گازهای خون

• مقدمه: دستگاه‌های بلاد گاز بیمارستانی متأسفانه به غلط و با طراحی نادرست عمدتاً در داخل آزمایشگاه‌های بیمارستانی مستقر می‌باشند در حالی که از ابتدا بایستی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستان طراحی و استقرار یابند. گزارشات غیرطبیعی بلاد گاز به جز مواردی که با کلینیک بیمار همخوانی دارد عمدتاً خطاهای راندوم بوده و بيشتر این خطاهای راندوم نيز مرتبط با خطا‌های پره آنالیتیک هستند. (با توجه به این موضوع که دستگاه‌های بلاد گاز معمولاً اتو کالیبره بوده و خطای راندوم آنالیتیکال در این نوع دستگاه‌ها محدود و خطاهای رخ داده عمدتاً سیستماتیک می‌باشند).
• دوگروه ازخطاهای شایع پره آنالیز درسیستم‌های بلاد گاز شامل موارد ذيل مي‌باشند:
• 1-کیفیت پائین و نامناسب نمونه ارسالی
• 2- حمل و نگاهداری غیر استاندارد نمونه بلاد گاز

مثال کاربردی: در یکی از مراکز بیمارستانی سرپرستار بخشCCU  فرم گزارش نامنطبق در ارتباط با نتیجه بلاد گاز یک بیمار را به کمیته بهبود کیفیت بیمارستان جهت بررسی ارجاع نموده با این عنوان: بیمار….. در تاريخ …….. دارای یک نتیجه بلاد گاز با PH:7.88 بوده که یک ساعت بعد با نمونه مجدد به 7.44 تغییر می‌یابد و در نامنطبق ذکر شده گزارش بلاد گاز (اول) ارائه شده با حیات بیمار منافات داشته و خطای حاصله را مرتبط با دستگاه بلاد گاز آزمایشگاه دانسته‌اند و در انتها با تأکید بر بروز خطا توسط آزمایشگاه خواستار توجه و دقت بیشتر آزمایشگاه در کالیبراسیون دستگاه‌های بلاد گاز و … شده‌اند.

در راستای این خطا پس از بررسی دقیق و ریشه‌ای مشخص گردید نمونه بدون زنجیره سرد و با یک تأخیر 3 ساعته در آن روز به واحد بلاد گاز آزمایشگاه ارجاع گردیده است و قطعاً خطا پره آنالیتیک بوده (مرتبط با کیفیت پائین نمونه معیوب و تأخیر در ارسال نمونه) و متأسفانه بدون ریشه‌یابی صحیح خطای رخ داده و اقدام اصلاحی سیستمیک، درست مثل غالب موارد انگشت اتهام به سمت آزمایشگاه (تجهیزات غیر کالیبر و کارکنان ناکار‌آمد) نشانه مي‌رود. حال در این بین وظیفه مدیریت آزمایشگاه این است که در راستای اقدام اصلاحی در ارتباط با خطای فوق یک دستورالعمل رد و تائید نمونه بلاد گاز برای بخش بالینی بیمارستان و آزمایشگاه تعریف نموده و ضمن آموزش خطاهای پره‌آنالیتیک بالقوه در حوزه تست‌های بلاد گاز دستورالعمل جامعی برای بخش‌های بالینی جهت اجرا، تهیه و ارائه نماید که دستورالعمل کاربردی زیر یک الگوی خوب و مناسب می‌باشد.

نتیجه نهائی بحث: توصیه می‌گردد به جای اینکه در چالش‌های بینابین آزمایشگاه و بالین (پرستاری) به دنبال  فرد مقصر بگردیم تا او را محکوم و نهایتاً اعدامش (توبیخ و اخراج و کسر کارانه و…) نمائیم، این بار به عنوان مدیر سیستم با نگاهی فرآیندنگر و سیستمیک ریشه‌های بروز این خطا‌های تکرار شونده را بررسی دقیق نموده و با یک تعامل خوب با بخش‌های بالینی به درمان ریشه‌اي‌ این گروه خطاها بپردازیم (که عمدتاً و قطعاً عدم آگاهی و آموزش ناقص کارکنان می‌باشد).

دستورالعمل آموزشی و کاربردی ذیل می‌تواند به بخش‌های بالینی و آزمایشگاه در بهبود کیفیت شرایط نمونه‌های بلاد گاز ارسالی کمک نماید.

عدم نمونه گيري صحيح موجب تغيير فاحش در نتايج آزمايش گازهای خون مي‌شود که شامل موارد ذیل می‌باشد:

• 1- به ازاء هر 100 لاندا حباب هوا در سرنگ هپارینه حاوی خون شریانی حدود 4 میلی‌متر جیوه Po₂ افزایش می‌یابد و Pco₂ نیز به همان میزان کاهش می‌یابد.
• 2- زمان گردش کار مجاز جهت نمونه گاز خونی (از زمان نمونه گیری تا زمان انجام) حداکثر یک ساعت می‌باشد، لذا ثبت ساعت نمونه‌گیری روی سرنگ توسط کادر پرستاری الزامی است. تأخیر در ارسال نمونه به آزمایشگاه منجر به تغییرات جدی نتایج گاز‌های خونی و تغییر تفسیر نتایج می‌گردد. به ازاء هر ساعت تأخیر در ارسال نمونه در حرارت 37 درجه 0.04 الی 0.08، در حرارت اطاق 0.02 الی 0.03 و در حرارت 4 درجه حدود 0.01 افت PH خواهيم داشت، لذا حمل نمونه گاز خونی با کیسه یخ و در شرایط 4 درجه الزامی است. تأخیر در ارسال نمونه گاز خون علاوه بر تغییرات ذکر شده درPH منجر به افت محسوسPO₂  و افزایش  PCO₂نیز می‌گردد.
• 3- قرار دادن نمونه در معرض هوا موجب تغيير در صحت نتايج PaO₂ و PaCO₂خواهد شد.
• 4- افزایش نسبت هپارین به خون (اثر رقتی هپارین مایع) منجر به تغییر PH و افت محسوس PO₂ می‌گردد، لذا تخلیه هپارین اضافی مایع و حباب از سرنگ (فضای مرده سرنگ) قبل از ارسال نمونه گاز خون الزامی می‌باشد. برای جلوگیری از تأثیر رقت و تغییرPH  بهتر است از هپارین محلول استفاده نگردد. (سرنگ حاوی هپارین لیوفیلیزه شرایط ایده‌آل برای نمونه گاز خون دارد که فاقد خطای اثر رقتی هپارین می‌باشد). در صورت موجود نبودن سرنگ حاوی هپارین لیوفیلیزه و اجبار به مصرف هپارین محلول، با وارد کردن هپارین مایع به مقدار کافی به سرنگ هپارین اضافی و هوای اضافه را از فضای مرده سرنگ خارج مي‌کنیم. افزایش هپارین نسبت به خون باعث تغییر در میزان فشار کربن دی اکسید و پارامترهای مربوط به آن می‌شود.
• 5- خطای ناشی از انتخاب نامناسب سرنگ و گیژ نامناسب ( گیژ 19 و 20 جهت گاز خون نامناسب بوده و منجر به خروج گاز‌ها می‌گردد. گیژ مناسب 23 یا بالاتر می‌باشد). حجم سرنگ نیز هرچقدر کمتر باشد میزان حباب و فضای مرده داخل سرنگ کمتر می‌شود.
• 6- به دلیل تبادل گاز بین بدنه پلاستیکی سرنگ و محیط خارج سرنگ فاصله زمانی بسیار ایده‌آل بین نمونه‌گیری گاز خون تا انجام آزمایش کمتر از 15 دقیقه می‌باشد. به همین جهت در غالب مراکز بیمارستانی استاندارد توصیه می‌گردد دستگاه ABG در داخل مراکز مراقبت‌های ویژه (CCU/ICU) استقرار یابد تا علاوه بر کاهش محسوس زمان گردش کار نمونه گازهای خون، پزشک بتواند به نتایج سریع و درست و قابل تفسیر دستیابی پیدا کند.
• 7- خون وريدي در نمونه، PaO₂ پايين‌تر و PaCO₂بالاتري را نشان مي‌دهد. (ارسال جابجاي خون وریدی با خون شریانی)
• 8- داروهايي مثل بيكربنات، اسيد اتا كريدنيك، هيدروكورتيزون، متولازون و پرونيزولون ويتازيد (ممكن است PaO₂ را بالا ببرد).
• 9- داروهايي مثل استازولاميد، متي‌سيلين، نيتروفوانتوئين و تتراسيكلين ممكن است PaCO₂را كاهش دهد.

مروری بر اختلالات اسيد و باز

تفسير: يافته‌هاي نرمال

• mmHg 80 – 100: pao2
• mmHg 35 – 45:paco2
• 7.45 تا 7.35 : pH
• ٪100 تا ٪95 :sao2
•   -22-26mlEg/L :HCO3

https://www.thoracic.org/professionals/clinical-resources/critical-care/clinical-education/abgs.php

https://medlabnews.ir/%d8%ac%d9%85%d8%b9-%d8%a2%d9%88%d8%b1%db%8c-%d9%86%d9%85%d9%88%d9%86%d9%87-%d8%ae%d9%88%d9%86-%d9%88%d8%b1%db%8c%d8%af%db%8c-%d9%88-%d9%85%d9%88%db%8c%d8%b1%da%af%db%8c/

برای دانلود فایل pdf  بر روی لینک زیر کلیک کنید