علل ناباروری در مردان
الهه اکبری:کارشناس ارشد بیوتکنولوژی میکروبی
سعید دلفکار:کارشناس ارشد مهندسی پزشکی
فرزاد رنجبر:کارشناس ارشد MBA
ناباروری در مردان
ناباروری، به ناتوانی در باردار شدن بعد از يک سال داشتن رابطه جنسی محافظت‌نشده گفته می‌شود. تقریباً حدود یک‌سوم از موارد ناباروری مربوط به مردان و یک‌سوم هم مربوط به زنان می‌باشد. در سایر موارد نیز ناباروری به دليل عوامل ناشناخته و يا در اثر مشکلات توأم هر دو جنس به وجود می‌آيد. پیگیری به‌موقع و انجام آزمایش‌های لازم برای تشخیص دلیل ناباروری در مردان میتواند منجر به درمان مشکل و افزایش شانس بارداری زوجها شود.
به‌طورکلی ناباروری تقریباً 15 تا 20 درصد از زوجها را تحت تأثیر قرار میدهد.
حدود ٤٤ درصد از تمامی مردان نابارور، با میانگین سنی ٣٨ سال علاوه بر مشکلات اسپرم، به مشکلات سلامتی دیگر مانند داشتن بیماریهای دستگاه گردش خون، فشارخون بالا، بیماریهای شریانی و بیماریهای قلبی نیز مبتلا هستند.
ناباروری در مردان به دلیل تولید کم اسپرم، ناقص بودن یا بی‌حرکتی اسپرم و یا انسدادی که جلوی رهایی اسپرم را میگیرد، به وجود می‌آید. بیماری‌ها، صدمات، مشکلات مزمن قلبی، شیوه و سبک زندگی و سایر عوامل می‌توانند بر ایجاد ناباروری تأثیر داشته باشند.
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، برای تمام محققان عرصه ناباروری معلوم گشته که نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست، بلکه فاکتورهای مردانه نیز در این امر دخالت دارند و باوجودآنکه در گذشته عنوان می‌شده که بخش عمدهای از علل ناباروری را باید در زنان جستجو کرد، پزشکان امروز اذعان دارند که نقش زوجین در این امر یکسان است و هنگام بروز آن باید دنبال علل ناباروری در مردان هم باشیم. در این مقاله به بررسی علل ناباروری مردانه می‌پردازیم.
مشکلات اساسی همچون اختلالات ارثی، عدم تعادل هورمونی و یا مشکلی که باعث بسته‌شدن مسیر اسپرم‌ها می‌شوند، می‌توانند نشانه‌هایی داشته باشند، این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
مشکلات در عملکرد جنسی همچون اختلال نعوظ (مشکل در نعوظ آلت جنسی و یا نگه داشتن نعوظ)
درد، ورم یا برجستگی در نواحی بیضه‌ها
کاهش موی صورت و یا بدن که میتواند نشان‌دهنده مشکلات هورمونی باشد.
تعداد اسپرم کم‌تر از سطح نرمال (۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌متر منی، یا ۳۹ میلیون اسپرم در هر انزال)
مراحل لازم برای ایجاد یک بارداری موفق
مرد باید اسپرم‌های سالم تولید کند.
اسپرم باید با منی مخلوط شده و برای انزال آماده گردد.
لازم است میزان کافی اسپرم در منی موجود باشد.
اسپرم باید شکلی صحیح داشته و توانایی حرکت داشته باشد.
علت ناباروری مردان
الف – مشکلات جنسی و جسمی:
بالا بودن بیضه
کوچک بودن بیضه
آنتی‌بیوتیک‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند
تومورهای سرطانی
بیضه‌های نازل نشده
اختلالات هورمونی
نقص مجرای اسپرم
نقص کروموزوم
فیبروز کیستیک
سندرم کلاین فلتر
سندرم کارتاژنر
دیابت
آسیب‌های نخاعی
تومورهای مغزی و تومورهای غده هیپوفیز
مشکل در رابطه جنسی همچون اختلال نعوظ و انزال زودرس
بیماریهای دوران کودکی مثل جراحی اطراف بیضه
بیماریهای تب‌دار طولانی‌مدت که بر نطفه‌سازی تأثیر می‌گذارند
ب – داروها
استفاده از بعضی از انواع داروها؛ استفاده از داروهای تستوترون‌دار، استفاده طولانی‌مدت از استروئید آنابولیک، داروهای درمان سرطان (شیمی‌درمانی)، بعضی از داروهای ضد قارچی خاص و بعضی دیگر از انواع داروها می‌توانند باعث ناباروری شوند
ج-عوامل محیطی تأثیرگذار
مواد شیمیایی صنعتی
آلوده شدن به فلزات سنگین همچون سرب
اشعه ایکس
ضربه به بيضه‌ها
گرم شدن بیضه‌ها (گذاشتن لپ‌تاپ روی پا، نشستن طولانی‌مدت، پوشیدن لباس‌های تنگ در مدت‌های طولانی می‌توانند خطر ابتلا به ناباروری را افزایش دهند.)
د-عوامل مربوط به سبک زندگی
استفاده از مواد مخدر و داروهای غیرمجاز؛ این مواد باعث کوچک شدن بیضه و کاهش تولید اسپرم می‌شوند مانند استروئیدهای آنابولیک و یا مصرف ماری‌جوانا و کوکائین که باعث کاهش تعداد و کیفیت اسپرم می‌گردند.
مصرف مشروبات الکلی؛ مصرف الکل میتواند باعث کاهش سطح تستوسترون، اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم شود. مشکلات کبدی ناشی از مصرف الکل هم میتواند یکی دیگر از عوامل باشد.
استعمال دخانیات؛ مردانی که سیگار می‌کشند تعداد اسپرم کم‌تری نسبت به سایر مردان دارند. استشمام بوی سیگار دیگران هم میتواند تأثیر داشته باشد.
مشکلات و فشارهای روحی؛ استرس میتواند باعث اختلال هورمونی شود. استرس شدید و یا طولانی‌مدت ممکن است باعث ناباروری شود.
سوءتغذیه یا اضافه‌وزن؛ هر دو این عوامل میتواند باعث تغییرات سطح هورمونی که کاهش‌دهنده باروری هستند، شود.
دوچرخه‌سواری طولانی‌مدت هم به دلیل گرما و فشار واردشده به بیضه‌ها، ممکن است بتواند باعث نازایی گردد.
کاهش طبیعی قدرت باروری که در اثر پیری و افزایش سن اتفاق می‌افتد.
در ناباروري سهم زنان بيشتر است يا مردان؟
معمولاً اختلالات باروري به‌طور مساوي بين زنان و مردان توزيع مي‌شود. يعني فاكتورهاي زنانه و مردانه به يك اندازه در اين قضيه دخيل هستند. معمولاً در فرهنگ ما زوج‌هاي نابارور با هم براي درمان مراجعه نمي‌كنند. هرچند درمان‌هاي جديد بر اين اصل استوار است كه زن و مرد بايد با هم براي درمان مراجعه كنند. در زنان، اختلالات باروري با اختلالات تخمك‌گذاري، اختلالات رحم، اختلالات لوله‌هاي رحمي و اختلالات هورموني همراه شده است يعني اشكال يا ايراد در هر يك از اين اعضا مي‌تواند باعث ناباروري زنان شود. زناني كه اختلالات هورموني، عادت ماهانه نامنظم و پرمويي دارند، اين‌ها مي‌تواند نشانه‌اي از امكان ناباروري در آن‌ها باشد.
كدام مردان در خطر ناباروري قرار دارند؟
در مردان، بسياري از بيماري‌ها مي‌تواند باعث ناباروري شود. اولين آن‌ها اختلال توانايي جنسي است. شرط لازم براي باروري طبيعي، رابطه جنسي منظم است. بعضي از دلايل ناباروري در مردان عبارت‌اند از: بيماري‌هاي دوران كودكي مثل جراحي‌هايي كه اطراف بيضه انجام مي‌شود، بالا بودن بيضه و بيماري واريكوسل (به‌عنوان شايع‌ترين عامل ناباروري كه قابل‌درمان است)، اختلالات هورموني به‌صورت اختلال در هورمون‌هاي هيپوفيز يا هورمون‌هاي جنسي، رشد نامناسب بيضه‌ها، اختلالات ژنتيك مثل کوچک بودن بيضه، برخي عفونت‌هاي مزمن كه در عملكرد بيضه اختلال ايجاد مي‌كند مثلاً «سل» كه لوله‌هاي انتقال‌دهنده اسپرم را از بين مي‌برد، برخي داروها، برخي عفونت‌هاي دستگاه تناسلي مثل سوزاك به شرطي كه موجب تنگي مجرا شود و مانع خروج شود و بيماري‌هاي تب‌دار طولاني‌مدت كه بر نطفه‌سازي تأثیر مي‌گذارد. علت آن است كه اسپرم در بيضه در درجه حرارتي پايين‌تر از درجه حرارت بدن فعاليت پيدا می‌كند و اين حرارت بالا و طولاني‌مدت میتواند باعث از بین رفتن اسپرم‌ها شود.
شايع‌ترين علت در ناباروري مردان
شايع‌ترين بيماري قابل‌درمان در ناباروري آقايان «واريكوسل» است. اين بيماري عبارت است از واريس عروق بيضه، مانند پيرمردان و پيرزنان که دچار واريس عروق پا مي‌شوند و پاهایشان ورم مي‌كند و خون به‌خوبی در عروق پاها حركت نمي‌كند. در پسران جوان هم ممكن است اين اتفاق براي بيضه‌ها پيش بيايد و نتواند خون را به‌خوبی تخليه كند، اين ماندن طولاني‌مدت خون در بيضه‌ها باعث مي‌شود درجه حرارت بالا برود و اختلالات هورموني به همراه داشته باشد. اين عوارض باعث مي‌شود اسپرم‌سازي خوب انجام نشود. اين اختلال در اسپرم‌سازي، فرد را مستعد ناباروري مي‌كند.
گاهي ديده مي‌شود كه اصلاً نطفه‌اي شكل نمي‌گيرد، به همين دليل مجبور هستيم از بافت بيضه نمونه‌برداري انجام بدهيم كه آيا اسپرم در داخل بيضه وجود دارد يا نه؟ اگر در نمونه‌برداري از مردي اسپرم پيدا كنيم حتي اگر كم يا ضعيف هم باشد، خوشحال مي‌شويم چون راه‌هاي درمان زيادي وجود دارد تا اين مشكل برطرف شود ولي اگر در نمونه‌برداري از بيضه هم، اسپرم ديده نشد، يعني اين‌كه اين آقا توان باروري ندارد يعني خودش نمي‌تواند عامل بارداري همسرش باشد.
این غذاها، تعداد و کیفیت اسپرم‌ها را بهبود میبخشد:
سیر
سیر یکی از بهترین مواد غذایی برای افزایش تولید اسپرم‌ها و تقویت اسپرم‌های تولیدی است.
گردو
گردو سرشار از اسیدهای چرب امگا3 و آنتی‌اکسیدان‌ها است و تأثیر قابل‌توجهی در افزایش تحرک، جنبندگی و البته زیست‌پذیری و زنده ماندن اسپرم‌ها دارد. گردو حاوی سلنیوم بالا است و از طرفی جریان خون به اندام‌های جنسی را نیز افزایش میدهد.
شکلات تلخ
شکلات تلخ سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌هاست که با رادیکال‌های آزاد مقابله کرده و با دفاع از بدن در مقابل این رادیکال‌های مهاجم از بیماریهای قلبی پیشگیری می‌کنند. از طرف دیگر ازآنجایی‌که رادیکال‌های آزاد تأثیر مهمی در تخریب اسپرم‌ها و مجاری تقویت‌کننده اسپرم‌ها در بیضه دارند، مصرف شکلات تلخ میتواند کمک مؤثری در درمان اختلالات باروری در مردان در نظر گرفته شود.
مارچوبه
مقادیر بالای ویتامین سی در مارچوبه آن را به یک محافظ قوی برای جلوگیری از اکسیداسیون اسپرم‌ها و نیز محافظت از سلامت غشاء سلول‌های بیضه تبدیل کرده است.
آووکادو
آووکادو سرشار از ویتامین ای، ب6 و فولیک اسید است. افزایش تحرک و جنبندگی اسپرم با مصرف این ماده، آن را به ماده غذایی مناسب برای افزایش باروری تبدیل کرده است.
انار
انار بهترین تأمین‌کننده سلامت اسپرم است. انار میتواند تمام بیماری‌ها، از یک سرماخوردگی ساده گرفته تا اختلالات شمار اسپرم‌ها را درمان کند.
موز
موز سرشار از آنزیمی به نام “بروملین” است. آنزیمی که نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های مردانه دارد.
گوشت قرمز
گوشت قرمز بدون چربی، با ارائه مقادیر بالایی از زینک و پروتئین به بدن، ماده غذایی مناسبی برای افزایش قدرت باروری در نظر گرفته می‌شود.
پیشگیری از ناباروری
همیشه نمی‌توان به‌طور موفقیت‌آمیزی از بروز ناباروری در مردان جلوگیری کرد، اما اقدامات زیر میتواند در این زمینه مؤثر باشد:
ترک مصرف الکل
اجتناب از مصرف داروهای غیرقانونی و یا مواد مخدر
کاهش وزن
اجتناب از وازکتومی
کاهش استرس
اجتناب از آلوده شدن به مواد سمی و فلزات سنگین
به خاطر داشته باشیم که تسریع در پدر شدن همانند تسریع در مادر شدن اهمیت دارد و می‌بایست درمان ناباروری مردان را نیز در اولویت قرار داد.
برای دانلود پی دی اف برروی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام