سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2
Adenosine Deaminase 2 Deficiency Syndrome
شاهین اسعدی (دانشجوی دکتری تخصصی ژنتیک پزشکی)
کلیاتی از سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2 (ADA2)
سندرم ADA2 یک اختلال ژنتیکی است که با التهاب غیرطبیعی بافت‌های مختلف، به ویژه عروق خونی (واسکولیت) مشخص می‌شود. علائم و نشانه‌ها می‌تواند در هر زمان از اوایل کودکی تا بزرگسالی شروع شود. شدت اختلال حتی در میان افراد متأثر از یک خانواده نیز متفاوت است.
علائم و نشانه‌های بالینی سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2 (ADA2)
التهاب، یک پاسخ سیستم ایمنی بدن به آسیب و مهاجمان خارجی (مانند باکتری یا ویروس‌ها و انگل‌ها) است. با این وجود، التهاب غیر کنترل‌شده‌ای که در کمبود ADA2 رخ می‌دهد می‌تواند به بسیاری از بافت‌ها و اندام‌های بدن، از جمله پوست، دستگاه گوارش، کلیه‌ها و سیستم عصبی آسیب برساند. این اختلال بسته به شدت و موقعیت التهاب می‌تواند ناتوان‌کننده یا تهدیدکننده زندگی باشد. ویژگی‌هایی که در افراد مبتلا به کمبود ADA2 توصیف شده‌اند شامل تب‌های متناوب، ناهنجاری در مناطقی از پوست که به صورت رنگ‌پریده دیده می‌شود و به نام livedo racemosa شناخته می‌شود، کبد و طحال بزرگ (hepatosplenomegaly) و سکته‌های مکرر مؤثر بر ساختارهای عمیق مغز است که ممکن است در چند سال اول زندگی آغاز شود. کمبود ADA2 باعث ایجاد اختلالات سیستم ایمنی بدن در برخی افراد می‌شود، اما معمولاً با افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و ویروسی ارتباطی ندارد.
شکل 1: تصاویری از اختلالات مربوط به سندرم کمبود ADA2
سندرم کمبود ADA2 گاهی اوقات به عنوان یک فرم از polyarteritis nodosa (PAN) شناخته می‌شود که اختلالی ایجاد می‌کند که باعث التهاب رگ‌های خونی در سراسر بدن (واسکولیت سیستمیک) می‌شود. با این حال، همه محققان، کمبود ADA2 را به عنوان یک نوع از PAN نمی‌پذیرند.
علت‌شناسی سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2 (ADA2)
سندرم کمبود ADA2 در اثر جهش ژن ADA2 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 22 به صورت 22q11.1 مستقر است، ایجاد می‌شود. این ژن دستورالعمل لازم برای سنتز آنزیمی به نام آدنوزین دِآمیناز 2 را فراهم می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که این آنزیم نقش مهمی در حفظ دیواره‌های رگ‌های خونی دارد، همچنین به نظر می‌رسد که در رشد و توسعه برخی از سلول‌های سیستم ایمنی بدن، از جمله ماکروفاژها که نوعی سلول‌های سفید خون هستند و در فرآیند التهاب نقش مهمی ایفا می‌کنند، دخیل باشند. برخی از ماکروفاژها التهابی هستند، به این معنی که التهاب را افزایش می‌دهند، در حالی که برخی دیگر ضد التهاب هستند، به این معنی که التهاب را کاهش می‌دهند.
شکل 2: شماتیکی از ساختار ماکروفاژها در عروق خونی مبتلا به سندرم کمبود ADA2
جهش در ژن ADA2 به طور قابل‌توجهی باعث کاهش یا فقدان عملکرد آنزیم آدنوزین دِآمیناز 2 می‌شود. محققان به طور کامل نمی‌دانند که چگونه از دست دادن عملکرد این آنزیم منجر به علائم سندرم ADA2 می‌شود. آنها گمان می‌کنند که فقدان این آنزیم ممکن است مانع تعادل بین ماکروفاژ‌های التهابی و ضد التهابی در بافت‌های مختلف شود که همین امر منجر به التهاب غیرطبیعی می‌شود. نقش آنزیم در حفظ یکپارچگی ساختاری رگ‌های خونی می‌تواند به توضیح اینکه چرا رگ‌های خونی اغلب تحت تأثیر التهاب در این اختلال قرار می‌گیرند، کمک کند.
سندرم کمبود ADA2 از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب پیروی می‌کند؛ بنابراین برای ایجاد این سندرم، دو نسخه از ژن جهش‌یافته ADA2 (یکی از پدر و دیگری از مادر) موردنیاز است و شانس داشتن فرزندی مبتلا به این سندرم در حالت اتوزومی مغلوب، برای هر بارداری احتمالی به میزان 25% است.
شکل 3: نمای شماتیک از کروموزوم شماره 22 که ژن ADA2 در بازوی بلند این کروموزوم به صورت 22q11.1 مستقر است
فراوانی سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2 (ADA2)
سندرم کمبود ADA2 اختلال ژنتیکی است که تاکنون فقط بیش از ده مورد ابتلا به آن از سراسر جهان در ادبیات پزشکی گزارش شده است.
تشخیص سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2 (ADA2)
سندرم کمبود ADA2 بر اساس یافته‌های بالینی و کلینیکی مبتلایان و برخی آزمایش‌های پاتولوژیکی، تشخیص داده می‌شود. دقیق‌ترین روش تشخیص این سندرم، آزمایش ژنتیک مولکولی برای ژن ADA2 به منظور بررسی وجود جهش‌های احتمالی است.
مسیرهای درمانی سندرم کمبود آدنوزین دِآمیناز 2 (ADA2)
استراتژی درمان و مدیریت سندرم کمبود ADA2 به صورت علامتی و حمایتی است. درمان ممکن است با تلاش و هماهنگی تیمی از متخصصان منجمله متخصص پوست، متخصص گوارش، متخصص کبد، متخصص مغز و اعصاب، متخصص نفرولوژی و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی انجام پذیرد. درمان قاطعی برای این سندرم وجود ندارد و تمامی اقدامات بالینی به منظور تخفیف رنج مبتلایان است. مشاوره ژنتیک نیز برای تمامی والدینی که طالب فرزندی سالم هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
شکل 4: نمای شماتیک از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب که سندرم کمبود ADA2 از این الگو تبعیت می‌کند
منبع:
اسعدی شاهین و همکاران، کتاب پاتولوژی در ژنتیک پزشکی جلد 13، انتشارات کتب دانشگاهی عمیدی، 1398.
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام