عوامل مداخله‌گر، تداخلات دارویی و مقادير بحراني در تست‌هاي بیوشيمي (2)
علی خوش‌نژاد (کارشناس ارشد بیوشیمی بالینی)
مجتبی خشوعی پاریزی (کارشناس آزمایشگاه )
حسین عبادی فرد (کارشناس آزمایشگاه)
دانشگاه علوم پزشکی قم
AST / SGOT (Aspartate Aminotransferase)
عوامل مداخله‌گر:
- هموليز
- ناتواني در حفظ حالت ناشتايي
- ورزش شديد قبل از آزمايش سبب افزايش سطحAST مي‌شود.
- كمبود پيريدوكسين (بري‌بري يا حاملگي)، بيماري شديد كبدي و طولاني مدت، اورمي و كتواسيدوز ديابتي ممكن است سبب كاهش سطحAST شوند.
- فعاليت شديد عضلاني
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح AST شوند:
داروهای ضد فشار خون بالا، عوامل کولینرژیک، ضد انعقادهای کومارینی، ترکیـــبات دیژیتال، اریترومایسین ،ایزونیازید، متیل دوپا ،قرص‌های ضد بارداری، مواد مخدر، سالیسیلات‌ها، داروهای هپاتوتوکسیک، رنگ‌ها، وراپامیل.
مقادیر بحرانی:
- مقدار AST بیشتر از سه برابر حد فوقاني رنج طبيعي يا نسبت AST به ALT بزرگتر از يك
ALT / SGPT (Alanine Aminotransferase)
عوامل مداخله‌گر:
- همولیز
- تزریقات عضلانی قبلی ممکن است سبب افزایش سطح ALT شوند.
- كاهش ALT را در سوء تغذيه و عفونت‌هاي دستگاه ادراري تناسلي داريم.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح ALT شوند:
استامینوفن، آلوپورینول،PAS ، آمپی‌سیلین، آزاتیوپرین،کاربامازپین، سفالوسپورین‌ها، کلوفیبرات، کلردیازپوکساید، کلرپروپامید، کلوگزاسیلین، کدئین، دیکومارول، ایندومتاسین، ایزونیازید، متوترکسات، متیل‌دوپا، نفسیلین، نالیدیکسیک اسید، نیتروفورانتوئین، قرص‌های ضد بارداری، اگزاسیلین، فنوتیازین‌ها، فنی‌توئین، فنیل‌بوتازون، پروکایین‌آمید، پروپوکسی‌فن، پروپرانالول، کینیدین، سالیسیلات‌ها، تتراساکلین، وراپامیل
ALP (Alkaline Phosphatase)
عوامل مداخله‌گر:
- حاملگي باعث افزايش سطح ALP مي‌شود.
- سن و جنس
- شكستگي استخوان در حال بهبودي باعث افزايش سطح ALP مي‌شود.
- غذاي چرب 2 تا 3 ساعت قبل از انجام آزمايش موجب افزايش سطح ALP مي‌شود.
- سرم تا زمان انجام آزمايش بايد در يخچال نگهداري شود چون گرما به صورت كاذب نتايج را افزايش مي‌دهد.
- بايد حداكثر تا چهار ساعت آزمايش بر روي نمونه انجام شود، چون تأخیر موجب افزايش سطح ALP مي‌گردد.
- تزريق داخل وريدي آلبومين گاهي باعث افزايش سطح ALP تا چند روز مي‌شود.
- جمع‌آوري خون در لوله‌هاي حاوي ضد انعقادهاي EDTA فلورايد و اگزالات سبب كاهش سطح ALP مي‌شود.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح ALP شوند:
آلبومین ساخته شده از بافت جفت، آلوپورینول، آنتی‌بیوتیک‌ها، آزاتیوپرین، کلشی‌سین، فلورایدها، ایندومتاسین، ایزونیازید، متوترکسات، متیل دوپا، اسید نیکوتینیک، فنوتیازین، پروبنسید، تتراساکلین، وراپامیل
- داروهاي زير ممكن است سبب کاهش سطح ALP شوند:
آرسنیک‌ها، سیانیدها، فلوریدها، نیتروفورانتوئین، اگزالات‌ها، املاح روی
Total Calcium
عوامل مداخله‌گر:
- سرپا ايستادن يا فعاليت طولاني قبل از آزمايش
- توقف خون در وريد يا ايجاد هموليز در خلال نمونه‌گيري
- نگهداري طولاني مدت نمونه خون سبب افزايش كاذب كلسيم خون مي‌شود.
- مسموميت با ويتامينD ممكن است سطح كلسيم سرم را بالا ببرد.
- مصرف زياد شير ممكن است سطح كلسيم سرم را بالا ببرد.
- pH سرم سطح كلسيم را تحت تأثير قرار مي‌دهد. كاهش pH سرم سبب افزايش سطح كلسيم مي‌شود.
- بستن طولاني مدت گارو pH سرم را كاهش مي‌دهد و به صورت كاذب سطح كلسيم را افزايش مي‌دهد.
- در حالت طبيعي كلسيم مختصري نوسان روزانه دارد و اوج آن درساعت 9 شب اتفاق مي‌افتد.
- هيپوآلبينمي به صورت تصنعي با كاهش سطح كلسيم تام همراه است.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح كلسيم سرم شوند:
املاح كلسيم، هيدرالازين، ليتيوم، ارگوكلسيفرول، ويتامين D، هورمون تيروئيد، آنتي اسيدهاي قليايي، آندروژن‌ها
- داروهاي زير ممكن است سبب كاهش سطح كلسيم سرم گردند:
استازولاميد، داروهاي ضد تشنج، آسپاراژيناز، آسپرين، كلسي‌تونين، هپارين، ملين‌ها، سيس‌پلاتين، كورتيكو استروئيدها، ديورتيك‌هاي قوس هنله، املاح منيزيم، استروژن‌ها، آمبوترول، قرص‌هاي ضد بارداري
- اگر بيمار دارويي مصرف مي‌كند كه با نتايج كلسيم سرم مداخله مي‌كند از 8 ساعت قبل از انجام آزمايش آن را قطع كند.
مقادیر بحرانی:
| Test | Units | Lower Limit | Upper Limit | Comments |
| Calcium | mg/dl | 6.0 | 13 | Serum or plasma |
| Calcium (children) | mg/dl | 6.5 | 12.7 | Serum or plasma |
| Calcium, ionized | mmol/L | 0.75 | 12.7 | plasma |
Phosphorus
عوامل مداخله‌گر:
- سطح فسفر در بچه‌ها در حالت طبيعي بالاتر است.
- سطح فسفر با هموليز خون به صورت كاذب بالا مي‌رود بنابراين هرچه سريع‌تر سلول‌ها بايد از سرم جدا شوند.
- دو تا سه ساعت پس از خوردن ملين سطح فسفر تا 5 mg/dl ممكن است افزايش يابد، اين افزايش گذراست (5 تا6 ساعت)
- تنقيه اخير فسفات سبب افزايش سطح فسفر مي‌شود.
- سطح فسفر نوسان فصلي دارد: در ماه‌هاي فصل بهار در بالاترين حد و در زمستان در پايين‌ترين ميزان قرار دارد.
- هموليز سبب افزايش سطح فسفر مي‌شود.
- غذاهاي غني از كربوهيدرات و كربوهيدرات داخل رگي سبب كاهش فسفر مي‌شوند چون فسفر همراه گلوکز وارد سلول مي‌شود.
تداخلات دارویی:
- داروهای زير ممكن است سبب افزایش سطح فسفر شوند:
داروهای متی‌سیلین، استروئیدها، برخی دیورتیک‌ها (فوروزماید و تیازیدها) و ویتامین D (زیاده‌روی درمصرف)
- داروهای زير ممكن است سبب کاهش سطح فسفر شوند:
آنتی‌اسیدها، آلبوترول، داروهای بیهوشی، استروژن‌ها، انسولین، قرص‌های ضد بارداری و مانیتول
اغلب علل هيپوكلسيمي سبب افزايش فسفر مي‌شوند به استثناي كمبود ويتامينD که فسفر را كاهش می‌دهد.
مقادیر بحرانی:
| Comments | Upper Limit | Lower Limit | Units | Test |
| Serum or plasma | 8.9 | 1.0 | mg/dl | Phosphorus |
Iron(Fe)
عوامل مداخله‌گر:
- هموليز و آلودگي لوله آزمايش با آهن به صورت كاذب آهن سرم را افزايش مي‌دهند.
- آهن در نمونه‌هاي ليپميك به صورت كاذب كاهش مي‌يابد.
- رگل (عادت ماهيانه) سبب كاهش آهن سرم مي‌شود آهن در دوره قبل از رگل افزايش پيدا مي‌كند.
- تزريق خون اخير آهن سرم را تغيير مي‌دهد. اگر بيمار خون دريافت كرده است آزمايش آهن سرم را 4 روز بايد به تأخير انداخت.
- تجويز اخير راديو ايزوتوپ‌ها در آزمايش فريتين تداخل ايجاد مي‌كند.
- بيماري‌هاي هموليتيك ممكن است به صورت كاذب محتواي آهن را بالا نشان دهند.
- نوسان روزانه آهن سرم:
در ميانه صبح مقادير طبيعي
در ميانه بعد از ظهر مقادیر پايين
حوالي نصف شب خيلي پايين است
در سطح كمتر از 45 mg/dl نوسانات روزانه ناپديد مي‌شود.
- محروميت از خواب يا استرس شديد سبب كاهش سطح آهن مي‌شود.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح آهن سرم شوند:
كلرامفنيكل، دكستران، استروژن‌ها، اتانول، تركيبات آهن، متيل دوپا و قرص‌هاي ضد بارداري
- داروهاي زير ممكن است سبب كاهش آهن سرم شوند:
ACTH، كلسترامين، كلشي‌سين، دفروكسامين، متي‌سيلين، تستسترون
- داروهاي زير ممكن است سبب تغيير در سطحTIBC شوند:
فلوريدها و قرص‌هاي ضد بارداري سبب افزايش سطحTIBC مي‌شوند.
ACTH و كلرامفنيكل سبب كاهش سطح TIBCمي‌شوند.
CPK (Creatine Phosphokinase)
عوامل مداخله‌گر:
- ضربه عضلاني، تزریق‌های IM، ورزش شديد و عمل جراحی که اخیراً انجام شده باشد ممکن است موجب افزایش سطح این آنزیم شود
- ابتدای بارداری ممكن است سبب كاهش سطح این آنزیم شود.
- ناشتا بودن، گرسنگي زياد
- حجم عضله با سطح طبیعی CPK بیمار ارتباط مستقیم دارد.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح CPK شوند:
آمفوتریپسین B، آمپی‌سیلین، بعضی از داروهای بیهوشی، ضد انعقادها، آسپرين، کلو فیبرات، دگزامتازون، فوروزماید (لازیکس)،کاپتوپیریل، کولشیسین، الکل، استاتین‌ها، لیتیوم، لیدوکائین، پروپرانولول، مورفین
عوامل مداخله‌گر:
- ورزش شديد ممکن است سبب افزایش LDH تام و ایزوآنزیم‌های 5 و 2 و 1 LDH شود.
- هموليز نمونه سبب افزایش کاذب سطوح LDH می‌شود.
- حاملگي، دريچه‌هاي قلبي مصنوعي، جراحي اخير
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح LDH شوند:
الکل، داروهای بیهوشی، آسپرين، کلوفیبرات، فلورایدها، میترامایسین، مخدرها، پروکایین آمید
اسيد آسكوربيك ممکن است سبب كاهش سطح LDH شود.
| منابع :
1: کتاب جامع تست‌های تشخیصی و آزمایشگاهی پاگانا – تیموتی جیمز پاگانا –2010 2: تفسیر بالینی آزمایش‌های پزشکی- دکتر ایوب ابراهیمی 3: مجموعه تست‌های آزمایشگاهی (تست‌های بیوشیمی) – آزمایشگاه مرجع سلامت Tietz textbook of clinical chemistry and molecular diagnostics, Table 56-3 Critical Value , Fourth Edition , 2006 – |
عوامل مداخله‌گر، تداخلات دارویی و مقادير بحراني در تست‌هاي بیوشيمي (3)
عوامل مداخله‌گر، تداخلات دارویی و مقادير بحراني در تست‌هاي بیوشيمي ( 1)
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام