آنفلوانزا

سید سعید ضیاءالحق

کارشناس علوم آزمایشگاهی. کارشناس ارشد بیوشیمی

پژوهش حاضر گزارشی است از سندرومهای آنفلوانزا که در آزمایشگاه مرجع دانشگاه علوم پزشکی مشهد به روش ریل تایم مورد آزمایش قرار گرفته است.

شهرهای موردبررسی در این مقاله شامل مشهد، قوچان، کاشمر، چناران، سبزوار، بجنورد، گناباد، بینالود، شیروان، سرخس، نیشابور، جغتای، تربت‌حیدریه، خواف و راز و جرگلان می‌باشند که این نمونه‌ها پس از طی فرایند استاندارد جمع‌آوری و بعد از استخراج RNA، تکثیر و مورد آنالیز قرار گرفته‌اند و به‌طور خلاصه در نمودارها مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته‌اند.

در این آزمایشگاه ابتدا نمونه های مشکوک به آنفلوانزا که شامل سواب بینی، سواب گلو و یا غرغره گلو می‌باشد در یک محیط ترانسپورت به آزمایشگاه با رعایت شرایط زنجیره سرد، ایمنی زیستی[1] و ایمنی شغلی[2] منتقل می‌گردد. باید توجه داشت که سواب از نوع داکرون باشد چرا که استفاده از سواب های چوبی ممکن است باعث ایجاد جوابهای منفی کاذب گردد.

نمودار شماره 1: بررسی سوش‌های آنفلوانزا از نظر اپیدمیولوژی (همه‌گیرشناسی) در استان خراسان

نمودار شماره 2: بررسی همه‌گیرشناسی (اپیدمیولوژی) سوش‌های آنفلوانزا

نمودار شماره 3: بررسی جنسیتی آنفلوانزا. سال 1395

نمودار شماره 4: بررسی فصلی مبتلایان به آنفلوانزا. سال 1395

نمودار شماره 5: مقایسه آماری مبتلایان به آنفلوانزا دریک دوره پنج‌ساله (1391-1395) در استان خراسان

نمودار شماره 6: بررسی سوشهای غالب در چهار سال اخیر

آنفولانزا

آنفولانزا یک عفونت واگیردار راه‌های هوایی است که با انواع ویروس‌های آنفولانزا ایجاد می‌شود. ویروس آنفولانزا با تغییر آنتی‌ژن‌های سطحی خود از دسترس دستگاه ایمنی فرار می‌کند.

تاریخچه بیماری

در قرن بیستم ویروس آنفلوانزا در سال 1918 شیوع پیدا کرد و تا امروز آمار مرگ‌ومیر یک سیر نزولی را طی کرده است. به این صورت که در آغاز فعالیت این ویروس مرگ‌های دسته‌جمعی حتی 40 میلیون نفر در یک سال گزارش شده است اما به‌مرور کاهش یافت. امروزه گونه‌های جدیدتر این ویروس مانند آنفلوانزای پرندگان یا آنفلوانزای خوکی نیز ظهور کرده‌اند.

قابل ذکر است که بدانید اپیدمی آنفلوانزا در سال ۴۱۲ قبل از میلاد به‌وسیله بقراط ثبت شده است.

اولین پاندمی آنفلوانزا توسط ویروس H1N1 در سال 2009 با ایجاد حالت بحرانی و با شناسایی 7 مورد مثبت انسانی مبتلا به آنفلوانزای خوکی به وقوع پیوست.

انواع ویروس آنفولانزا

سه نوع: A, B, C

Type A: در انسان و حيوان بیماری‌زاست مسئول بروز اپيدميهاي بزرگ است.

آنفولانزای نوع A توانایی مبتلا کردن حیوانات را دارد، اگرچه بیشتر احتمال دارد که افراد از بیماری‌های همراه با این نوع آنفولانزا رنج ببرند. پرنده‌های وحشی عمدتاً به‌عنوان میزبان این ویروس عمل می‌کنند.

ویروس آنفولانزای نوع A به‌صورت ثابت در حال تغییر است و عموماً مسئول اپیدمی‌های بزرگ آنفولانزا است. ویروس A2 آنفولانزا توسط افرادی گسترش پیدا می‌کند که قبلاً مبتلا شده‌اند. متداول‌ترین نقاط آنفولانزا، سطوحی هستند که فرد مبتلا لمس کرده است و اتاق‌هایی که در آن اخیراً بوده است به‌خصوص نواحی که در آن عطسه کرده است.

Type B: عمدتاً در كودكان بیماری‌زاست. اپيدمیهای آن خفیف‌تر است

برخلاف ویروس آنفولانزای نوع A، نوع B تنها در انسان‌ها یافت می‌شود. ویروس آنفولانزای نوع B می‌تواند واکنش شدیدتری نسبت به ویروس آنفولانزای نوع A ایجاد کند اما به‌ندرت آنفولانزای نوع B می‌تواند به‌شدت آسیب‌رسان باشد. آنفولانزای نوع B به زیرگروه‌هایی تقسیم نمی‌شود و هیچ همه‌گیری ایجاد نمی‌کند.

Type C: بندرت در انسان ديده شده و ايجاد اپيدمی نمی‌کند.

خفیف‌تر از نوع A یا B است. افراد عموماً از آنفولانزای نوع C خیلی ناخوش نمی‌شوند. آنفولانزای نوع C باعث اپیدمی نمی‌شود.

علائم بیماری

بالا بودن درجه حرارت بدن (درجه حرارت بدن به مدت بیش از دو روز بیشتر از 8/37 درجه سانتی گراد باشد).
ابتلا به درد ناگهانی یا ترشح از یک یا دو گوش.
احساس درد در گوش خود و ادامه آن به مدت بیش از چند روز.
آبریزش و گرفتگی بینی بیش از 10 روز.
سرفه همراه با خلط غلیظ و بدبوی زرد و سبزرنگ.
گلودرد بیش از 48 ساعت به هنگام بلع غذا.
حساسیت‌های پوستی یا جلدی غیرقابل‌توجیه.
سفتی گردن همراه با سردرد مداوم.
درد در ناحیه سینوزیت ها، تب و ترشحات زرد یا سبزرنگ بینی که بیش از 48 ساعت طول بکشد.

گروه‌های پرخطر

کودکان با سن کمتر از 5 سال و بخصوص کودکان با سن کمتر از دو سال.
بالغين با سن بيش از 65 سال
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ريوي (مثل آسم)، بیماری‌های قلبي عروقي (به‌جز فشارخون)، بیماری‌های کليوي و کبدي، خوني (مانند سيکل سل) بیماری‌های نورولوژيک، عصبي عضلاني و بیماری‌های متابوليک مانند ديابت.
افراد دچار ضعف ايمني (به دليل داروها يا HIV).
زنان باردار در سه ماه دوم و سوم.
افراد با سن کمتر از 19 سال که تحت درمان طولانی‌مدت با آسپرين قرار دارند.
افرادی که در مراکز نگهداري مانند خانه سالمندان زندگي می‌کنند.

به دلایل زير مراقبت از آنفلوانزا حائز اهميت است

غیرقابل‌پیش‌بینی بودن وقوع اپيدمی آنفلوانزا.
سرعت انتشار بسیار بالا.
عوارض و مرگ‌ومیر بخصوص در گروه‌های در معرض خطر.
ايجاد سوشهاي جديد ويروسي كه سيستم ايمني انسان نسبت به آن حساس است.
عواقب گسترده اجتماعي و اقتصادي به دنبال اپيدمي.

زمان سرایت بیماری در انسان

از یک روز قبل از شروع علائم تا 7 روز بعد از شروع آن، بیماری از انسان به انسان قابل‌سرایت است.

راه انتقال

تنفسی (عطسه، سرفه و….)
ترشحات تنفسی فرد بيمار
(دست آلوده) از انسانی به انسان دیگر منتقل شود.

عوارض بیماری

هرچند دوره معمولی بیماری 3 تا 4 روز است اما چون در جریان آنفلوانزا میکروب‌های دیگری به بدن حمله می‌کنند ازاین‌رو سبب پیدایش عفونت‌های ثانوی به‌خصوص در دستگاه تنفس هم می‌گردند و این بدان معنا است که آنفلوانزا مقاومت بدن را کم کرده و آن را برای دچار شدن به بیماری‌های دیگر آماده می‌سازد.

به کار بردن ماسک، گندزدایی هوای اتاق بیماران و جدا کردن سریع مبتلایان از افراد سالم تا حدی مانع شیوع آنفلوانزا می‌شود.

افراد بالغی که اندیکاسیون ارجاع به مراکز درمانی دارند:
تب بالا به مدت طولاني (بيش از 3 روز) خصوصاً‌ اگر همراه حال عمومي بد باشد
تنگی نفس Dyspnea
نشانه‌های دیسترس تنفسی difficulty in breathing
درد یا احساس فشار در قفسه سینه یا شکم Chest pain
سرگیجه ناگهانی (Dizziness)
گیجی (Confusion)

نکاتی در مورد آنفولانزا در کودکان

اگر نشانه‌های زیر را در کودک خود مشاهده کردید، حتماً او را نزد پزشک ببرید:

اگر کودک شما زیر سه ماه است و تب 38 درجه سیلسیوس یا بیشتر دارد. کودکان در این سن حتماً باید تحت مراقب پزشک برای تشخیص عفونت‌های جدی یا بیماری‌های احتمالی قرار بگیرند.
اگر کودک شما بین 3 تا 6 ماه سن و تب بالای 38.3 درجه سیلسیوس یا بیشتر دارد.
اگر کودک شما بالاتر از 6 ماه سن و تب بالای 39.4 درجه سیلسیوس یا بیشتر دارد.
بیشتر از سه روز تب داشتن.
سرفه‌هایی که پس از یک هفته هنوز خوب نشده‌اند.
داشتن نشانه‌های آنفولانزا در صورت داشتن بیماری‌های مزمن همچون سرطان، کم خونی داسی شکل، دیابت یا ناراحتی‌های قلب، ریه یا کلیه.
داشتن نشانه‌های آنفولانزا و آرتروت روماتیسم یا کاواساکی که هر دو با آسپرین درمانی برای مدت طولانی برطرف می‌شوند.
گوش‌درد داشتن.
خس‌خس کردن گلو یا سخت نفس کشیدن.
دوباره مریض شدن بلافاصله پس از خوب شدن و درمان آنفولانزا.
کم آب شدن بدن.

واکسیناسیون

هدف اساسی از واکسیناسیون کاهش بیماری‌زایی و مرگ و کاهش انتقال ویروس در جوامع انسانی می‌باشد.

به دلیل تغییرات مداومی که از نظر آنتی‌ژنی در ویروس پدید می‌آید هرساله واکسن‌های سه‌گانه ویروس آنفلوانزا مطابق با سویه‌های جدید و شایع شده همان سال تهیه و تولید می‌شود نقش اصلی در این مورد به سازمان بهداشت جهانی سپرده شده است و سویههای جدید اعلام‌شده از طرف آن برای تهیه واکسن مصرفی در نظر گرفته می‌شود.

گونه‌های مختلف ویروس آنفولانزا طی زمان جهش پیدا می‌کند و جایگزین گونه‌های قدیمی ویروس می‌شود. به این خاطر است که مهم است هرسال واکسن بزنید تا مطمئن شوید که بدن شما نسبت به بیشتر گونه‌های جدید ویروس ایمنی ایجاد می‌کند.

واکسیناسیون از طریق تزریق به قسمت بالایی بازو انجام می‌گیرد. بزرگ‌سالان تنها سالی یک‌بار به واکسیناسیون نیاز دارند که از زمان تزریق دو هفته طول می‌کشد تا شخص را در مقابل آنفلوانزا حفاظت نماید. کودکان زیر ۱۲ سال که برای اولین بار واکسینه می‌شوند نیاز به دو بار تزریق، در فواصل ۴ تا ۶ هفته دارند.
موقع مناسب برای تزریق واکسن چون فصل ابتلا بیشتر از اواخر پاییز شروع می‌شود لذا پزشکان واکسیناسیون را در اوایل پاییز پیشنهاد و توصیه می‌کنند.

مکانیسم اثر واکسن آنفلوانزا

واكسن آنفلوانزا، آنتی‌ژن‌های تهیه‌شده از سه سويه مختلف ویروس‌های غیرفعال آنفلوانزا می‌باشد كه باعث توليد پادتن‌های خاصي می‌شود. مصونيت فقط در مقابل آن سويه هائي از ويروس ايجاد می‌شود كه مشابهت نزديكي با سویه‌های موجود در واكسن داشته باشند.

ایمنی‌زایی: واكسيناسيون بروز بيماري را تقريباً 70% كاهش می‌دهد. مصونيت تقريباً 14 روز بعد از تزريق واكسن ايجاد می‌شود و براي 6 ماه تا يك سال باقي می‌ماند.

منع مصرف واکسن آنفلوانزا

در صورت وجود حساسيت نسبت به تخم‌مرغ (در مورد واکسن‌هایی كه از مايع آمبريونيك جوجه مرغ تهیه‌شده‌اند)، حساسيت نسبت به هر يك از اجزاء واكسن، سابقه سندرم Guillen-Barre، سابقه عوارض عصبي بعد از تجويز واکسن‌ها، بيماري حاد تنفسي، عفونت حاد نبايد مصرف شود.

منابع: