كمك كردند. اين تشكيلات همچنين با رايزني جهت تصويب قوانين مفيد به اعضاي خود كمك نمودند.
كالج جراحان آمريكا اولين بازرسي‌هاي بيمارستان‌ها را در سال 1918 رهبري نمود. در ابتدا، بازرسي‌ها مبتني بر يك تك برگ از استانداردها بود كه شامل بررسي كفايت تعداد پرسنل و تجهيزات آزمايشگاه هم مي‌شد. بازرسان 671 بيمارستان 100 تختخوابي به بالا را بررسي نموده و در مرحله اول 81 بيمارستان تأييد صلاحيت شدند. در بازرسي بعدي صد بيمارستان ديگر هم پس از رفع اشكالات مورد تأييد قرار گرفتند.
در همان سال جان كولمر مقاله‌اي منتشر ساخت تحت عنوان ”نياز به تكنسين‌هاي آزمايشگاهي و آموزش آنها“. در اين مقاله براي اولين بار دوره آموزشي تكنولوژي پزشكي بطور مشروح مورد بررسي قرار گرفته است. همزمان در ايالت پنسيلوانيا قانوني به تصويب رسيد كه تمامي بيمارستان‌ها به ويژه آنها كه كمك‌هاي دولتي دريافت مي‌كنند موظف به تأسيس و تجهيز كامل آزمايشگاه و استخدام تكنسين تمام وقت شدند.
در سال 1920، آزمايشگاه‌هاي باليني در بيمارستان‌هاي بزرگ مديريت مستقل داشتند و توسط يك پزشك اداره مي‌شدند. اين آزمايشگاه‌ها معمولاً از چهار يا پنج بخش مشتمل بر بيوشيمي، كلينيكال پاتولوژي، باكتريولوژي، سرولوژي/ ايمونولوژي و راديولوژي تشكيل مي‌شدند.
بررسي انجمن پزشكي امريكا(AMA) در سال 1923 نشان داد كه 48% بيمارستان‌هاي اين كشور داراي بخش آزمايشگاه بودند.
سالنماي تاريخ طب و آزمايشگاه
- تأسيس انجمن ميكروب شناسي امريكا
- هاپكين تريپتوفان را كشف كرد. اتو فولين نخستين بيوشيميست باليني تمام وقت در امريكا شد.
- كالريمتر چشمي دوبوسك وارد آزمايشگاه باليني شد.
- تأسيس آزمايشگاه باليني در بيمارستان پنسيلوانيا
- كريستين بوهر ارتباط متقابل PH و مقدار اكسيژن در هموگلوبين را كشف كرد (اثر بوهر)./ Beijerinck از باكتري Thiobacillus thioparus كه اكسيد كننده سولفات است كشت خالص تهيه كرد. اولين لامپ اولتراويوله و اولين سلول فتوالكتريك عملي ابداع شد.
- Bechtold ايمونوديفوزيون را كشف كرد.
- انجمن بيمارستان‌هاي امريكا از انجمن بيمارستان‌هاي امريكا و كانادا منشعب شد.
- Todd و Sanford نخستين چاپ كتاب Diagnosis by Laboratory methods را منتشر ساختند.
- Heimstads ميكروسكوپ فلورسنت را اختراع كرد.
- Van Slyke به عنوان شيميست در آزمايشگاه بيمارستان راكفلر مشغول بكار شد. انجمن ايمونولوژيست‌هاي امريكا تأسيس گرديد.
- Siebahn اسپكتروسكوپي اشعه ايكس را توسعه داد. كوهلر كالريمتر- نفلومتر را درست كرد.
- يخچال برقي ساخته شد.
- Aston اسپكتروگراف جرمي را ساخت.
- نخستين روش آزمايشگاهي براي سنجش فسفر سرم معرفي شد. خونگيري از وريد براي تست‌هاي آزمايشگاهي همه‌گير شد. ويكتور ميرز دانشگاه آيوا را جهت تربيت شيميست‌هاي باليني تأسيس كرد. كنفرانس آزمايشگاه‌هاي بهداشت عمومي تأسيس شد.
- نخستين روش آزمايشگاهي براي سنجش منيزيوم سرم معرفي شد. انجمن پاتولوژيست‌هاي دنور كه پيشگام انجمن پاتولوژيست‌هاي امريكا بود تأسيس شد.
- انجمن پاتولوژيست‌هاي امريكا تأسيس گرديد.
- Tiselius روش الكتروفورز moving boundury پروتئين‌ها را معرفي نمود. سودبرگ وزن مولكولي هموگلوبين را با اولتراسانتريفوگاسيون بدست آورد. ASCP كميته‌اي را براي ثبت نام تكنسين‌هاي آزمايشگاهي تعيين كرد.
- پاپانيكولائو براي اولين بار امكان تشخيص سرطان را در اسمير واژينال مطرح كرد و لذا سيتولوژي باليني را بنيان نهاد. Paneth راديوشيمي را كشف كرد.
- اتو فولين استفاده از فيلترهاي نوري را در كالريمتري آغاز كرد. Gabreus ميزان رسوب گلبولي را بعنوان شاخص حدت بيماري معرفي نمود. ميكروسكوپ الكتروني اختراع شد.
- نخستين روش سنجش آزمايشگاهي آلكالن فسفاتاز توسط Kay ابداع گرديد. براي نخستين بار رفركتومتر براي سنجش پروتئين استفاده شد.
- روش آزمايشگاهي براي سنجش ليپاز سرم ابداع گرديد.
- ميكروسكوپ الكتروني به لحاظ تجاري توسعه يافت.
- شركت Beckman نخستين PHمتر را عرضه كرد.
- اولين بانك خون بيمارستاني در شيكاگو تأسيس شد.
- سوموجي روش سنجش آميلاز سرم و ادرار را معرفي كرد. گوتمن نخستين روش سنجش اسيد فسفاتاز را ابداع نمود.
- اولين روش سنجش آمونياك خون راه اندازي شد.
- كالريمتري الكتريكي جايگزين كالريمتري چشمي در آزمايشگاه‌ها شد. RCA اولين ميكروسكوپ الكتروني تجاري را عرضه كرد.
- پاپا نيكولائو و Traut فايده استفاده از اسمير واژينال در تشخيص سرطان رحم را اثبات نمودند. اسيدهاي آمينه و پپتيدها توسط كروماتوگرافي جدا شدند.
- موفقيت استفاده از پني‌سيلين در درمان عفونت‌ها
- استفاده از رفراكتومتري پروتئين‌ها در آزمايشگاه
- تست زمان انعقاد خون كامل مورد استفاده واقع شد.
- لوله‌هاي خلأ جهت خونگيري توسط شركت Becton Dickinson عرضه شد. Tiselius پروتئين‌ها را با كروماتوگرافي جدا كرد. كالج پاتولوژيست‌هاي امريكا تأسيس شد.
- دوربين پولارويد اختراع شد. انجمن بانك خون امريكا تأسيس گرديد.
- انجمن شيمي باليني امريكا تأسيس شد.
- راديوايمونواسي معرفي شد./ لوي و جنينگ چارت كنترل كيفي شوارت را در آزمايشگاه‌ها بكار گرفتند. انجمن هيستوشيمي تأسيس شد.
- ايمونو الكتروفورز اختراع شد.
- Kuby روش اندازه‌گيري CRKرا ابداع كرد. والش اسپكترومتر جذب اتمي را اختراع نمود.
- سنجش فعاليت لاكتات دهيدروژناز و آسپارتات آمينوترانسفراز معرفي گرديد. سنتز RNA انجام پذيرفت.
- روش سنجش فعاليت آلانين آمينوترانسفراز معرفي شد و مشخص گرديد كه ويژگي اين آنزيم جهت بيماري‌هاي كبدي بيشتر از آسپارتات آمينوترانسفراز است. J.Edwards غربالگري قبل از تولد بيماري‌هاي ژنتيكي را پيشنهاد داد.
- يك روش مستقيم براي سنجش تري‌گليسريد ابداع شد.
- اولين اتوآنالايزر تك كاناله بيوشيمي توسط شركت تكنيكون عرضه شد.
- روش‌هاي سنجش ايزوآنزيم‌هاي CPK معرفي شدند. نخستين روش براي سنجش گاما-گلوتاميل ترانسفراز ابداع گرديد. شركت Perkin-Elmer روش جذب اتمي را براي سنجش كلسيم و منيزيوم بكار گرفت. ليزر اختراع شد. پي‌پت مكانيكي اختراع شد.
- سرنگ و سوزن يكبار مصرف توسط شركت Becton Dickinson عرضه گرديد.
- Siegelman روشي را براي اندازه‌گيري فعاليت گلوتاميك دهيدروژناز ابداع كرد. IBM ديسك‌هاي كامپيوتري را عرضه نمود. انجمن بين‌المللي تكنولوژي آزمايشگاه طبي تأسيس گرديد.
- ميكروسكوپ الكتروني اسكن كننده اختراع شد.
- بيمه خدمات درماني در امريكا رسميت يافت.
- Abelev نشان داد كه آلفافتوپروتئين در سرم مبتلايان به تراتوكارسينوماي بيضه افزايش مي‌يابد. لايحه بهبود آزمايشگاه باليني در امريكا تصويب شد(CLIA,67)
- نخستين اتوآنالايزر راندوم– اكسس توسط شركت Dupont عرضه شد.
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام