عوامل مداخله‌گر، تداخلات دارویی و مقادير بحراني در تست‌هاي بیوشيمي) 1(
حسین عبادی فرد – علی خوش‌نژاد – مجتبی خشوعی پاریزی
دانشگاه علوم پزشکی قم – آزمایشگاه مرجع دانشگاهی
Reference lab@muq.ac.ir
Fasting Blood Suger (FBS)
عوامل مداخله‌گر:
- عدم رعايت ناشتايي
- هماتوكريت بالاي 55% و ورزش شديد سبب كاهش قند خون مي‌شوند.
- مصرف مايعات داخل رگي حاوي دكستروز
- وارد شدن هرگونه استرس (بيهوشي عمومي، حوادث عروقي مغز و سكته قلبي) مي‌توانند سبب افزايش قند خون شوند.
- حاملگي، چاقي، روش زندگي نشسته و سيگاري قهار بودن سبب افزايش قند خون مي‌شود.
- نمونه خوني كه سرم آن از سلول‌هاي خوني جدا نشده باشد مقدار قند آن در دماي اتاق با سرعت 3 تا 5% (حداكثر10%) در ساعت كاهش مي‌يابد.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح گلوکز شوند:
TCAها، عوامل مهار کننده بتا آدرنرژیک، کورتیکواستروئیدها، دکستروتیروکسین، دیازوکساید، دیورتیک‌ها، اپی‌نفرین، استروژن‌ها، گلوکاگن، ایزونیازید، لیتیوم، فنوتیازین‌ها، فنی‌توئین، سالیسیلات‌ها (مسمومیت حاد) و تریامترن
- داروهاي زير ممكن است سبب کاهش سطح گلوکز شوند:
استامینوفن، الکل، استروئید‌های آنابولیک، کلوفیبرات، دیسوپیرامید، ژمفیبروزیل، انسولین، مهار کننده‌های مونوآمینواکسیداز، پنتامیدین، پروپرانولول، مهار کننده‌های آلفاگلوکوزیداز، بی‌گوانید‌ها، مقلدهای اینکرتین، مگلیتینیدها، سولفونیل اوره‌ها و تیازولیدین دیون‌ها
مقادیر بحرانی:
| Comments | Upper Limit | Lower Limit | Units | Test |
| Serum or plasma | 450 | 40 | mg/dl | Glucose |
| Serum or plasma | 445 | 46 | mg/dl | Glucose (children) |
| Serum or plasma | 325 | 30 | mg/dl | Glucose (newborn) |
| CSF | 200 | 40 | mg/dl | Glucose, CSF |
| CSF | – | 31 | mg/dl | Glucose, CSF(children) |
2hpp Glucose
عوامل مداخله‌گر:
- عدم رعايت مقررات تغذيه‌اي
- سندرم كوشينگ
- عفونت
- استفراغ، جويدن آدامس و خوردن غذا در خلال دو ساعت انجام آزمايش نتيجه را غير معتبر مي‌كند.
- سندرم سوء جذب
- وارد شدن هر گونه استرس مي‌تواند سبب افزايش قند خون شود.
- اگر بيمار نتواند تمام محلول گلوكز را بخورد و يا قسمتي از محلول گلوكز را استفراغ كند، سطح گلوكز ممكن است به صورت كاذب كاهش پيدا كند.
- در طي دو ساعت بيمار بايد استراحت كند، سيگار نكشد و ورزش نكند.
OGTT
عوامل مداخله‌گر:
- عدم رعايت حالت ناشتايي و رژیم
- خوردن الکل
- بستری بودن
- سوءتغذیه، سوء جذب
- سندرم كوشينگ
- وارد شدن هر گونه استرس (بيهوشي عمومي، حوادث عروقي مغز، سكته قلبي و عفونت) مي‌تواند سبب افزايش قند خون شود.
- حاملگي
- سيگار کشیدن طی آزمایش به دلیل اینکه نیکوتین سبب افزايش قند خون مي‌شود.
- ورزش طی آزمایش سبب افزايش قند خون مي‌شود.
تداخلات دارویی:
- داروهای ضد فشار خون بالا، ضد التهاب، آسپیرین، بتابلوکرها، فوروزماید، نیکوتیــن، قرص‌های ضد بارداری، فنوتیازین‌ها، داروهای اعصاب و روان، استروئیدها و دیورتیک‌های تیازید ممکن است موجب عدم تحمل گلوکز شوند.
Hb c
عوامل مداخله‌گر:
- مصرف آسپیرین
- کم‌خونی
- لخته شدن نمونه
- انتقال خون جنین مادر
- هموگلوبین‌های F،S و Hسبب افزایش کاذب و هموگلوبین‌های C، D، E،G و لپور سبب کاهش کاذب هموگلوبین گلیکوزیله می‌شوند.
- نارسایی مزمن کلیه
- هموگلوبینوپاتی‌ها روی نتایج تأثیر می‌گذارند؛ چون مقدار A Hb و در نتیجه Hbرا تغییر می‌دهند.
- همودیالیز
- خونریزی
- وقتی که طول عمرRBCها زیاد شود، میزان هموگلوبین گلیکوزیله افزایش پیدا می‌کند؛ چون هموگلوبین به مدت زیادی در معرض گلیکوزیلاسیون قرار می‌گیرد.
BUN–UREA
عوامل مداخله‌گر:
- تغييرات مصرف پروتئین
- حاملگي پيشرفته ممكن است سبب كاهش سطح BUN شود، چون پلاسما افزایش پیدا می‌کند.
- BUN در افراد پير ممكن است افزايش پيدا كند.
- حجم توده عضلانی بدن
- کم‌آبی و پرآبی بدن بر سطح BUN مؤثر است.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح BUN شوند:
آلوپپورینول، آمینوگلیکوزیدها، سفالوسپورین‌ها، کلرال هیدرات، سیس‌پلاتین، فوروزماید، گوانیتیدین، ایندومتاسین، متوترکسات، آسپیرین، آمفوتریپسین B، باسیتراسین، کاربامازپین، کلسیتین، متی‌سیلین، پنی‌سیلین، پلی‌ميکسین B، پروبنسید و وانکومایسین
- داروهاي زير ممكن است سبب کاهش سطح BUN شوند:
کلرامفنیکل، استرپتومایسین
مقادیر بحرانی:
| Comments | Upper Limit | Lower Limit | Units | Test |
| Serum or plasma | 80 | – | mg/dl | Urea nitrogen |
| Serum or plasma | 55 | – | mg/dl | Urea nitrogen (children) |
Creatinine
عوامل مداخله‌گر:
1- هموليز
2- مواردی که سبب افزایش کاذب کراتینین می‌شوند:
- كتو اسيدوز
- تشکیل کمپلکس‌های رنگی (مثل استواستات، پیروات و بعضی از سفالوسپورین‌ها)
- واکنش آنزیمی (فلوسیتوزین ممکن است کراتینین سرم را حدود6 mg/dL افزایش دهد).
- سایر مواد مداخله‌گر (ویتامین C،PSP، ال‌دوپا و پاراآمینوهیپورات)
- رژیم غذایی پر پروتئین
- گرم شدن نمونه
3- مواردی که سبب کاهش کاذب کراتینین می‌شوند:
- افزايش شديد بيلي‌روبين، هيستيدين و تركيبات كينيدن
- واکنش آنزیمی (گلوکز بیشتر از mg/dL 100)
- حاملگي ممكن است سبب كاهش سطح كراتينين شود.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح کراتینین شوند:
داروهای مهار کنندهACE ، آمینوگلیکوزیدها (مانند جنتامایسين)، سایمتیدین، داروهای شیمی درمانی حاوی فلزات سنگین (مانند سیس‌پلاتین) و سایر داروهای سمی برای کلیه مانند سفالوسپورین‌ها (از جمله سفوکسیتین)
مقادیر بحرانی:
| Comments | Upper Limit | Lower Limit | Units | Test |
| Serum or plasma | 5.0 | – | mg/dl | Creatinine |
| Serum or plasma | 3.8 | – | mg/dl | Creatinine (children) |
Uric acid
عوامل مداخله‌گر:
- استرس مي‌تواند سبب افزايش اسيد اوريك خون شود.
- گرسنگي
- پورين‌هاي بالاي رژيم غذايي
- خوردن كافئين و يا ويتامين C
- داروهاي حاجب اشعه X باعث افزایش دفع اسید اوریک و کاهش سطح آن می‌شود.
- تزریق مواد حاوی مقدار زیادی پروتئین (بخصوص گلایسین) مانند تغذیه کلی پارنتال (وریدی، غیر گوارشی) می‌تواند باعث افزايش اسيد اوريك شود.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح اسيد اوريك شوند:
الکل، اسید آسکوربیک، آسپیرین (با دوز پایین)، كافئين، سیس‌پلاتین، دیازوکسید، اپی‌نفرین، اتامبوتول، لوودوپا، متیل دوپا (آلدومت)، اسید نیکوتینیک، فنوتیازین‌ها و تئوفیلین
- داروهاي زير ممكن است سبب کاهش سطح اسيد اوريك شوند:
آلوپورینول، آسپیرین (با دوزبالا)، آزاتیوپرین (ایموران)، کلوفیبرات، کورتیکواستروئیدها، استروژن‌ها، دیورتیک‌ها، انفوزیون‌های گلوکز، گایا فنزین، مانیتول، پروبنسید و وارفارین
مقادیر بحرانی:
| Comments | Upper Limit | Lower Limit | Units | Test |
| Serum or plasma | 13 | – | mg/dl | Uric acid |
| Serum or plasma | 12 | – | mg/dl | Uric acid (children) |
Cholesterol
عوامل مداخله‌گر:
- رژيم غذايي غني از چربي اشباع، سيگار
- برداشتن تخمدان‌ها و دوران پس از یائسگی با افزايش سطح كلسترول همراه است.
- حاملگي معمولاً با افزايش سطح كلسترول و تری‌گلیسرید همراه است.
- استراحت در حالت خوابيده سبب كاهش سطح كلسترول مي‌شود.
- الكل باعث افزايش سطح كلسترول و تری‌گليسريد مي‌شود.
- مقدار كلسترول در زمستان بالغ بر 8% بيشتر از تابستان است.
- حادثه ضربه‌اي يا سكته باعث كاهش سطحChol و HDL مي‌شود.
- HDL در بیماران با کم‌کاری تیروئید افزایش و در بیماران با پرکاری تیروئید کاهش پیدا می‌کند.
تداخلات دارویی:
- داروهاي زير ممكن است سبب افزايش سطح كلسترول شوند:
داروهای حاوي هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک، استروئید‌های آنابولیک، عوامل بلوک کننده بتا- آدرنرژیک، کورتیکواستروئیدها، اپی‌نفرین، قرص‌های ضد بارداری، فنی‌توئین (دیلانتین)، سولفونامیدها، دیورتیک‌های تیازیدی، سیکلوسپورین و ویتامین D
- داروهاي زير ممكن است سبب کاهش سطح كلسترول شوند:
آلوپورینول، اندروژن‌ها، داروهای متصل شونده به نمک‌های صفراوی، کاپتوپریل، کلروپروپامید، کلوفیبرات، کلشی‌سین، کولستیپول، اریترومایسین، ایزونیازید، لیوتیرونین (سیتومل)، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز، نیاسین، استاتین‌ها، نیترات‌ها
Triglyceride
عوامل مداخله‌گر:
- مصرف غذاهای چرب باعث افزایش سطح TG می‌شود.
- مصرف الكل باعث افزايش تولید VLDL و در نتیجه بالا رفتن سطح تری‌گليسريد مي‌شود.
- حاملگي معمولاً با افزايش سطح TG همراه است.
تداخلات دارویی:
- داروهای کلستیرآمین، استروژن‌ها و قرص‌های ضد بارداری سبب افزايش سطح TG می‌شوند.
- داروهای اسیدآسکوربیک، آسپاراژیناز، کلوفیبرات، کولستیپول، فیبرات‌ها و استاتین‌ها سبب کاهش سطح TG می‌شوند.
عوامل مداخله‌گر، تداخلات دارویی و مقادير بحراني در تست‌هاي بیوشيمي (3)
عوامل مداخله‌گر، تداخلات دارویی و مقادير بحراني در تست‌هاي بیوشيمي (2)
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام