پیتریازیس روزه
در تشخیص افتراقی با “پیتریازیس ورسیکالر” و “تینه‌آ کورپوریس”
دکتر محمد قهری – آزمایشگاه تشخیص طبی رسالت
پیتریازیس روزه بیماری پوستی التهابی حاد خوش‌خیم با علت ناشناخته می‌باشد و دارای بثورات پاپولواسکواموس شایع، خودبخود محدود شونده و معمولاً بدون علامت و از لحاظ بالینی مشخص است. هرچند علت بیماری مشخص نیست ولی علت ویروسی و یا واکنش افزایش حساسیت را برای آن در نظر گرفته‌اند. در بسیاری از بیماران علائم پیش درآمدِ بیماری به صورت گلودرد، بی‌حالی، درد مفاصل، تب، تهوع، بی‌اشتهایی، سردرد یا ناراحتی گوارشی وجود دارد. در 50% تا 90% بیماران، یک ضایعه اولیه به نام وستی مربوط به این بیماری است. ضایعه پیشرو که بزرگ‌تر از ضایعات بعدی است معمولاً بر روی تنه ایجاد می‌شود.
این ضایعه بین یک تا 2 سانتیمتر قطر دارد و ظرف چند روز بسرعت توسعه می‌یابد و به قطر 2 تا 10 سانتیمتر می‌رسد، صورتی رنگ و به شکل بیضی یا گرد است و حلقه ظریفی از پوسته در اطراف آن دیده می‌شود. برخی ضایعات دارای التهاب بیشتری هستند و بنابراین پاپولووزیکولار یا اگزمایی به نظر می‌رسند. 2 تا 10 روز بعد از ظهور ضایعه پیشرو، ضایعات کوچک‌تر ولی با نمای مشابه بر روی تنه، گردن و اندام‌ها ظاهر می‌شوند. ضایعات در زیر زانو و آرنج، شیوع کمتری دارد و صورت معمولاً درگیر نیست. همه‌گیری محدود در مکان‌های بسته نظیر خوابگاه‌های دانشجوئی و سربازخانه‌ها رخ داده است.
بثورات در قسمت مرکزی تنه تمرکز یافته‌اند. ضایعات ممکن است کمی دارای خارش باشند
لکه‌ی منادی بر روی تنه
لکه‌ی منادی بر روی تنه
به کشیدگی لکه‌ها در امتداد چین شکمی توجه نمائید
فرم غیرمعمول‌تر که در آن ضایعات در اندام تحتانی بروز کرده‌اند
انتشار ضایعات در مسیر خطوط طبیعی پوست بوده و نمای “درخت کاج کریسمس” را ایجاد می‌کند. طول مدت وجود راش بین 2 تا 10 هفته است. بعد از برطرف شدنِ راش‌ها، وضعیت هیپوپیگمانتاسیون یا هیپرپیگمانتاسیون ممکن است باقی بماند. علاوه بر علائم پیش درآمد، تا 50% بیماران نیز دچار خارش می‌باشند. ضایعات معمولاً محدود به تنه و قسمت پروگزیمال اندام‌ها هستند و اغلب در قسمت تحتانی شکم متمرکز شده‌اند.
محور طولی ضایعات بیضی شکل، همراستا با خطوط پوستی است و به شاخه‌های رو به پائین درخت کاج شباهت دارد. اکثر موارد پیتریازیس روزه پس از بروز کامل به لحاظ بالینی مشخص هستند و ممکن است بوضوح قابل تشخیص باشند. موارد غیرمعمول نیز وجود دارد که می‌تواند با سایر اختلالات پوستی مانند مواردی که ذکر گردید اشتباه شوند. شکل ضایعات در کودکان به گونه‌ای است که در آنها اغلب ضایعات بی‌شماری دیده می‌شود و ممکن است شکل‌های متنوعی نیز از قبیل پورپورائی، وزیکولی یا پاپولی داشته باشند. ضایعات کودکان عمدتاً در کشاله‌ی ران، آرنج و زانو دیده می‌شود (پیتریازیس روزه‌ی معکوس).
حضور لکه‌ی منادی جلب توجه می‌کند
حلقه‌ای از پوسته‌های شبیه به یقه در داخل کناره‌های پلاک ضایعه متصل باقی مانده است. این منظره تقریباً پاتوگنومونیک پیتریازیس روزه است. در عفونتهای قارچی پوسته در کناره‌های ضایعه دیده می‌شود
موارد آتیپیک بیماری به صورت ضایعات با پوسته‌های کم یا بدون پوسته، ضایعات شبیه اریتم مولتی‌فرم یا پسوریازیس، گرفتاری کف دست و پا و یا ضایعات کهیری، وزیکولار، فولیکولار، پوستولار یا پورپوریک دیده می‌شود. ضایعه پیشرو ممکن است وجود نداشته باشد و یا تنها تظاهر بیماری باشد. ضایعات صورت، دهان و ولوو، هرچند ناشایع است ولی گزارش شده است. ضایعات دهانی به صورت لکه‌های قرمز، نقاط هموراژیک، اروزیون‌های مجتمع سفید رنگ، ضایعات حلقوی و پوسته‌ریزی (desquamation) دیده می‌شود. حالت دیگری از بیماری بنام وضعیت معکوس وجود دارد که در این نوع از بیماری، ضایعات محیطی بیشتر از ضایعات مرکزی مشاهده می‌شود.
در پیتریازیس روزه‌ی لوکالیزه، ضایعات در مناطق محدودی از بدن ایجاد می‌گردد. بیش از 75درصد بیماران بین 10 تا 35 سال سن دارند. شیوع بیماری در مرد و زن یکسان است و در بهار و پائیز بیشتر دیده می‌شود. برخی از داروها ضایعات شبیه پیتریازیس روزه ایجاد می‌کنند که عبارتند از: کاپتوپریل، طلا، ترکیبات آرسنیک، ترکیبات بیسموت، کلونیدین، باربیتورات‌ها، دی‌پنی‌سیلامین، ایزوتره‌تینوئین و برخی داروهای دیگر.
اکثر بیماران نیازی به درمان ندارند و بیماری در طی 2 تا 10 هفته خودبخود بهبود می‌یابد. آب، صابون، پشم و تعریق ممکن است باعث تحریک شود و در مرحله حاد بیماری باید تماس با این مواد محدود شود.
ضایعات اغلب 6 تا 8 هفته پایدار می‌مانند اما ممکن است تا چندین ماه نیز باقی بمانند. ضایعات در این بیماری مشابه بیماریهای دیگر پوستی است؛ مثلاً ضایعاتی مشابه پیتریازیس روزه‌آ در سفلیس و یا حساسیت به آنتی‌بیوتیک و برخی داروها نیز مشاهده می‌شود، همچنین ممکن است مشابه ضایعات ماکولوپاپولر تینه‌آ ورسیکالر باشد و یا اینکه ضایعه‌ی پیشرو با تیناکورپوریس (کچلی بدن) قابل اشتباه باشد، لذا افتراق آن توسط متخصص پوست و با کمک آزمایشگاه میسر است، در برخی حالات اگر تکنیک‌های معمولی نمونه‌برداری و آزمایش میکروسکپی کمک کننده نباشد ممکن است نیاز به بیوپسی پوستی ضرورت یابد. آزمایش هیدروکسید پتاسیم در مراحل اولیه یعنی هنگامی که لکه‌ی منادی وجود دارد برای رد کردن تشخیص تینه‌آ مفید است.
همچنین در موارد پیشرفته‌تر بیماری، آزمایش هیدروکسید پتاسیم برای رد کردن تینه‌آ ورسیکالر مناسب است. ضمناً در تینه‌آ ورسیکالر پوسته‌ها نمایان نیستند مگر اینکه با کمک اسکالپل تراشیده شوند در حالیکه در پیتریازیس روزه پوسته‌ها نمایان می‌باشند. آزمایش سرولوژی برای سیفیلیس در شرایط بالینی مربوطه بویژه اگر ضایعات روی کف دست‌ها و پاها ایجاد شده باشد ضروری است زیرا ضایعات پوستی مربوط به سیفیلیس ثانویه ممکن است بسیار شبیه به پیتریازیس روزه باشد و بنابر این تست VDRL یا RPR انجام می‌گیرد. در اگزما، لیکینیفیکاسیون، اریتما و پاپول‌های پوستی ملتهب دیده می‌شود در حالیکه در پیتریازیس روزه ممکن است فقط خارش شدید جلب توجه نماید. عوارض پوستی داروئی نسبت به پیتریازیس روزه شروع سریع‌تری دارند و فاقد لکه‌ی منادی هستند. علامت دیگری که مربوط به علت داروئی می‌تواند باشد این است که لزیون‌ها بسیار بزرگ‌تر هستند و فاقد پوسته‌های یقه‌ای شکل می‌باشند.
برخی از ویژگی‌های مربوط به این بیماری از علت ویروسی آن پشتیبانی می‌کنند؛ از جمله اینکه اغلب، این بیماری بصورت گروهی در مردم دیده می‌شود، اپیدمی آنفلوآنزائی را تقلید می‌کند و بیماری حاد و خودبخود محدود شونده‌ای است که یکبار در طول زندگی فرد اتفاق می‌افتد. دلیل دیگر این است که درست قبل از اینکه لکه‌ی پیشرو یا منادی ظاهر شود یک بیماری خفیف و ملایم حادث می‌شود. ویروس‌هائی که با پیتریازیس روزه ارتباط دارند هرپس ویروس انسانی تیپ 7 (HHV-7) و هرپس ویروس انسانی تیپ 6 (HHV-6) هستند. این دو ویروس در سایر اختلالات مانند روزئولا(roseola) ، سندروم‌های منونوکلئوزیس، آنسفالیت فوکال و پنومونی نیز دخالت دارند. این ویروس‌ها در تمام بیمارانی که به پیتریازیس روزه مبتلا می‌شوند دیده نشده است اما در یک بررسی 70 درصد بیماران ناقل HHV-7 بوده‌اند.
واکسن‌های باسیل کالمت‌گرین، هپاتیت بی، و پنموکوک را نیز با پیتریازیس روزه مرتبط دانسته‌اند. پیتریازیس روزه ممکن است در بیمارانی که بسیار مضطرب هستند و سطوح بالائی از استرس یا دپرسیون دارند دیده شود. 25 درصد بیماران بثورات خارش‌دار را تجربه می‌کنند، تعریق و پوشیدن البسه‌ی تنگ موجب تشدید خارش می‌شود.
تشخیص
فرآیند تشخیص با بررسی تاریخچه یا شرح کامل مشکل پوستی و مروری بر تمامی داروهای بیمار شروع می‌شود. از بیمار در مورد سابقه تب، ناخوشی و یا بیماری خفیف، همچنین سابقه تماس با افراد بیمار در روزهای اخیر سؤال می‌شود. شغل و حرفه بیمار به منظور ارزیابی میزان در خطر بودن وی برای بیماری‌هائی مانند عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی بررسی می‌گردد. شروع لزیون‌های پوستی و حضور لکه‌ی منادی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
پیتریازیس روزه اغلب اوقات در افرادی که سیستم ایمنی آسیب دیده‌ای دارند، بچه‌ها، افراد کمتر از بیست سال، سیاه پوستان و زنان دیده می‌شود. بر طبق مطالعات اپیدمیولوژیک این بیماری در بهار و پائیز بسیار شایع‌تر است اما در تمام طول سال نیز می‌تواند وجود داشته باشد.
آزمایش فیزیکی شامل ارزیابی کامل پوست است. لزیون‌های صورتی کوچک همراه با پوسته و بهبود قسمت‌های مرکزی آن برای درنظر گرفتن یا مطرح شدن پیتریازیس روزه اهمیت دارد. آزمایش دقیق و مشاهده‌ی نزدیک (با کمک ذره‌بین) یک اولویت است، زیرا تمامی لزیون‌های این بیماری قسمت‌های بهبود یافته مرکزی و یا پوسته‌ها را نشان نمی‌دهند. بیماران سیاه پوست مبتلا به این بیماری ممکن است ضایعات هایپرپیگمانته داشته و غالب اوقات لزیون‌های دهانی به همراه لنفادنوپاتی داشته باشند، بنابراین ارزیابی مخاط دهان را نیز باید در نظر داشت. هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص پیتریازیس روزه وجود ندارد و بیوپسی از لزیون‌ها هم به تشخیص کمک نمی‌کند. آزمایش سدیمانتاسیون و شمارش کامل خون ممکن است در رد یا اثبات یک پروسه‌ی عفونی کمک نمایند و به این طریق ممکن است در تشخیص پیتریازیس روزه مفید باشد.
درمان
بیماری می‌تواند آسیمپتوماتیک باشد. بیماران دارای بثورات جلدی سرایت دهنده نیستند. هیچ دارو یا درمانی نمی‌تواند پیتریازیس روزه را ریشه‌کن کند. بیماری خودش بهبود می‌یابد و در طی مدت 4 تا 8 هفته خوب می‌شود، بنابر این تمرکز درمان بر اداره و کنترل کردن علائم است.
کنترل خارش
لزیون‌های خارش‌دار در افراد را می‌توان با لوسیون‌های موضعی محتوی منتول یا کالامین تسکین داد. لوسیون‌ها باید محتوی نیم درصد منتول یا کالامین باشند تا بر روی این ضایعات مؤثر باشند. در افرادی که ضایعات خارش‌دار شدید دارند استفاده از استروئیدهای موضعی یا داروهای آنتی‌هیستامینی ممکن است مفیدتر باشند.
اریترومایسین به دلیل اثرات ضدالتهابی که دارد در کاهش دوره‌ی بیماری ممکن است کمک کننده باشد. در یک مطالعه 73 درصد بیمارانی که از این دارو استفاده کرده بودند پاکسازی کامل لزیون‌های پیتریازیس روزه را در طی 2 هفته تجربه کردند. از مصرف آمپی‌سیلین در این بیماری باید خودداری شود زیرا این دارو موجب افزایش خارش در بثورات می‌شود.
پیتریازیس روزه یک بیماری واگیردار یا عفونی نیست و همانطور که ذکر شد یک بیماری خودبخود محدود شونده است. اگر بثورات پوستی بعد از طی 6 تا 8 هفته بهبود نیافتند با توجه به اینکه تشخیص‌های دیگری نیز مطرح می‌شوند ممکن است بیوپسی ضرورت پیدا کند.
منابع:
تشخیص و درمان بیماریهای پوست، تألیف توماس پی. هبیف. ترجمه کامران بلیغی، خسرو سبحانیان. انتشارات ارجمند. چاپ اول. 1386
نتایج آزمایش‌های قارچ شناسی را چگونه گزارش کنیم؟
لوپوس اریتماتوی دیسکوئید در مقابل برخی از انواع درماتوفیتوزیس
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام