غربالگري جامع چربي‌ها در كودكان
دكتر حمیدرضا بنی اسدی
در بزرگسالان بررسي و مديريت ريسك فاكتورهايي همچون پرفشاري خون و افزايش كلسترول تأثير اثبات شده‌اي در پيشگيري بيماري‌هاي قلبي- عروقي دارد. مطالعات فراوان طي دو دهه اخير نشان داده‌اند كه مسير بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي در تمامي ادوار زندگي شكل مي‌گيرد و لذا كاهش ريسك فاكتورها در سنين كودكي و جواني اثرات خود را در بزرگسالي نشان خواهد داد. يك گروه متخصص اخيراً راهنماي جامعي در زمينه كاهش خطر بيماري‌هاي قلبي– عروقي در كودكان و نوجوانان منتشر ساخته است. حمايت مالي از مطالعه اخير توسط مؤسسه ملي قلب، ريه و خون امريكا (NHLBI) صورت گرفته و نتايج آن توسط آكادمي طب اطفال امريكا (AAP) تأييد شده است.
بر اساس رهنمود فوق، غربالگري كودكان در سنين 11 – 9 و مجدداً 19 – 17 سال ضروري است. در مورد كودكاني كه والدينشان مبتلا به بيماري‌هاي قلبي- عروقي هستند از قبل توصيه به انجام تست كلسترول وجود داشت، اما در مورد سايرين اين رهنمود تأييد شده در نوع خود اولين مي‌باشد. در مطالعاتي كه در سال 1993 انجام شد گروه مطالعه كننده در مورد راه‌هاي احتمالي غربالگري كودكاني كه ممكن است در معرض ابتلا به بيماري‌هاي قلبي- عروقي باشند به بحث و تبادل نظر پرداختند. پس از مطالعه مقالات موجود از آنجائيكه اطلاعات كافي در خصوص غربالگري عمومي در رابطه با ضايعات اوليه آترواسكلروز وجود نداشت، اعضاي گروه تنها بر روي سنجش كلسترول در كودكاني كه سابقه فاميلي آترواسكلروز دارند متمركز شدند، گرچه سابقه فاميلي معيار چندان مناسبي نبود چرا كه والدين كودكان معمولاً در سنين جواني هستند و از ميزان كلسترول خود آگاه نيستند و ضمناً آنقدر حواس‌پرت هستند كه نتيجه آزمايش‌هاي والدين خود را بخاطر نياورند، اما اين تنها چيزي بود كه گروه مطالعاتي مي‌توانستند در آن زمان مورد توجه قرار دهند.
پس از گذشت حدود 20 سال از آن زمان ظهور”بچه‌هاي چاق“ و افزايش چربي خون در آنها نمود بارزي در جامعه يافت. راه‌حل ساده‌اي در مواجهه با اين پديده وجود نداشت اما اين بار گروه مطالعاتي بررسي جامعي را در زمينه منشاء آترواسكلروز در كودكان و نوجوانان شروع كرد. مقالاتي كه در دسترس بودند بيانگر نقش ميزان ليپوپروتئين‌ها و ساير ريسك فاكتورها در دوران كودكي و اثرات آنها در بزرگسالي بوده و به بررسي اثرات درمان با استاتين‌ها بر روي ضايعات اوليه آترواسكلروز پرداخته بودند.
اعضاي گروه به مطالعاتي دست يافتند كه نشان دهنده اين موضوع بود كه بالا بودن كلسترول بد در كودكي مي‌تواند ميزان آترواسكلروز كاروتيد را در بزرگسالي پيش‌بيني كند.
چهره جديد ديس‌ليپيدمي در كودكان
در دهه 1990 الگوي تيپيك ديس‌ليپيدمي در كودكان افزايش LDL – C بود، اما امروزه با افزايش تعداد كودكان چاق الگو تغيير كرده و افزايش متوسط تا زياد تري‌گليسريد، LDL – C طبيعي يا كمي بالا و HDL – C پائين در كودكان ديده مي‌شود.
البته هر دو الگوي ديس‌ليپيدمي، كودكان را در آينده در معرض آترواسكلروز قرار خواهد داد.
انتخاب سن 11 – 9 سالگي براي شروع غربالگري چربي دلايل خاصي دارد. ميزان LDL – C در بدو تولد نسبتاً پايين است و تا سن 10 – 9 سالگي افزايش مي‌يابد و در اين سن مقدار آن به حدي مي‌رسد كه مي‌تواند پيشگويي كند كه در بزرگسالي به چه مقدار خواهد رسيد، ضمناً بنظر مي‌رسد شروع آترواسكلروز از همين سنين باشد. مضاف بر اينكه در اين سن بچه‌ها هنوز تحت تأثير والدين هستند و آنها مي‌توانند بر رژيم غذايي و رفتاري كودكانشان تأثيرگذار باشند. در صورتي كه در والدين سابقه بيماري‌هاي قلبي- عروقي همچون سكته وجود داشته باشد يا اينكه كلسترول يكي از والدين بالاي mg/dl 240 باشد و يا خود كودك ريسك فاكتورهايي چون فشار خون بالا و ديابت داشته باشد، اندازه‌گيري ليپيد قبل از 9 سالگي توصيه مي‌گردد.
از آنجايي كه در سنين بلوغ بطور طبيعي مقدار كلسترول كاهش مي‌يابد لذا سنجش كلسترول در سنين 16 – 12 سالگي توصيه نمي‌شود مگر آنكه باز هم سابقه فاميلي بيماري‌هاي قلبي – عروقي موجود باشد. كنترل بعدي چربي خون در سنين 21 – 17 سالگي بايد انجام گيرد.
غربالگري در حالت غيرناشتا
در رهنمود غربالگري تأكيد شده كه براي سنجش چربي در خون كودكان نيازي به ناشتا بودن نيست و نمونه‌گيري در شرايط غيرناشتا بعمل آيد. ضمناً تاكيد شده كه مقدار كلسترول غير اچ دي ال (non HDL – C) بهتر از كلسترول توتال، HDL– C و LDL-C مي‌تواند آترواسكلروز را پيش‌بيني كند. پس يك آزمايش non HDL – C در شرايط ناشتا براي انجام غربالگري كودكان كفايت مي‌كند. ضمناً گروه مطالعاتي، سنجش Apo A و Apo Bرا براي كار غربالگري توصيه نمي‌كنند.
مقادير طبيعي چربي‌ها در اطفال
گاهي اوقات مشاهده مي‌شود كه چربي اطفال با محدوده طبيعي بزرگسالان گزارش مي‌شود كه كار صحيحي نمي‌باشد. NHLBI در جدول ذيل محدوده چربي را براي سنين تا 19 سال و 24 – 20 سال ارائه نموده است:
درمان با استاتين
گروه مطالعاتي، درمان با استاتين را جهت كاهش چربي خون تحت شرايط ويژه توصيه نموده است، اما ملاحظات مربوط به عوارض دارو سبب مخالفت برخي متخصصين شده است.
مناقشات زيادي در مورد درمان كودكان در معرض خطر با استاتين‌ها وجود دارد كه مربوط به كلنيسين‌ها مي‌شود. آنچه كه وظيفه آزمايشگاه‌ها در اين خصوص مي‌باشد اين است كه:
- پروفايل چربي كودكان را با محدوده مرجع مربوط به خودشان گزارش كنند
- در انتخاب كيت HDL – C دقت زيادي بعمل آورند چرا كه كيت‌هاي سنجش كلسترول تام موجود در بازار معمولاً كفايت لازم را دارند اما كيت‌هاي HDL – C از نظر دقت و صحت بسيار متغيرند.
- تا حد امكان توجه همكاران باليني را به سنجش چربي خون كودكان و نوجوانان جلب كنند.
Clinical Laboratory News, March 2012 : Vol 83, No 3
اهميت و اندازه‌گيري ليپيدهاي سرم
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام