ده افسانه رایج در ارتباط با تشخیص و درمان عفونتهای مجرای ادراری
زهرا مولایی
چکیده
پیشزمینه: عفونتهای مجرای ادراری (UTI)، شایعترین نوع عفونت در ایالات متحده امریکا هستند. گزارش مرکز جلوگیری و کنترل بیماریها در ماه مارس سال ۲۰۱۴ در ارتباط با مصرف آنتیبیوتیک در بیمارستانها بیان میکند که درمان عفونتهای مجرای ادرار حداقل در ۳۹% موارد قابل اجتناب است. تشخیص دقیق و درمان عفونتهای مجرای ادرار نقش مهمی در مراقبتهای پزشکی مقرونبهصرفه و استفاده مناسب و مقتضی از آنتیمیکروبها ایفا میکند.
هدف: در این مقاله رایجترین سوءبرداشتها از عفونتهای مجرای ادرار که منجر به آزمایشهای اضافی و نامربوط و درمان آنتیمیکروبی بیش از حد میشود، خلاصه شده است. ما ۱۰ افسانه را که با تشخیص و درمان عفونتهای مجرای ادرار همراه است، مطرح میکنیم و مروری مختصر بر پژوهشهای مرتبط با آن افسانه رایج خواهیم داشت. ما افسانههای مرتبط با پیوری، باکتریاوری بدون علامت، کاندیداوری و بیماران کاتترگذاری شده و سالخورده را مورد بررسی قرار دادهایم. سعی شده است تا راهنمایی برای پزشکان که با این سناریوهای بالینی مواجه میشوند، ارائه شود.
بحث: بر اساس تجربیات ما از واحدهای اورژانس بیماران سرپایی و بیمارستانها، اغلب بدون اندیکاسیون مناسب، برای بیماران کشت ادرار درخواست شده یا آنتیبیوتیک درمانی غیرضروری به دلیل تفسیر نادرست از آنالیز ادرار انجام میشود.
نتیجهگیری: باکتریاوری بدون علامت در تمام گروههای سنی شایع است و مکرراً مورد درمان بیش از حد قرار میگیرد. تشخیص عفونتهای مجرای ادرار باید بر اساس ترکیبی از علائم بالینی و اطلاعات آزمایشگاهی تکمیلی صورت گیرد. این مقاله مروری به پزشکان در مدیریت مشکلات و خطاهای رایج در تشخیص عفونتهای مجرای ادرار کمک خواهد کرد.
مقدمه
عفونتهای مجرای ادراری (UTI) شایعترین نوع عفونت در ایالات متحده امریکا هستند. متخصصان طب اورژانس غالباً با این تشخیص رایج مواجه هستند. گزارش مرکز جلوگیری و کنترل بیماریها (CDC) در ماه مارس سال ۲۰۱۴ در ارتباط با مصرف آنتیبیوتیک در بیمارستانها بیان میکند که درمان عفونتهای مجرای ادرار حداقل در ۳۹% موارد قابل اجتناب است. چگونه چیزی که بسیار ساده بهنظر میرسد غالباً اشتباه تشخیص داده شده و در بخش اورژانس (ED)[1] مورد درمان قرار میگیرد؟ در ادامه ۱۰ افسانهای را که نشاندهنده استدلالهای غلط و سفسطهآمیز رایج در ارتباط با تشخیص عفونتهای مجرای ادرار است را بهطور خلاصه شرح دادهایم و شواهد پشت این افسانهها را نیز آشکار ساختهایم.
افسانه ۱: وقتی ادرار کدر و بدبو است، بیمار به عفونتهای مجرای ادرار مبتلا است.
حقیقت ۱: رنگ و شفافیت ادرار یا بوی آن، نباید بهتنهایی برای تشخیص یا شروع آنتیبیوتیک درمانی در هر جامعهای از بیماران، مورد استفاده قرار گیرد.
الف) بررسی چشمی شفافیت ادرار در تشخیص عفونتهای مجرای ادرار در زنان سودمند نیست. ادرار صد بیمار زن در یک بیمارستان دانشگاهی، از طریق خوانده شدن یک روزنامه از خلال نمونه ادرار مورد آزمایش قرار گرفت. حساسیت، اختصاصیت و مقادیر پیشبینی مثبت و منفی به ترتیب به این شرح بود: 13/3%، 96/5%، 40/0% و 86/3%.
ب) ادرار بدبو یک نشانگر غیرقابل اعتماد از عفونت در بیماران کاتترگذاری شده است و معمولاً به وضعیت هیدراسیون بیمار و غلظت اوره در ادرار بستگی دارد.
افسانه ۲: ادرار حاوی باکتری است بنابراین بیمار مبتلا به عفونتهای مجرای ادرار است. افسانه شماره ۸ را نیز ببینید.
حقیقت ۲: حضور باکتری در ادرار در بررسی میکروسکوپی یا مثبت بودن کشت بدون علائم عفونتهای مجرای ادرار، به دلیل امکان آلودگی و باکتریاوری بدون علامت، اندیکاسیون عفونتهای مجرای ادرار نیست.
الف) عفونتهای مجرای ادرار یک تشخیص تعریفشده در آزمایشگاه (laboratory- defined diagnosis) نیست. تشخیص باید هر زمان که ممکن باشد بر اساس علائم بالینی صورت گیرد و با کشت و بررسی میکروسکوپی مثبت تأیید شود.
ب) شمار کمّی کلنیها نباید بهعنوان راهنمای درمان در بیماران بدون علامت در نظر گرفته شود. در زنان دارای علائم، شمار کلنی بیشتر از 102 cfu/mL معمولاً به لحاظ بالینی معنیدار است. در مردان دارای علائم، شمار کلنیهای بیشتر از 102 cfu/mL معمولاً به لحاظ بالینی با تشخیص عفونتهای مجرای ادرار یا عفونت پروستات مرتبط است.
افسانه ۳: نمونه ادرار بیمار دارای بیش از 5 سلول اپیتلیال سنگفرشی در هر میدان دید با بزرگنمایی کم است و کشت نیز مثبت است. از آنجایی که کشت، مثبت است میتوان شمارش سلولهای اپیتلیال را نادیده گرفت و به درمان عفونتهای مجرای ادرار پرداخت.
حقیقت ۳: یک نمونه خوب در آنالیز ادراری دارای کمتر از ۵ سلول اپیتلیال در هر میدان دید با بزرگنمایی کم است. نمونههای آلوده باید مجدداً جمعآوری شوند یا کاتترگذاری مستقیم باید انجام گیرد.
افسانه ۴: استراز لکوسیتی ادرار مثبت است، برای بیمار باید کشت ادراری انجام شود، بیمار مبتلا به عفونتهای مجرای ادرار است و به درمان آنتیبیوتیکی نیاز دارد.
حقیقت ۴: یک آنالیز ادراری با استراز لکوسیتی مثبت نباید بهتنهایی برای حمایت از تشخیص عفونتهای مجرای ادرار یا آغاز درمان آنتیبیوتیکی در هر جمعیت از بیماران استفاده شود. سیستمهای پزشکی که بیش از ۵ گلبول سفید خون (WBC) در هر میدان دید با بزرگنمایی بالا را ملاک کشت ادرار قرار میدهند، باید برای اثبات کاراییشان در غیاب علائم بیماری مجدداً ارزیابی شوند.
الف) تست دیپ استیک (نواری) استراز لکوسیتی حساســـیت و اختصــــاصیت بالایی، به ترتیب 90-80% و 98-95% برای حضور پیوری کمی دارد، با این وجود یک تست استراز لکوسیتی مثبت بهتنهایی برای تشخیص عفونتهای مجرای ادرار توصیه نمیشود. همانند افسانه شماره ۲، وجود علائم معمولاً برای تشخیص عفونتهای مجرای ادرار موردنیاز است، پیوری یا باکتریاوری بهتنهایی اندیکاسیونی برای درمان آنتیمیکروبی نیست و میتواند منجر به میزان درمان بیش از حد (overtreatment) تا ۴۷% شود.
ب) در موارد نادر، یک تست استراز لکوسیتی منفی در حضور علائم عفونتهای مجرای ادرار ممکن است در صورت وجود شک بالینی همچنان نیازمند انجام کشت ادراری باشد. در چنین شرایطی بهتر آن است که به دنبال اورتریت، واژنیت یا عفونتهای منتقله جنسی بود.
افسانه ۵: بیمار، پیوری دارد بنابراین باید به عفونتهای مجرای ادرار مبتلا باشد.
حقیقت ۵: یک آنالیز ادراری با شمارش کمّی WBCهای موجود در ادرار نباید بهتنهایی برای حمایت از تشخیص عفونتهای مجرای ادرار یا شروع درمان آنتیمیکروبی در هر جمعیت از بیماران مورد استفاده قرار گیرد.
الف) در بیماران نوتروپنیک یا لکوپنیک، شمارش WBC ممکن است بهصورت کاذب پایین باشد. لذا در سیستمهایی که کشت ادرار بر اساس الگو ریتم نتایج آزمایش کامل ادرار انجام می شود در بیماران لکوپنیک کشت انجام نخواهد شد. در این موارد اگر علائم ادراری وجود دارند باید با آزمایشگاه میکروبیولوژی تماس گرفته شود و کشت ادرار درخواست شود.
ب) شمارش WBC در حدود cells/mL 6-10 ممکن است بازتابی از وضعیت هیدراسیون بیمار باشد. برای مثال، بیمارانی با الیگوریا یا آنوریا (دیالیز) معمولاً درجاتی از پیوری را نشان میدهند. اگر یک عفونت مجرای ادرار تنها بر اساس شمارش WBC بیشتر از ۳ در هر میدان دید با بزرگنمایی بالا تعریف شود، آنگاه درمان غیرضرور میتواند تا 44% افزایش پیدا کند. WBCها ممکن است در حضور هماچوری خفیف نیز دیده شوند.
ج) در بیماریهای غیرعفونی مانند نارسایی کلیوی حاد، عفونتهای منتقله جنسی یا سیستیت غیرعفونی ناشی از حضور کاتتر در مثانه ممکن است پیوری دیده شود.
افسانه ۶: ادرار حاوی نیترات است بنابراین بیمار مبتلا به عفونتهای مجرای ادرار است.
حقیقت ۶: نیتراتهای ادرار نباید بهتنهایی برای تشخیص یا شروع درمان آنتیمیکروبی در هر جمعیتی از بیماران استفاده شود.
الف) نیترات ادراری میزان مثبت صحیح (true- positive rate) بالایی برای باکتریوری دارد اما باکتریوری همانطور که در افسانه شماره 2 به آن اشاره شد، به لحاظ بالینی الزاما عفونتهای مجرای ادرار را مشخص نمیکند. تشخیص عفونتهای مجرای ادرار باید در بیماری با نیترات ادراری افزایشیافته در حضور نشانهها و علائم بالینی عفونتهای مجرای ادرار، در نظر گرفته شود.
ب) یک تست استراز لکوسیتی منفی و یک تست نیترات ادراری منفی تا حد زیادی احتمال عفونت را در زنان باردار، بیماران مسن، بیماران اورولوژی و طب خانواده رد میکنند. در این سناریو تشخیص دیگری باید مورد بررسی قرار گیرد. ترکیب استراز لکوسیتی منفی و تست نیترات منفی مقدار پیشبینی منفی 88% را برای عفونتهای مجرای ادرار نشان میدهد (95% فاصله اطمینان 92-84%).
ج) حتی اگر هم استراز لکوسیتی و هم آنالیز نیتریت مثبت باشد، حساسیت آنها برای باکتریاوری فقط 48% (۹۵% فاصله اطمینان 55-41%) و اختصاصیت آنها ۹۳% (۹۵% فاصله اطمینان 95-90%) در میان افراد سالخورده تحت مراقبت در منزل است که نشان میدهد به حضور علائم بالینی نشاندهنده عفونتهای مجرای ادرار برای ارتباط دادن تست با عفونتهای مجرای ادرار نیاز است (افسانه ۲ را ببینید).
افسانه ۷: تمام باکتریهای یافت شده در نمونه ادرار کاتتر باید بهعنوان عفونتهای مجرای ادرار تشخیص داده شود.
حقیقت ۷: در حقیقت 100% بیماران با قرار دادن کاتتر Foley در طول مدت ۲ هفته قرارگیری آن با 5-2 ارگانیسم، کلنیزه میشوند. شمار کلنیهای کاتتر، مشخصکننده باکتریاوری است اما باید برای تشخیص عفونتهای مجرای ادرار در زمینه بالینی بررسی شود.
الف) 98% بیمارانی که بهطور مداوم کاتترگذاری میشوند دچار باکتریاوری هستند و 77% پلیمیکروبی هستند. میانگین فاصله بین اپیزودهای باکتریاوری با ارگانیسمهای جدید 1.8 هفته است.
ب) باکتریاوری و پیوریا در بیمارانی که بهطور مداوم کاتترگذاری میشوند باید تنها در صورت حضور نشانهها و علائم عفونت (مانند تب، لکوسیتوز، درد سوپراپوبیک و حساسیت به لمس درمان شود. پیوریا یا باکتریاوری بهتنهایی اندیکاسیون درمان آنتیمیکروبی نیستند.
ج) اگرچه آنتیبیوتیک ممکن است ظهور باکتریاوری را در بیماران کاتترگذاریشده به تأخیر اندازد، اما این استراتژی نهایتا برای میکروارگانیسمهای مقاوم انتخاب میشود. داروهای پروفیلاکتیک برعلیه عفونت برای بیماران کاتترگذاریشده مداوم، توصیه نمیشود اما ممکن است برای استفاده کوتاه مدت (معمولاً کمتر از ۲ هفته ) توسط متخصصان اورولوژی برای به تأخیر انداختن بروز باکتریاوری در برخی موارد خاص که مزایای پروفیلاکسی ممکن است بر خطرات آن غلبه داشته باشد، استفاده شود.
افسانه ۸: بیماران دچار باکتریاوری به سمت عفونتهای مجرای ادرار پیشرفت خواهند کرد و بنابراین باید درمان شوند.
حقیقت ۸: باکتریاوری، تشخیص عفونتهای مجرای ادرار را اثبات نمیکند. درمان آنتیمیکروبی نباید در بیماران بدون علامت آغاز شود.
الف) شیوع باکتریاوری در بیماران مسن بستریشده بدون کاتتر، بین 50-25% در زنان و بین 49-15% در مردان متغیر است و با افزایش سن افزایش مییابد. باکتریاوری و پیوری در بیماران مسن تا حد زیادی یک یافته مورد انتظار است.
ب) عفونتهای مجرای ادرار علامتدار نسبت به باکتریاوری بدون علامت کمتر شایع است.
ج) باکتریاوری بدون علامت با پیامد منفی درازمدت مانند پیلونفریت، سپسیس، نارسایی کلیوی یا هایپرتانسیون همراه نیست.
د) استفاده بیش از حد از آنتیبیوتیک به مقاومت آنتیبیوتیکی و عوارض جانبی منتهی میشود.
ه) پیوری و استراز لکوسیتی یا نیترات، در همراهی با باکتریاوری لزوماً اندیکاسیون درمان آنتیمیکروبی در جمعیت عمومی نیست. برخی موارد استثنا عبارتند از: بارداری و هر فرایند اورولوژیک همراه با خونریزی مانند استنتگذاری مجرای ادراری.
و) شواهد اخیر پیشنهاد میکنند که در زنان جوان که عفونتهای مجرای ادرار مکرر دارند، باکتریاوری ممکن است برای عفونتهای مجرای ادرار در آینده با سایر ارگانیسمها، اثر «محافظتکننده» داشته باشد.
افسانه ۹: سقوط و تغییرات حاد وضعیت روانی در بیماران سالخورده معمولاً ناشی از عفونتهای مجرای ادرار است.
حقیقت ۹: وضعیت روانی تغییریافته و سقوط در افراد سالخورده از عوامل متعددی ناشی میشود. در بیمارانی که کاتتر ندارند شواهد عفونت سیستمیک (تب، لکوسیتوز) یا دیگر نشانهها و علائم عفونتهای مجرای ادرار، بهویژه دیسوریا باید برای تشخیص عفونتهای مجرای ادرار ، وجود داشته باشند. ارزیابی علائم عفونت فعال در یک بیمار کاتترگذاریشده، مشخصاً، دشوارتر است.
الف) بیماران سالخورده دچار تغییرات حاد در وضعیت روانی همراه با باکتریاوری و پیوریا، بدون ناپایداری بالینی یا دیگر نشانهها و علائم عفونتهای مجرای ادرار را میتوان همزمان با بررسی دلایل دیگر برای آشفتگی روانی، بهطور معقولی به مدت 48-24 ساعت بدون مصرف آنتیبیوتیک برای بررسی آشفتگی روانی تحت نظر گرفت.
- در تمام بیماران مسن، تغییر حاد وضعیت روانی و زوال عملکردی آن، تظاهرات بالینی غیراختصاصی چندین وضعیت مختلف هستند که شامل دهیدراسیون، هایپوکسی و واکنشهای نامطلوب چند دارویی میشوند و البته به این موارد محدود نیستند. تشخیص عفونتهای مجرای ادرار باید با دیگر نشانههای التهاب سیستمیک همبستگی داشته باشد.
ب) در بیماران بدون کاتتر، تغییرات حاد در وضعیت روانی با باکتریاوری بهعلاوه پیوریا در بیمارانی که به لحاظ بالینی مشکوک به عفونتهای مجرای ادرار بودند، همراهی داشت. اگرچه این دو یافته مکرراً در بیماران سالخورده مبتلا به باکتریاوری بدون علامت هم دیده میشود. نسبت دادن وضعیت روانی تغییریافته به باکتریاوری میتواند منجر به عدم موفقیت در تعیین علت واقعی شود.
ج) سقوط و زمین خوردن بدون علائم ادراری موضعی با باکتریاوری یا پیوریا مرتبط نیست.
د) بیماران سالخورده بهویژه افراد مبتلا به جنون یا دارای کاتتر فولی (Foley)، نرخ باکتریاوری بالایی دارند. تشخیص عفونت/ سپسیس با منشاء ادراری در باکتریاوری بدون علامت توصیه نمیشود مگر اینکه دیگر منابع عفونت کنار گذاشته شوند و بیماران معیارهای شک به عفونت را داشته باشند. تشخیص عفونتهای مجرای ادرار در بیماران کاتترگذاریشده در غیاب یافتههای موضعی در مجرای ادراری، باید همواره با رد تشخیص سایر دلایل تغییر در وضعیت روانی باشد.
افسانه ۱۰: حضور مخمر یا کاندیدا در ادرار بهویژه در بیماران دارای کاتترهای ادراری، نشاندهنده عفونتهای مجرای ادرار کاندیدایی است و به درمان نیاز دارد.
حقیقت ۱۰: وقوع کاندیدا در بیماران کاتترگذاریشده، بهویژه در بخش مراقبتهای ویژه، شایع است و در بیشتر موارد نشاندهنده کلنیزاسیون یا عفونت بدون علامت است. درمان کاندیدا در ادرار باید تنها در موارد خاص مانند نشانهها و علائم واضح از عفونت و فقدان هر منبع دیگری بهعنوان منشأ عفونت صورت گیرد.
الف) درمان کاندیداوری بدون علامت در بیماران کاتترگذاریشده غیر نوتروپنیک معمولاً فاقد ارزش است.
ب) «درمان» کاندیداوری باید در وهله اول شامل جایگزین کردن/ برداشتن ابزارهای مجرای ادراری باشد.
ج) بهجز در دریافتکنندگان پیوند با ریسک بالا یا میزبانهایی با نقص سیستم ایمنی که استروئید دریافت میکنند یا موارد بیماران با ریسک بالای کاندیدیازیس سیستمیک، کاندیداوری عوارض سیستمیک اندکی دارد و صرفا زیر نظر گرفتن بیمار کافی است.
د) جداسازی کاندیدا از ادرار بیماران فاقد کاتتر باید نگرانی بابت وجود آلودگی واژینال یا خارجی را مطرح کند. اگر یک نمونه قابل اعتماد پس از تکرار نمونهگیری نیز دارای مخمر بود و بیمار نیز دارای علائم بود، در نظر گرفتن درمان ضد قارچی میتواند مجاز باشد.
بحث
افسانههای عفونتهای مجرای ادرار
تأمینکنندگان مراقبتهای سلامتی، در طول سالها، از باورهای تعصبآمیزی در مورد تشخیص عفونتهای مجرای ادرار پیروی کردهاند که نادرست هستند. این اطلاعات جاودانه شده و موجب درمان بیش از حد باکتریاوری بدون علامت شده است. تصورات غلط شایعی همچون رنگ و بوی ادرار، فاقد ارزش پیشبینیکننده در ارتباط با تشخیص عفونتهای مجرای ادرار هستند، اما بهطور رایجی بهعنوان «تستهایی» برای برآورد عفونت ادرار مورد استفاده قرار میگیرند. بهعلاوه در بین پزشکان مختلف نیز تفاوتهای گستردهای در تفسیر آنالیز ادرار وجود دارد. مطالعه ما اثبات میکند که چگونه بر اساس این تستها نمیتوان بهصورت قابل اعتماد به تشخیص عفونتهای مجرای ادرار دست یافت، در طب اورژانس معمول است که از تشخیص عفونتهای مجرای ادرار بهعنوان دلیلی برای تغییر وضعیت روانی در بیماران سالخورده استفاده میکنند. چنین چیزی نهتنها شایع نیست بلکه این گونه ارتباط دادن موجب میشود پزشک از تشخیص دلیل واقعی تغییر وضعیت روانی بیمار، بازداشته شود.
درمان بیش از حد باکتریاوری بدون علامت
تشخیص بیش از واقع عفونتهای مجرای ادرار بهطور مکرر و به دنبال آن درمان بیش از حد یک مشکل رایج است که با افسانههای بسیاری در مورد تشخیص عفونتهای مجرای ادرار، تداوم یافته است. این امر منجر به استفاده ناآگاهانه از آنتیبیوتیکها میشود که نهتنها مزیتی ندارد، بلکه ریسکهایی را نیز به همراه دارد. CDC گزارش میکند که در حدود 40% تمام آنتیبیوتیکهایی که برای موارد عفونتهای مجرای ادرار تجویز میشوند، قابل اجتناب هستند. متأسفانه تجویز بیش از حد آنتیبیوتیکها منجر به شکلگیری مقاومت در بین ارگانیسمها شده و باعث میشود چالشهای ما در سیستم مراقبتهای سلامتی و آسیبهای وارده به بیمار افزایش یابد، بهعلاوه استفاده نابجا از آنتیبیوتیک، هزینههای مراقبت سلامتی را نیز افزایش میدهد.
The National Health Expenditure Accounts Team تخمین میزند که در سال ۲۰۱۴، ایالات متحده امریکا ۹۵۳۲ دلار به ازای هر فرد یا 17/5% از تولید ناخالص داخلی خود را به مراقبت سلامتی اختصاص داده است.
توصیههایی برای افزایش دقت تشخیص عفونتهای مجرای ادرار
بخشهای اورژانس که کشتهای ادراری را بر اساس مقادیر آنالیز ادراری انجام میدهند باید ارزیابی را با دقت انجام بدهند چرا که این عمل میزان درمان باکتریاوری بدون علامت را افزایش میدهد. ما معتقدیم که افزایش آموزشها و آگاهی با هدف پزشکان، تأمینکنندگان آموزش عالی و پرستاران میتواند در اثبات نادرست بودن افسانههای رایجی که مکرراً پزشکان را به سمت تصمیمات نادرست هدایت میکند، نقش مؤثری داشته باشد، بهعلاوه سیستم پشتیبانی از تصمیمات بالینی که پرونده پزشکی الکترونیکی ما را شامل میشود نیز در این زمینه نقشی بر عهده دارد و میتواند کمکهای به موقع برای تأمینکنندگان مراقبتهای سلامتی فراهم آورد به گونهای که استفاده از گایدلاینهای شواهدمحور بسیار سادهتر شده و در نتیجه افزایش دقت تشخیص عفونتهای مجرای ادرار تضمین میشود.
نتیجهگیری
ارائهدهندگان خدمات اورژانس مکرراً بیماران را از نظر عفونتهای مجرای ادرار مورد ارزیابی قرار میدهند. افسانههای بسیاری وجود دارند که در تفسیر علائم بیماران و نتایج آزمایشگاهی جاودانه شدهاند و به درمان بیش از حد باکتریاوری بدون علامت منجر شده است. با بهرهجویی از سابقه بالینی و دادههای آزمایشگاهی در کنار درک شواهد موجود در پشت این افسانههای رایج، ارائهدهندگان خدمات اورژانس میتوانند تشخیص دقیقتری داشته باشند. این امر موجب افزایش ایمنی بیمار و کاهش هزینههای مراقبت سلامتی میشود.
این مقاله ترجمهای است از:
Top Ten Myths Regarding the Diagnosis and Treatment of Urinary Tract Infections
J Emerg Med. 2016;51(1):25-30
[1] Emergency Department
آزمایشگاه و بالین سرطان دهانه رحم
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام