همه‌ی قوانین را نقض کنید!
(بخش نخست)
استن وستگارد
مترجم دکتر حسن بیات
ما بیشتر وقتمان را صرف آن می‌کنیم که همه‌ی داده‌هایمان درون محدوده‌ها باشد، از قوانین پیروی کنیم و تطابق با الزامات را حفظ کنیم. اما آیا به وقت ضرورت، می‌توانیم بفهمیم که قوانین واقعاً نقض شده‌اند یا نه؟ در ادامه یک تمرین ساده ارائه می‌شود– اگر به شما گفته شود که همه‌ی قوانین نقض شده است، آیا می‌توانید جایی را که واقعاً قانون‌شکنی رخ داده است پیدا کنید؟
استن وستگارد، MS
جولای 2015
توضیح مترجم:
ترجمه و انتشار این سلسله مقالات در ماهنامه‌ی اخبار آزمایشگاهی و نیز استفاده از طرح وبسایت Westgard.com با مجوز شرکت Westgard QC انجام شده است؛ امری که مایه‌ی تقدیر و تشکر فراوان از دست‌اندرکاران آن شرکت به ویژه جناب آقای استن وستگارد است.
بنای این سلسله مقالات بر آن است که خوانندگان را از نگرش “استفاده از معیار چندقانونی وستگارد (Westgard multirule) در همه جا” جدا کند و به نگرش “پایش کیفیت اختصاصی”- که مبتنی است بر در نظر گرفتن الزامات کیفیت از یک سو و ویژگی‌های عملکردی روش از سوی دیگر– راهنمایی کند.
از آنجائی که ممکن است برخی مطالب مطرح شده در این مقالات نیازمند روشنگری بیشتری باشد، خوانندگان محترم می‌توانند نکات، نظرات و پرسش‌هایشان را به رایانامهlabnews2003@gmail.com ارسال کنند تا در شماره‌های بعدی به بحث گذاشته شود.
قدردرانی: بر خود لازم می‌دانم از جناب آقای دکتر محمدرضا عابدی سردبیر محترم این ماهنامه و همکاران تلاشگر ایشان به خاطر همکاری بیدریغ ایشان، و نیز از دوست و همکار گرامی جناب آقای دکتر مهدی صابونی به خاطر ویرایش این نوشته صمیمانه تشکر نمایم.
حسن بیات؛ دانش‌آموخته‌ی علوم آزمایشگاهی
به عنوان آزمایشگاهیان، ما همواره در پی تطابق با الزامات، فقدان مشکلات، و زنجیری از داده‌ها هستیم که به طور دلچسبی نزدیک میانگین باشند. به عنوان تمرینی متضاد، این مقاله دقیقاً مخالف است با این که همه‌ی داده‌هایتان را در کنترل نگه دارید. در این نوشته قصد داریم نگاهی بیندازیم به داده‌هایی که خارج از کنترل هستند، و همه‌ی “قوانین وستگارد” را نقض می‌کنند و قصد داریم ببینیم آیا شما می‌توانید مشخص کنید که کدام نقاط پرت[1] هستند و چه قوانینی نقض شده‌اند.
همانطور که از عنوان این مقاله برمی‌آید، این نخستین بخش است. در این سلسله مقالات می‌خواهیم از ساده شروع کنیم و به تدریج سطح سختی را افزایش دهیم. در پایان، خطاهای واقعی هوشمندانه‌ای را سر راه شما قرار خواهیم داد تا ببینیم آیا باز هم می‌توانید آن‌ها را گیر بیندازید.
داده‌ها
داده‌های زیر دارای میانگین 47 و انحراف معیار 3 هستند. نمی‌خواهم بگویم چه آزمایشی است و واحد آن چیست. این‌ها به این تمرین مربوط نمی‌شود. همچنین بنا نداریم خطای کل مجاز یا CV یا نادرستی (عدم صحت) را در نظر بگیریم. همه‌ی این‌ها پس از آن که اصول پایش کیفیت (QC) و رسم نمودار را دانستیم اهمیت پیدا می‌کنند.
|
قانون نقض شده |
مقدار Z | مقدار |
سنجش کنترل |
|
42.5 |
1 | ||
| 55.1 |
2 |
||
|
46.4 |
3 | ||
| 47 |
4 |
||
|
43.1 |
5 | ||
| 56.9 |
6 |
||
|
41.3 |
7 | ||
| 44.9 |
8 |
||
|
45.5 |
9 | ||
| 41.3 |
10 |
||
|
|
47 | 11 | |
| 37.7 |
12 |
||
|
41.6 |
13 | ||
| 53.3 |
14 |
||
|
55.4 |
15 | ||
| 44.6 |
16 |
||
|
47.3 |
17 | ||
| 48.2 |
18 |
||
|
41.3 |
19 | ||
| 42.8 |
20 |
||
|
44.3 |
21 | ||
| 47.6 |
22 |
||
|
44.3 |
23 | ||
| 45.8 |
24 |
||
|
47.6 |
25 | ||
| 39.8 |
26 |
||
|
39.8 |
27 | ||
| 50.9 |
28 |
||
|
49.7 |
29 | ||
| 45.5 |
30 |
||
|
45.2 |
31 | ||
| 47.3 |
32 |
||
|
47.9 |
33 | ||
| 44.3 |
34 |
||
|
40.1 |
35 | ||
| 48.2 |
36 |
||
|
40.7 |
37 | ||
| 41.9 |
38 |
||
|
43.4 |
39 | ||
| 43.7 |
40 |
||
|
49.7 |
41 | ||
| 42.2 |
42 |
||
|
52.1 |
43 | ||
| 44.6 |
44 |
||
|
45.2 |
45 | ||
| 45.8 |
46 |
||
|
41.6 |
47 | ||
| 41.3 |
48 |
||
|
44.9 |
49 | ||
| 43.7 |
50 |
||
|
45.2 |
51 | ||
| 50.6 |
52 |
||
|
50.3 |
53 | ||
| 51.2 |
54 |
||
|
51.5 |
55 | ||
| 44.3 |
56 |
||
|
41.6 |
57 | ||
| 53.9 |
58 |
||
|
48.8 |
59 | ||
| 48.2 |
60 |
||
|
50.6 |
61 | ||
| 48.2 |
62 |
||
|
48.5 |
63 | ||
| 49.7 |
64 |
||
|
50.9 |
65 | ||
| 47.3 |
66 |
||
|
48.2 |
67 |
||
|
45.8 |
68 |
||
|
43.1 |
69 | ||
| 43.7 |
70 |
||
|
42.8 |
71 | ||
| 44.9 |
72 |
||
|
42.5 |
73 | ||
| 46.1 |
74 |
||
|
45.5 |
75 | ||
| 47.9 |
76 |
||
|
47.3 |
77 | ||
| 50.6 |
78 |
||
|
43.7 |
79 | ||
| 47 |
80 |
||
|
50.9 |
81 | ||
| 45.5 |
82 |
اینک می‌خواهم، علاوه بر این داده‌ها، شرایط زیر را نیز اضافه کنم:
- در هر دور فقط یک کنترل می‌گذاریم؛ فرض کنید هر یک از مقادیر بالا مربوط به یک دور است (البته بر اساس دستورالعمل CLIA این فرض واقعی نیست، اما ما از کم شروع کرده‌ایم.[2])
- بنا نیست از قانون پایش R:4s استفاده کنیم، زیرا در یک دور کاری دو داده به دست نمی‌آوریم (تفسیر این قانون برای زمانی است که در یک دور، دو دادهی کنترل به دست می‌آید.[3])
- بنا نیست نقض قانون 2s را در نظر بگیریم. بیایید همین الآن این عادت را ترک کنیم. به هیچ عنوان، من این داده‌ها را به صورت تصادفی تهیه نکرده‌ام، در نتیجه بنا نیست انتظار داشته باشیم که تعداد معینی از نتایج بیرون از 2s باشد.
- بناست سعی کنیم داده‌های پرت نسبت به این “قوانین وستگارد” را پیدا کنیم: 1:3s/2:2s/R:4s/4:1s/8:x (با این استثنا که به یاد داشته باشید R:4s قابل استفاده نیست.)
- بنا نیست وارد باتلاق تکرار کنترل‌ها شویم. در نتیجه گمان نکنید در بین نتایجی که می‌بینید چیزی تکراری است– فقط “داخل” یا “خارج” مد نظرتان باشد.
نمودارها
گمان می‌کنم جدول بالا برای بیشتر خوانندگان خیلی طولانی است و احتمالاً برای خواننده کمی سخت باشد که این جدول را به چیزی مانند نمودار لوی-جنینگز[4] تبدیل کند. بنابراین برای کمک به خواننده چند نمودار پایش لوی-جنینگز تهیه کرده‌ایم.
این‌ها 27 دادهی ابتدایی است:
این بخش دوم داده‌ها است (نتایج 32 تا 56):
و این بخش انتهایی داده‌ها است (نتایج 57 تا 82):
بدیهی است که نقاطی که روی نمودارها نمایش داده نشده‌اند از نظر تمرین ما مهم نیستند.
خوب، در پایان این بخش از نوشتار، پرسش‌های زیر را پاسخ دهید:
چند بار قوانین نقض شده‌اند؟
- کدام قوانین نقض شده‌اند و هر کدام چند بار؟
- چه چیزی فرق می‌کرد اگر به شما می‌گفتم که فقط “قانون وستگارد” 1:3s/2:2s/R:4s لازم است؟ (و به یاد داشته باشید که نمی‌توان از R:4s استفاده کرد.)
- چه چیزی فرق می‌کرد اگر به شما می‌گفتم که فقط قانون پایش 1:3s لازم است؟
پاسخ به این پرسش‌ها، و مطالب بیشتر، ماه آینده…
[احساس شما به گونه‌ای نباشد که انگار قرار است پاسخ این تمرین را برای نمره بفرستید، بلکه این پرسش‌ها را با همکارانتان مطرح کنید و نتیجه‌گیری‌ها و تفسیرهایتان را با آن‌ها مقایسه کنید.]
[1] مترجم: در اینجا نویسنده واژه‌ی “پرت” (outlier) را در معنای “خارج” به کار برده است و مقصود وی همان داده‌های بیرون از مرزهای پذیرش هستند.
[2] مترجم: بر اساس دستورالعمل CLIA باید در هر دور کاری دست کم از دو کنترل استفاده شود.
[3] مترجم: استفاده از قانون R:4s برای ارزیابی خطای تصادفی زمانی ممکن است که فاصله‌ی بین نتایج کنترل‌ها در همان دور با هم مقایسه شود. بنا بر این، نمی‌توان اختلاف بین نتیجهی یک دور با دور قبل را (مثلا نتیجهی امروز با دیروز را) از نظر نقض این قانون بررسی کرد. مثلا اگر در یک دور، دو کنترل سطح طبیعی و بالا داشته باشیم و یکی زیر 2s باشد و دیگری بالای 2s، این قانون نقض شده است. اما اگر نتیجهی کنترل دیروز زیر 2s باشد و نتیجهی امروز بالای 2s، این قانون نقض نشده است.
[4] Levey-Jennings
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام