پروکلسیتونین

سمیرا کریمی¹، لیلا رضایی²

1: فوق‌لیسانس بیوتکنولوژی میکروبی*

2: لیلا رضایی ، کارشناس مهندسی پزشکی*

*شرکت یاهو طب

در روش‌های درمانی جدید، هدف این است که به‌منظور اثربخشی بیشتر و کاهش عوارض، آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر داروها متناسب با شرایط هر بیمار تجویز گردد و از تجویز بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری شود.

ازجمله عوامل مهم برای تجویز آنتی‌بیوتیک، تشخیص شدت عفونت است.

برای دستیابی به این منظور، اندازه‌گیری مارکر مهم پروکلسیتونین (procalcitonin) که به‌صورت مخفف PCT نامیده می‌شود، بسیار مؤثر است. تشخیص عفونت باکتریایی حاد یا sepsis ازجمله عواملی است که موجب درمان بر اساس تفاوت‌های فردی در بیماران می‌گردد.

بدن هر شخص دارای فلور میکروبی ویژه‌ای است که در صورت فراهم شدن شرایط و پایین آمدن سطح ایمنی بدن این فلور میکروبی می‌تواند به‌صورت بستر بیماری‌زا تغییر یافته و منشأ عفونت و بیماری‌زایی گردد. درواقع انسان از طرق مختلف شرایط انتقال و انتشار این باکتری‌ها را فراهم می‌نماید. ازجمله عفونت‌های شایع، عفونت بیمارستانی است که براثر بروز واکنش‌های سوء ناشی از وجود عامل عفونی و غالباً در اثر بی‌توجهی پرسنل بیمارستان، 48 ساعت پس از بستری شدن پدید آمده و بیمار در زمان پذیرش نه مبتلا و نه در دوره کمون آن قرار داشته، درنتیجه موجب تحمیل هزینه‌های سنگین به سیستم بهداشتی، طولانی شدن مدت زمان بستری و افزایش مرگ‌ومیر می‌گردد، بنابراین اولین گام درمورد عفونت‌های بیمارستانی پیشگیری است.

درصورتی‌که شاخصی برای بررسی منظم اثربخشی آنتی‌بیوتیک وجود داشته باشد، پزشکان به‌سرعت در مورد نحوه درمان هر بیمار (مقدار دارو، کنترل سریع بیماری و صرفه‌جویی در هزینه کاهش رخداد مقاومت دارویی و…) تصمیم می‌گیرند.

تشخیص sepsis بسیار مهم و درعین‌حال دشوار است. علائم اولیه آن که شامل تب، ضربان قلب بالا و تنفس سریع است با علائم سایر بیماری‌ها مشترک است. برای تأئید تشخیص، کشت خون به‌منظور جداسازی عفونت باکتریایی و قارچی انجام می‌شود که زمان‌بر است، بنابراین تا زمان مشخص شدن نتایج آزمایش، بیمار با طیف وسیعی از آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. متأسفانه با افزایش مقاومت دارویی بیماران و فقدان آنتی‌بیوتیک‌های جدید، بسیاری از بیماران روزها را بدون درمان مناسب سپری می‌کنند که منجر به افزایش مرگ‌ومیر و طی شدن زمان زیاد در بیمارستان و افزایش هزینه می‌گردد.

PCT نسبت به CRP،IL-6 و سایر شاخص‌های التهابی، منحنی ROC بهتری دارد و اختصاصیت و حساسیت بالاتری نیز دارد. در مورد تشخیص اولیه عفونت اندوکاردیت، حساسیت و اختصاصیت PCT نسبت به CRP بیشتر است. به‌طورکلی PCT مارکر زیستی برای عفونت باکتریایی است.

از جمله موارد موردبررسی در تشخیص و درمان عفونت‌های باکتریایی، تغییرات کلسیتونین می‌باشد. کشورهایی چون آمریکا، آلمان، اسپانیا، سوئد و فرانسه تغییرات PCT را درمورد بیماران عفونی و بستری در بخش ICU بررسی می‌کنند. این روش در مقایسه با روش‌هایی چون شمارش WBC، بررسی سرعت رسوب اریتروسیت و پروتئین C و کشت باکتری، حساسیت و اختصاصیت بیشتری دارد.

PCT پروهورمون کلسیتونین است، اما درواقع PCT و کلسیتونین دو پروتئین متفاوت هستند. کلسیتونین به‌طور انحصاری توسط سلول‌های C غده تیروئید در پاسخ به تحریک هورمونی تولید می‌شود، درحالی‌که سلول‌های مختلف در پاسخ به محرک پیش‌التهابی، بخصوص باکتریایی می‌توانند پروکلسیتونین را تولید کنند. PCT شاخصی است که غلظت آن با تغییر عفونت باکتریایی تغییر می‌کند و این در حالی است که میزان آن با سایر داروها ازجمله کورتیکواستروئید تغییر نمی‌کند. حداقل میزان PCT در انسان سالم (97.5%) 46/7 pg/ml می‌باشد. IFNγ رهاشده در عفونت ویروسی تولید PCT را مختل کرده، درنتیجه در عفونت ویروسی میزان PCT به‌صورت طبیعی کم باقی می‌ماند.
کاهش PCT در بدن نشانه درمان موفق با آنتی‌بیوتیک بوده است.
افزایش PCT در بدن نشانه عدم‌موفقیت در درمان با آنتی‌بیوتیک موردنظر است.

6-3 ساعت بعد از عفونت، میزان پروکلسیتونین بسیار افزایش می‌یابد و با اندازه‌گیری سریع آن می‌توان تشخیص سریع و درمان سریع را آغاز نمود و به‌این‌ترتیب می‌توان آمار مرگ‌ومیرهای ناشی از عفونت بیمارستانی را به‌شدت قابل‌توجهی کاهش داد. این روش در کشورهای پیشرفته از الزامی‌ترین اصول است و امیدواریم در کشور ما نیز به‌زودی شاهد باشیم که با این روش ساده تا چه حد می‌توانیم به نجات جان بیماران کمک نماییم، چرا که متأسفانه آمار مرگ‌ومیر ناشی از عفونت بیمارستانی در کشور ما بسیار بالاست.

مزایای مهم اندازه‌گیری پروکلسیتونین در بیمار: