مقایسه پارامترهای یاخته سرخ
بین پرسنل نظامی ساکن شهرهای بندرعباس و تهران و اهمیت آن
علی تُرشیزی، کارشناس آزمایشگاه بیمارستان نیروی دریایی سپاه پاسداران شهر بندرعباس
فرخنده معصوم‌نژاد، کارشناس آزمایشگاه
نویسنده مسئول: دکتر امیرسیدعلی مهبد، دانشیار بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران
چکیده
مقدمه: هدف از این مطالعه بررسی تأثیرات اختلاف فشار هوا بر روی پارامترهای یاخته سرخ در دو منطقه مختلف جغرافیایی (تهران و بندرعباس) و ارزش نظامی آن بود.
روش بررسی: بر روی ۵۹۷ نفر از مردان بالغ سالم در سنین بین ۲۰ الی ٤۵ سال شهر بندرعباس و ۵۹۷ نفر از مردان بالغ سالم هم‌سن شهر تهران آزمایش صورت پذیرفته و نتایج مورد بررسی آماری قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان دادند که به‌احتمال بیش از ۹۹ درصد، تعداد یاخته‌های سرخ و مقادیر هموگلوبین، هماتوکریت، MCV و MCH ساکنین شهر تهران بیش از ساکنین شهر بندرعباس می‌باشد.
بحث و نتیجه‌گیری: درصورتی‌که هدف فرماندهان حفظ توان رزمی و قدرت بدنی پرسنل نیروهای مسلح تحت امرشان متعاقب جابه‌جایی‌های موقت (مانند مأموریت‌ها و رزمایش‌ها) و یا دائم (انتقال) آن‌ها است، توجه به تأثیر اختلاف ارتفاع محل سکونت فعلی آنان با ارتفاع محل مأموریت‌ها و انتقال‌ها امری ضروری محسوب می‌گردد.
واژه‌های کلیدی: ارتفاع محل سکونت از سطح دریا، فشار هوا، تعداد یاخته‌های سرخ، هموگلوبین و هماتوکریت
مقدمه
در حالت طبیعی خون محیطی از سلول‌هایی تشکیل گشته که عمدتاً قادر به تقسیم سلولی نمی‌باشند. تعداد این سلول‌ها توسط دستگاه‌های شمارنده سلولی اتوماتیک تعیین می‌گردد. هم‌چنین مقادیر هموگلوبین، هماتوکریت، حجم یاخته‌های سرخ (Mean cell volume = MCV) و میزان هموگلــــوبین درون آن‌ها (Mean cell haemoglobin = MCH) نیز توسط همین دستگاه‌ها مورد سنجش قرار خواهند گرفت.
بیش‌ترین تعداد سلول‌های خون محیطی را یاخته‌های سرخ تشکیل می‌دهند. آن‌ها ساده‌ترین سلول‌های مهره‌داران هستند و برای عملکردشان که حمل اکسیژن به تمام بخش‌های بدن و برگشت دی‌اکسید کربن به ریه‌ها می‌باشد، بسیار اختصاصی عمل می‌کنند. یاخته‌های سرخ فقط قادر به حرکت در جریان خون بوده و برخلاف یاخته‌های سفید در حالت طبیعی قادر به عبور از بین سلول‌های اندوتلیال جدار عروق و ورود به بافت‌ها نمی‌باشند. قطر آن‌ها از قطر مویرگ‌ها بیش‌تر بوده و به همین علت نیز غشای آن‌ها از انعطاف‌پذیری بالائی برخوردار می‌باشد.(۱)
اولین سلول پیش‌ساز قابل تشخیص رده اریتروئیدی، پرونُرموبلاست نام دارد. این سلول از یاخته‌های پروژنیتوری موسوم به BFU E و CFU – E که متعهد به تولید این رده شده‌اند، تولید می‌شود. با تکثیر توأم با تمایز سلولی و به‌همراه ساخته شدن تدریجی ملکول‌های هموگلوبین، پرونُرموبلاست به نُرموبلاست‌های با مراحل بلوغ بالاتری تبدیل می‌شود. رتیکولوسایت‌ها یاخته‌های سرخ جوان و تازه ایجاد‌شده‌ای هستند که گرچه هسته خود را از دست داده اما حاوی مقادیر بالای RNA، پُلی‌ریبوزوم و میتوکندری بوده و به همین علت قادر به سنتز پروتئین‌ها منجمله هموگلوبین می‌باشند. متعاقب حدود ٤٨ ساعت پس از شکل‌گیری، RNA درون رتیکولوسایت‌ها به‌تدریج از بین رفته و آن‌ها تبدیل به یاخته سرخ بالغ می‌شوند.(۲)
اریتروپوئیتین فاکتور رشد کنترل‌کننده میزان تکثیر یاخته‌های سرخ است. حدود ٩۰ درصد اریتروپوئیتین توسط یاخته‌های اطراف گلومرول‌ها و توبول‌های کلیوی و بقیه آن به‌وسیله کبد و دیگر ارگان‌ها تولید می‌شود. اریتروپوئیتین تحریک‌کننده تکثیر و تمایز پروژنیتورها و مراحل مختلف نُرموبلاستی بوده، هم‌چنین سنتز هموگلوبین در پرونُرموبلاست‌ها و اریتروبلاست‌های اولیه را تسهیل می‌نماید. یاخته‌های اطراف گلومرول‌ها و توبول‌های کلیوی دارای گیرنده جهت هایپوکسی هستند. کاهش اکسیژن‌رسانی به این سلول‌ها، گیرنده‌های آن‌ها را تحریک نموده و این روند محرک تولید اریتروپوئیتین بیش‌تر و درنتیجه افزایش تولید یاخته سرخ توسط مغزاستخوان است، بنابراین محرک‌های اصلی تولید یاخته‌های سرخ هایپوکسی بافتی و کاهش غلظت هموگلوبین یا کم‌خونی از طریق مسیر HIF (Hypoxia induced factor) می‌باشند. اریتروپوئیتین به گیرنده خود در سطح یاخته‌های پروژنیتور و پیش‌سازهای رده اریتروئیدی موسوم به (Janus associated kinase – 2) JAK2 متصل گشته، این اتصال موجبات فسفریلاسیون گیرنده JAK – 2 و سپس انتقال پیام تحریک به هسته یاخته‌ها را فراهم می‌سازد. این روند منجر به افزایش رونویسی از روی ژن‌ها و تکثیر یاخته‌های رده اریتروئیدی خواهد شد.(٣ و ٤)
ملکول‌های هموگلوبین (Hb.) درون یاخته‌های سرخ آن‌ها را قادر به حمل اکسیژن (O2) و دی‌اکسید کربن (CO2) ساخته‌اند. هر ملکول هموگلوبین از چهار زنجیره پلی‌پپتیدی ساخته شده و هرکدام از زنجیره‌ها نیز حاوی یک ملکول Haem می‌باشند که دارای یک اتم آهن است. سه نوع هموگلوبین در خون بالغین وجود دارد که شامل هموگلوبین‌های A، A2 و F می‌باشند. هر گرم هموگلوبین می‌تواند در حالت خالص به 1/39 میلی‌لیتر اکسیژن متصل گردد، اما ازآنجایی‌که تعدادی از اتم‌های آهن دو ظرفیتی ملکول‌های هموگلوبین در بدن اکسید شده، سه ظرفیتی گشته و تبدیل به مت‌هموگلوبین می‌گردند که قادر به حمل و نقل اکسیژن نیست، عملاً این مقدار کاهش یافته به 1/34 میلی‌لیتر نقصان می‌یابد. هموگلوبین حدود ٣٣% (٣۰ الی ٣۶ درصد) حجم یاخته‌های سرخ را تشکیل داده، ۹۰% وزن خشک یاخته‌های سرخ مربوط به مولکول‌های این ماده است. در حالت طبیعی هر یاخته سرخ بین ۲۶ الی ٣٤ پیکوگرم Hb دارد. در کم‌خونی‌ها یا تعداد یاخته‌های سرخ کاهش یافته، یا تعداد ملکول‌های هموگلوبین درون آن‌ها کم گردیده و یا هر دو حالت رخ می‌دهد که ماحصل آن کاهش قابلیت حمل اکسیژن توسط خون است.(٣)
اندازه‌گیری هماتوکریت (Haematocrit = Hct.) یکی از ساده‌ترین و دقیق‌ترین طرق پی بردن به غلظت یاخته‌های سرخ خون است. درواقع هماتوکریت نسبت حجم گویچه‌های سرخ به کُل حجم کل خون بوده و به‌شکل درصد (روش مرسوم) و یا اخیراً براساس L/L گزارش می‌شود. هماتوکریت پایین معمولاً نشانه کم‌خونی بوده ولی افزایش بیش‌تر حجم پلاسما به‌نسبت توده یاخته‌های سرخ نیز آن را کاهش می‌دهد. گرچه Hct. بالا معمولاً نشانه پُلی‌سایتمیا است، امّا کاهش نسبی حجم پلاسما نیز Hct. را افزایش خواهد داد. حجم یاخته‌های سرخ متراکم شده (Packed cell volume = PCV) نام دیگر هماتوکریت است.(۲ و ٤)
تورم گویچه‌های سرخ خونی که بین ۶ الی ۲٤ ساعت در دمای اتاق نگهداری شده باشد، هماتوکریت و MCV را به‌طور کاذب افزایش داده امّا در دمای ٤ درجه سانتی‌گراد به مدت ۲٤ ساعت پایدار هستند.
شاخص‌های یاخته‌های سرخ در دستگاه‌های اتوماتیک بر اساس امپدانس الکتریکی تعیین می‌شوند. در این دستگاه‌ها MCV از میانگین ارتفاع پالس‌های ولتاژی که در حین شمارش گویچه‌های قرمز شکل گرفته‌اند به‌دست‌آمده، هموگلوبین توسط چگالی نوری محاسبه گشته و سه شاخص دیگر به‌صورت زیر محاسبه می‌شوند:
واحدMCV برحسب فمتولیتر (۱۵–۱۰ لیتر = fl) و دامنه مرجع آن برای بالغین معمولاً بین ۸۰ الی ۹۶ فمتولیر است.
واحد MCH برحسب پیکوگرم (۱۲–۱۰ گرم = pg) و دامنه مرجع آن برای بالغین معمولاً بین ۲۶ الی ٣٤ پیکوگرم است.
MCHC (Mean cell haemoglobin concentration) به‌معنای مقادیر هموگلوبین در مقایسه با حجم یاخته‌های سرخ بوده، واحد جدید آن گرم در دسی‌لیتر و دامنه مرجع آن برای بالغین بین ٣۰ الی ٣۶ گرم در دسی‌لیتر (gr/dl) می‌باشد.
در حالت طبیعی مقادیر شاخص‌های سه‌گانه فوق در بزرگسالان سالم تغییرات بسیار اندکی داشته (حدود ۱±) زیرا تابع قوانین ارثی هستند.(۵)
روش بررسی
الف: جمعیت تحت بررسی
جمعیت تحت این بررسی را ۵۹۷ نفر از مردان بالغ سالم در سنین بین ۲۰ الی ٤۵ سال شهر بندرعباس و ۵۹۷ نفر از مردان بالغ سالم هم‌سن شهر تهران تشکیل می‌دادند که این تعداد از طریق فرمول آماری زیر به‌دست‌آمده بود.
روش تعیین آماری جمعیت تحت بررسی:
با توجه به این‌که هیچ مطالعه مشابه قبلی بر روی این دو شهر در این زمینه صورت نگرفته بود، با استفاده از نمونه آزمایشی به‌روش تصادفی ساده و به تعداد ۲۰ نفر از هر شهر، سپس انتخاب متغیرهای اریتروسایتی مورد اهمیت در این پژوهش و با توجه به میانگین و انحراف معیارهای به‌دست‌آمده از بررسی مقدماتی و در نهایت با بهره‌گیری از معادلات آماری زیر حجم نمونه‌ای برابر ۵۹۷ نفر برای هر شهر محاسبه شد.
بنابراین جامعه پژوهش شامل ۱۱۹٤ نفر مردان سالم بین ۲۰ تا ٤۵ ساله‌ای بودند که به مدت حداقل ٣ ماه در شهرهای بندرعباس و تهران زندگی کرده و از تاریخ ۱٣۹٣/۱/15 الی 4/15/ ۱٣۹٣جهت انجام آزمایش‌های روتین سلامت پرسنل سپاه پاسداران به آزمایشگاه‌های بیمارستان صاحب‌الزمان(ع) بندرعباس و بقیه‌ا… تهران مراجعه کرده بودند.
ب: نمونه‌گیری
جهت انجام آزمایش یک نمونه CBC از هر یک از بیماران گرفته می‌شد. نحوه نمونه‌گیری بدین صورت بود که پس از نشستن بیمار بر روی صندلی، توسط سرنگ ۲ میلی‌لیتر خون سیاهرگی گرفته و در ویال‌های آماده حاوی2/4 میلی‌گرم ضدانعقاد EDTAK2 (ملح پتاسیم‌دار اتیلن دای آمین تترا استیک اسید) ریخته شده، سپس ویال‌ها تا هنگام انجام آزمایش بر روی روتاتورهای چرخ فلکی قرار می‌گرفتند تا ضدانعقاد با خون سیاهرگی کاملاً مخلوط شود.
ج: انجام آزمایش
نمونه‌های تحت بررسی پس از مخلوط شدن و در عرض مدت کم‌تر از ۱ ساعت توسط دستگاه هموسایتومتر SYSMEX KX21 سری C ساخت کشور آمریکا که کالیبر آن‌ها توسط خون‌های کنترل هر روز کنترل گشته و منحنی کنترل آنان رسم می‌گردید، در هر دو شهر مورد آزمایش قرار گرفته و پارامترهای تعداد RBC، مقادیر Hb.، Hct.، MCV، MCH، MCHC و RDW آنان در دفتر مخصوصی که برای این منظور تهیه شده بود، ثبت می‌شد.
موارد ذیل در تمام مدت این پژوهش و برای کلیه افراد تحت بررسی رعایت گردید:
۱– نمونه‌گیری از افراد طی ساعات اولیه بامداد (۷ الی ۹ صبح) صورت می‌پذیرفت.
۲– جهت نمونه‌گیری از سرنگ‌های تهیه شده از شرکت شفاساز میبد استفاده شد.
٣– برای تمام افراد تحت بررسی از ویال‌های CBC تهیه‌شده از شرکت اروم تجهیزگستر حاوی 2/4 میلی‌گرم پودر EDTAK2 استفاده گردید.
٤– مقدار خون افزوده شده به هر ویال دقیقاً ۲ میلی‌لیتر بود.
۵– ویال‌ها تا زمان انجام آزمایش بر روی روتاتورهای چرخ فلکی قرار داشتند.
۶- نمونه‌ها در مدت یک ساعت مورد بررسی قرار می‌گرفتند.
۷– نمونه‌ها توسط دستگاه‌هایی مورد آنالیز قرار گرفتند که به‌صورت روزانه کنترل کیفی شده و در صورت نیاز کالیبر مجدد می‌گشتند.
یافته‌ها
جدول ۱-٣: نتایج تعداد یاخته‌های سرخ در میلی‌متر مکعب، مقادیر هموگلوبین برحسب گرم در دسی‌لیتر، هماتوکریت برحسب درصد، MCV برحسب فمتولیتر، MCH برحسب پیکوگرم و MCHC برحسب گرم در دسی‌لیتر در ۵۹۷ فرد مورد بررسی در شهر تهران
جدول ۲-٣: نتایج تعداد یاخته‌های سرخ در میلی‌متر مکعب، مقادیر هموگلوبین برحسب گرم در دسی‌لیتر، هماتوکریت برحسب درصد، MCV برحسب فمتولیتر، MCH برحسب پیکوگرم و MCHC برحسب گرم در دسی‌لیتر در ۵۹۷ فرد مورد بررسی در شهر بندرعباس
هیستوگرام ۱–٣:
هیستوگرام ۲–٣
هیستوگرام ٣–٣
هیستوگرام ٤–٣
هیستوگرام ۵–٣
هیستوگرام ۶–٣
هیستوگرام ۷–٣
مروری بر پژوهش‌هاي مشابه قبلي
۱- در پژوهش مشابهی که توسط M. V. Singh و همکارانش در سال ۱۹۸۸ میلادی به‌عمل آمد، مشخص گردید که با تغییر در مایعات فیزیولوژیک بدن، پُلی‌سایتمیا جزء لایتغیر سکونت در مناطق مرتفع بوده و با افزایش تدریجی ارتفاع محل سکونت، بر تعداد مطلق رتیکولوسایت‌ها و مقادیر Hb و Hct افزوده خواهد شد.(۸)
۲- در پژوهش مشابه به‌عمل آمده توسطArnaud و همکارانش در سال ۱۹۸۵ میلادی، گرچه بر تعداد RBC و مقادیر Hb.، Hct.، MCH و MCHC افراد تحت بررسی با افزایش ارتفاع محل سکونت افزوده می‌شد، ولی مقادیر MCV آنان کاهش پیدا نموده بود.(۷)
٣- در سال ۲۰۱۲ میلادی در بررسیVincent Gouttebarge وFrank van Hellemondt مشخص گردید که تعداد RBC و مقادیر Hb. و MCHC ورزشکاران اسکی‌بازی که به مدت دو هفته در ارتفاع بالا زندگی می‌کنند، افزایش خواهند یافت. (۱۰)
٤- در سال ۱۹۹۸ میلادیCynthiam Bellgary و همکارانش مشخص ساختند که نه‌تنها شاخص‌های اریتروسایتی و به‌خصوص Hb. ساکنین دو شهرAymara وTibetans که در ارتفاع ٤۰۰۰ متری زندگی می‌کردند کاملاً افزایش دارد، بلکه عوامل ژنتیکی نیز در شدت افزایش آن‌ها مؤثر بوده‌اند.(۶)
۵- در بررسی سال ۲۰۱۰ میلادیAbha Shirivastava و همکارانش که بر روی مردان در دامنه سنی ۲۱ الی ۵۵ سال صورت پذیرفت مشخص گردید که هرچند افزایش ارتفاع محل سکونت موجب افزایش تعداد RBC و مقادیر Hb.، Hct.، MCH و MCHC می‌گردد امّا از مقادیر MCV کاسته خواهد شد.(۵)
۶– در بررسی سال ۱۹۸۰ میلادیML Loria. A, Rusi A,Sanchez و همکارانشان که بر روی شاخص‌های اریتروسایتی ساکنین بالغ و طبیعی مناطق ۲۶۷۰ متر بالای سطح دریا صورت پذیرفته نیز اثر ارتفاع بر روی تعداد RBC و مقادیر Hb.، Hct.، MCH و MCHC افراد تحت بررسی به اثبات رسیده است.(۹)
مقایسه آماری شاخص‌های اریتروسایتی بین دو شهر بندرعباس و تهران
جدول ۱–٤: با توجه به داده‌ها و تحلیل آن‌ها توســــــط آزمون -T مستقل و هم‌چنین مقادیر P-value به‌دست‌آمده، می‌توان چنین ادعا نمود که تفاوت معنی‌دار آماری بین همه شاخص‌های اریتروسایتی افراد تحت بررسی در دو شهر بندرعباس و تهران وجود دارد (سطح معنی‌دار آماری در این بررسی 0/01 درنظر گرفته شده است)
نتیجه‌گیری
میزان تولید یاخته سرخ تحت تأثیر میزان ترشح هورمون اریتروپوئیتین و سطح پلاسمایی این هورمون رشد قرار دارد. اریتروپوئیتــین در بـــالغین از ســــلول‌های کنـــــار گلومـــــرول‌های کلیــــوی ترشــــح می‌گـــردد. در این سلول‌ها پروتئین‌های حساس به اکسیژن وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به
Hypoxia Induce Factor – 1α (HIF – 1α) اشاره نمود.HIF – 1α تشویق‌کننده نسخه‌برداری از روی ژن اریتروپوئیتین می‌باشد. میزان بیان ژنHIF-1α تحت کنترل پروتئینی موسوم به فون هیپل‌لیندو (VHL) می‌باشد که توسط ژنی به همین نام کد می‌شود. هایپوکسی سلول‌های کنار گلومرولی به افزایش HIF – 1α و کاهش بیان ژن VHL و درنتیجه افزایش تولید و ترشح اریتروپوئیتین منجر می‌گردد.
فشار اکسیژن خون شریانی تابع فشار اکسیژن هوای درون آلوئولی است. فشار اکسیژن درون آلوئولی نیز به‌نوبه خود تابع فشار سهمی اکسیژن یا سهم اکسیژن از فشار هوای استنشاقی می‌باشد. فشار سهمی اکسیژن هوای استنشاقی تابع کل فشار هوای منطقه است. واضح است که هرچه فشار هوای ناحیه سکونت فردی بیش‌تر باشد، سهم اکسیژن از فشار هوا بیش‌تر خواهد بود، بنابراین درمجموع می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که یکی از عوامل تاثیرگذار بر روی میزان تولید و ترشح اریتروپوئیتین از کلیه‌ها به‌طور غیرمستقیم فشار هوای ناحیه سکونت می‌باشد. گرچه فشار هوا در سطح دریا ۷۶۰ میلی‌متر جیوه است، امّا هرچه به مناطق مرتفع‌تر نزدیک می‌شویم از فشار هوا و درنتیجه از فشار سهمی اکسیژن کاسته شده و به همان میزان بر تولید اریتروپوئیتین از کلیه‌ها افزوده خواهد شد.
در این بررسی سعی شده تا میزان تأثیر اختلاف فشار هوا در دو منطقه مختلف جغرافیایی (تهران و بندرعباس) و ارزش نظامی آن مورد بررسی قرار گیرد. ازآنجایی‌که ارتفاع شهر تهران از سطح آب‌های آزاد ۱۹٣۹ متر است، اختلاف فشار هوا بین دو شهر بندرعباس و تهران به‌حدود ۱۰۰ میلی‌متر جیوه بالغ شده، بنابراین قطعاً میزان تولید و ترشح اریتروپوئیتین در ساکنین این دو شهر متفاوت خواهد بود. در این بررسی از تعداد یاخته‌های سرخ در میلی‌مترمکعب خون و مقادیر Hb.، Hct.، MCV، MCH وMCHC به‌عنوان معیارهایی جهت نشان دادن اثر ارتفاع بر روی میزان تولید اریتروپوئیتین و ارزش نظامی آن استفاده گردیده است.
همان‌گونه که از جدول ۱-٤ (مقایسه شاخص‌های خونی) مشخص می‌باشد، تعداد یاخته‌های سرخ در ۹۵% افراد تحت بررسی شهر بندرعباس در دامنه L ۱۰۱۲ x 5/17 ± 1/192 و در ۹۵% افراد تحت بررسی شهر تهران بالاتر و در دامنه 978/L ۱۰۱۲ x5/46 ± 0 قرار داشته و بررسی‌های آماری نیز نشان دادند که با 0.001>P مابین تعداد یاخته‌های سرخ این دو گروه جمعیتی تفاوت معنی‌داری وجود دارد.
درحالی‌که مقادیر هموگلوبیــن ۹۵% در افــــراد تحت بررسی در شــــهر بنــــــدرعباس در دامنـــــــه gr / dl 14/26 ± 2/832 قرار داشت، این مقدار در ۹۵% از افراد تحت بررسی شهر تهــــران بالاتر و در دامنه gr / dl 15/69 ± 2/41 قرار داشته و در اینجا نیز آزمون آماری ثابت نمود که مابین مقادیر هموگلوبین افراد تحت بررسی اختلاف معنی‌داری وجود داشته و سطح هموگلوبین خون ساکنین مورد بررسی شهر تهران بیش از ساکنین مورد بررسی شهر بندرعباس بوده است. درحالی‌که هماتوکریت ۹۵% از افراد تحت بررسی شهر بندرعباس در دامنه 7/698 ± ٤2/٤7 درصد قرار داشت، این پارامتر جهت ۹۵% از افراد مورد بررسی در شهر تهران بیش‌تر و در دامنه 6/038 ± 46/31 قرار داشته و نتیجه آزمون آماری نیز نشان داد که با p<0.001 اختلاف معنی‌داری مابین هماتوکریت این دو گروه جمعیتی وجود دارد.
می‌دانیم که شاخصMCH چه به طریق دستگاهی و چه به‌طریق دستی از معادله:
محاسبه می‌گردد، بنابراین انتظار بر آن بود که چون هردو پارامتر مقادیر Hb. و تعداد RBC در افراد مورد بررسی شهر بندرعباس کم‌تر از افراد مورد بررسی شهر تهران است پارامتر MCH تفاوت چندانی بین این دو گروه جمعیتی نداشته باشد. با وجود این، نتایج به‌دست‌آمده در این بررسی نشان دادند که مقادیر MCH افراد مورد بررسی ساکن بندرعباس در دامنه 6/89 ± 27/66 پیکوگرم قرار داشته درحالی‌که همین پارامتر در افراد مورد بررسی ساکن تهران در دامنه 4/68 ± 29/13 پیکوگرم بوده و آزمون آماری نیز نشان داد که به‌احتمال بیش از 99/9% مقادیر MCH ساکنین مورد بررسی تهران بیش از ساکنین مورد بررسی بندرعباس است، بنابراین به‌نظر می‌رسد که به‌نسبت تعداد یاخته‌های سرخ، شدت کاهش مقادیر هموگلوبین ساکنین مورد بررسی شهر بندرعباس بیش‌تر از ساکنین مورد بررسی شهر تهران بوده است.
درعین‌حال می‌دانیم که شاخصMCV چه به‌طریق دستگاهی و چه به‌طریق دستی از معادله:
محاسبه می‌گردد. بنابراین انتظار بر آن بود که چون هردو پارامتر Hct. و تعداد RBC در افراد مورد بررسی در شهر بندرعباس کم‌تر از افراد مورد بررسی شهر تهران است، شاخص MCV تفاوت چندانی بین این دو گروه جمعیتی نداشته باشد. با وجود این نتایج بدست آمده در این بررسی نشان دادند که مقادیرMCV افراد مورد بررسی ساکن بندرعباس در دامنه 15/852 ± 81/91 فمتولیتر قرار داشته درحالی‌که همین شاخص در افراد مورد بررسی ساکن تهران در دامنه 9/986 ± 85/72 فمتولیتر بوده و آزمون آماری نیز نشان داد که به‌احتمال بیش از 99/9% مقادیر MCV ساکنین مورد بررسی تهران بیش از ساکنین مورد بررسی بندرعباس است.
بنابراین به‌نظر می‌رسد که به‌نسبت تعداد یاخته‌های سرخ، شدت کاهش هماتوکریت ساکنین مورد بررسی شهر بندرعباس بیش از ساکنین مورد بررسی شهر تهران بوده است. با توجه به نتایج MCH، کم‌تر بودن مقادیر شاخص MCV افراد مورد بررسی شهر بندرعباس به نسبت افراد مورد بررسی شهر تهران قابل‌انتظار می‌باشد، زیرا یاخته‌های سرخ فاقد هرگونه ارگانلی بوده و تنها پارامتر تعیین‌کننده حجم آن‌ها، مقادیر Hb. درونشان است.
شاخص MCHC نیز چه به‌طریق دستگاهی و چه به‌طریق دستی از معادله:
محاسبه می‌گردد.
انتظار بر آن بود که چون هر دو پارامتر Hb. برحسب gr/dl و Hct. برحسب درصد در افراد مورد بررسی شهر بندرعباس کم‌تر از افراد مورد بررسی شهر تهران می‌باشد، شاخص MCHC تفاوت چندانی بین این دو گروه جمعیتی نداشته باشد. با وجود این نتایج بدست آمده از این بررسی نشان داده‌اند که مقادیر MCHC افراد مورد بررسی شهر بندرعباس در دامنه 3/46 ± 33/31 و در افراد مورد بررسی شهر تهران در دامـــــنه 3/652 ± 33/84 بوده و آزمون آماری نیز نشان داد که به‌احتمال بیش از 99/9% مقادیر MCHC ساکنین مورد بررسی تهران بیش از ساکنین مورد بررسی بندرعباس است. بنابراین به‌نظر می‌رسد که به‌نسبت شدت کاهش MCV (و یا هماتوکریت) شدت کاهش MCH (و یا هموگلوبین) در ساکنین مورد بررسی شهر بندرعباس بیش از افراد مورد بررسی شهر تهران بوده است.
بحث
درصورتی‌که یکی از اهداف فرماندهان، حفظ توان رزمی و قدرت بدنی پرسنل نیروهای مسلح تحت امرشان متعاقب جابه‌جائی‌های موقت (مانند مأموریت‌ها و رزمایش‌ها) و یا دائم (انتقال) آن‌ها باشد، توجه به اختلاف ارتفاع محل سکونت فعلی آنان با ارتفاع محل مأموریت‌ها و انتقال‌ها امری ضروری محسوب می‌گردد. گرچه در صورت انتقال پرسنل از مناطق پست به مناطق مرتفع، آنان نیازمند حدود یک هفته زمان جهت تطابق با کاهش فشار سهمی اکسیژن محیط، هایپوکسی بافتی، افزایش توده یاخته سرخ و هموگلوبین خود دارند تا بتوانند به بهترین شکل ممکن از عهده مأموریت محوله (به‌خصوص مأموریت‌های رزمی) برآیند، ولی عکس آن صادق نیست.؛ به همین علت گرچه بهتر است حدود یک هفته زودتر و قبل از آغاز مأموریت پرسنل رزمی، انتقال آنان از مناطق پست به مناطق مرتفع صورت پذیرد تا بتوانند در طی این مدت خود را با شرایط جغرافیائی جدید تطابق دهند ولی انتقال از مناطق مرتفع به مناطق پست نیاز به چنین زمانی ندارد.
درعین‌حال تا قبل از تطابق با محیط، به‌علت دارا بودن توده یاخته سرخ و هموگلوبین بیش‌تر، قدرت بدنی و توان رزمی ساکنین مناطق مرتفع در مناطق پست بالاتر از ساکنین بومی آن مناطق خواهد بود که به این مهم در ورزش، دوپینگ فیزیولوژیک اطلاق می‌گردد.
Compare red cell parameters between military personnel living in Tehran and Bandar Abbas and its importance
Abstract:
Introduction: The aim of this research was the study of the effects of different air pressure on erythrocytes indexes in two different geographical regions (Tehran & Bandar – Abbas).
Analysis method: This study was done on 597 adult normal men with the ages between 20 to 45 years in Bandar – Abbas and the same number of exactly matched men in Tehran.
Findings: The results Showed that with the probability of more than 99 % the erythrocytes number, Hemoglobin, Packed cell volume, MCV & MCH of the Tehranian residents were higher than the residents of Bandar – abbasians.
Discussion & Conclusion: If the aims of commanders is maintenance of body and martial power of their army personnels, attention to the height from sea level and air pressures effects on erythrocytes parameters in missions and transfers is essential.
Key words: Height from sea level, air pressure, Erythrocytes number, Haemoglobin & Haematocrite.
منابع:
۱: رخشان محمد. کتاب خون‌شناسی– انعقاد و طب انتقال خون، انتشارات اندیشه رفیع، چاپ سوم، ۱٣۹۰، صفحات ۱۶ الی ۱۸
۲: قوام‌زاده اردشیر، آزرم طالب، احمدی فریدون. کتاب هماتولوژی بالینی، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران، چاپ اوّل، ۱٣۷۰، صفحه ۹
٣: مهبُد امیرسیدعلی. کتاب اصول خون‌شناسی پایه، انتشارات میر، ۱٣۹٤، فصل ٣، صفحات ۱۰۱ و ۱۰۲
٤: مهبُد امیرسیدعلی، مؤیدی سیدنورالدین، هیرادفر عطاءاله و … کتاب ضروریات خون‌شناسی هافبراند، انتشارات Wiley & Blackwell، چاپ هفتم، ۱٣۹۵، فصل دوم، صفحات ۲۵ الی ۲۹.
5: Abha Shrivastava, A. Goyal, K.S.Negi. Effect of high altitude on haematological parameters. Indian J. Prev. Soc. Med. Vol. 41 No.1& 2, 2010
6: Cynthiam bellgary, Brittentiam, kingman, P,strohl,john blangere. Hemoglobin concentration High-Altitude tibetans and bolivian Aymara.American journal of physical Anthropology.106:386-400(1998)
7: J. Arnaud, N. Gutierrez, W. Tellez & H. Yergnes. Haematology and Erythrocyte Metabolism in Man at HighAltitude: An Aymara-Quechua Comparison. American Journal of Physical Anthropology ; 67:279-284 (1985)
8: M. V. Singh, S.B. Rawal, A.K. Tyagi, Maj J. K. Bhagat. R. Parshad, H.M. Divekar. Changes in body fluid compartments on re-induction to high altitude and effect of diuretics. International Journal of Biometeorology. March 1988
9: Rusi A,Sanchez, ML Loria. A, et al, Red cell indices in normal adults residing at altitude up to 2670 meters from sea level,AM J Hematol 1980:8(3)/;265-71.
10: Vincent Gouttebarge, Frank van Hellemondt. Effect of simulated altitude training on blood components and performance in elite speed skaters. European Journal of Sports and Exercise Science, 2012, 1 (4):103-107
ارزیابی دستگاه‌ها و معرف‌های هموستاز (2)
هماتوکریت و اندیس‌های اریتروسیتی مرتبط
بررسی سرواپیدمیولوژی بروسلوز در شهرستان مشگین شهر از سال 1389-1385
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام