سرطان تخمدان

دکتر محسن منشدی

آزمایشگاه تشخیص طبی دکتر منشدی

www.manshadilab.com

سرطان تخمدان چیست؟

سرطان تخمدان پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان است. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا (ACS) ریسک گسترش سرطان تخمدان در تمام طول عمر یک فرد حدود 1 به 71 می‌باشد. انتظار می‌رود سالانه در حدود 22000 مورد جدید در ایالات متحده تشخیص داده شود و در حدود 15500 زن نیز به علت ابتلا به آن جان خود را از دست بدهند. شیوع مرگ ناشی از سرطان تهاجمی تخمدان، بیشتر از سرطان‌های شایع و قابل شناسایی رحم و دهانه رحم است. درحال حاضر کمتر از 20 درصد سرطان‌های تخمدان در مراحل اولیه، قبل از گسترش به خارج از بافت تخمدان، تشخیص داده می‌شوند. دلیل اصلی عدم امکان تشخیص، این است که نشانه‌های سرطان تخمدان تا حدودی غیر اختصاصی و شامل موارد زیر می‌باشند:

ناراحتی در ناحیه شکم، فشار، نفخ یا تورم
نیاز به دفع فوری ادرار و یا تغییر در رفتارهای اجابت مزاج
درد یا ناراحتی در لگن
از دست دادن اشتها، سوء هاضمه، گاز یا تهوع

تخمدان‌ها، در هر دو طرف رحم در قسمت پائینی شکم قرار گرفته و دو عملکرد اصلی را بعهده دارند:

1- تولید استروژن و پروژسترون، هورمون‌هایی که مسئول بروز صفات ثانویه جنسی و تنظیم سیکل تولید مثل هستند.

2- در طول دوران باروری، پروراندن و رهاسازی یک تخمک به صورت ماهانه، بدرون لوله‌های فالوپ.

تومورهای تخمدان ممکن است خوش‌خیم و یا بدخیم باشند. بطور معمول امکان آشکار شدن تومورهای سرطانی:

تا زمانی که بیوپسی تخمدان صورت نگرفته باشد
یا تخمدان در جریان عمل جراحی از بدن خارج نشده باشد
و یا اینکه سرطان به قسمت‌های دیگر بدن سرایت نکرده باشد

وجود ندارد.

انواع تومور تخمدان

تومورهای اپیتلیالی – در حدود 85 درصد تومورهای تخمدان، درسلول‌های اپیتلیالی پوشاننده قسمت‌های بیرونی تخمدان‌ها، ایجاد می‌شوند.
تومورهای سلول‌های زایا – در سلول‌های تولید کننده تخمک رخ می‌دهند و اغلب در زنان جوان‌تر دیده می‌شوند.
تومورهای استرومال – از بافت‌های پیوندی تخمدان که استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند، منشاء می‌گیرند.

تومورهای خوش‌خیم متاستاز نمی‌دهند، اما تومورهای سرطانی تخمدان در صورت عدم تشخیص یا درمان، گسترش پیدا می‌کنند، ابتدا به کل تخمدان، سپس به رحم، مثانه، رکتوم و پوشش شکم منتشر خواهند شد. سرانجام سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی خواهند رسید و در کل بدن پخش می‌شوند

مهمترین ریسک فاکتور سرطان تخمدان، داشتن سابقه خانوادگی است. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، حدود 10تا 15 درصد سرطان‌های تخمدان از یک ریشه ارثی منشاء می‌گیرند. موتاسیون در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 در تمام طول عمر، با یک ریسک فزاینده چشمگیر ابتلاء به سرطان تخمدان، همراه می‌باشد. خطر ابتلاء، در افراد با جهش ژنی BRCA1 ، 35 تا 70 درصد و در افراد با جهش ژنی BRCA2 ، 10 تا 30 درصد برآورد می‌شود. در خانم‌هایی که فاقد این موتاسیون‌ها هستند، این خطر در تمام طول عمر حدود 1/5 درصد است.

شیوع سرطان تخمدان درخانم‌های جوان کم است. اما با افزایش سن بالا می‌رود و در دهه هشتم زندگی به بالاترین حد خود می‌رسد. خطر بروز سرطان تخمدان درخانم‌هایی که:

سابقه سرطان سینه دارند
فرزندی بدنیا نیاورده‌اند
داروهای باروری مصرف می‌کنند
در دوران اولیه بلوغ، چاق هستند
و همچنین کسانی که تحت درمان جایگزینی هورمونی می‌باشند

بالا است.

احتمالاً مواردی مانند: بستن لوله‌های رحم، استفاده از قرص‌های ضد بارداری، بدنیا آوردن فرزند و شیردهی پستانی به فرزند، باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان خواهد شد.

آزمایش‌ها

در حال حاضر، تست غربالگری اختصاصی برای سرطان تخمدان وجود ندارد. در سال 2012 سازمان اقدامات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF)، در توصیه‌های سال 2008، غربال‌گری مجدد بانوان را برای سرطان تخمدان، تائید کرد. این توصیه‌ها شامل خانم‌هایی می‌شود که فاقد علامت هستند. اما خانم‌هایی که ریسک بالایی از ابتلا به سرطان تخمدان دارند و آنهایی که دارای جهش ژنتیکی هستند را، شامل نمی‌شود.

نیاز مداوم به یک روش قابل اعتماد، جهت تشخیص زود هنگام سرطان تخمدان در خانم‌های بدون علامت، باعث تداوم و پیشرفت تحقیق می‌شود. در این روند، معاینه بالینی منظم، بررسی لگن و اطلاع از سابقه خانوادگی و نشانه‌ها، مهم هستند.

تستهای آزمایشگاهی

مهم‌ترین تست آزمایشگاهی مورد استفاده برای تشخیص و پایش این بیماری، در زنانی که دارای علائم بیماری هستند، CA 125 ( آنتی ژن کانسر 125 ) می‌باشد.

HE4 (پروتئین اپیدیدیم انسان)، تومورمارکر نسبتاً جدیدی است که پیش آگهی بیماری را می‌دهد.

سایر تست‌هایی که ممکن است برای کمک به تشخیص و پایش انواع مختلف سرطان‌های تخمدان درخواست شوند، عبارتند از:

تومورهای اپی تلیال
- آنتی‌ژن کارسینوامبریونیک (CEA) – از آنجا که اختصاصی بودن و حساسیت آن کمتر از CA125 است، بعنوان تست روتین توصیه نمی‌شود.
تومورهای سلول زایا
آلفافیتوپروتئین (AFP)
گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)
- لاکتات دهیدروژناز (LDH)
تومورهای بافت اسفنجی ( استرومال )
- اینهیبین (Inhibin)

BRCA1 و BRCA2، این تست‌های ژنتیکی قادر به شناسایی زنانی هستند که ریسک بالای ابتلا به سرطان تخمدان دارند. اما از این تست‌ها برای تشخیص یا مونیتورینگ استفاده نمی‌شود.

تستهای غیر آزمایشگاهی

تستهای غیر آزمایشگاهی که جهت ارزیابی موارد غیر طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

سونوگرافی (لگن و یا داخل واژن): در این روش، با استفاده از امواج صوتی، تصویری از رحم و تخمدانها بدست می‌آید، که می‌تواند رشد یک تومور سرطانی تخمدان را از یک کیست پر از مایع، تفکیک کند.
سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای)
عکس‌برداری با اشعه ایکس از اندام‌های داخل شکم

مهم است که چکاپ‌های منظمی داشته باشیم و در صورت تشدید علائم با یک پزشک مشورت کنیم. علائم سرطان تخمدان مبهم و غیراختصاصی هستند و بسیاری از بیماریهای غیرسرطانی می‌توانند چنین علائم مشابهی را ایجاد کنند.

درمان

در صورت مشاهده موارد غیر طبیعی و مشکوک شدن به وجود سرطان، می‌توان از بیوپسی با کمک جراحی، برای تایید تشخیص استفاده کرد. چنانچه وجود سرطان محرز شد، عمل جراحی برای برداشتن بافت سرطانی (برداشتن یک یا هر دو تخمدان) انجام می‌شود. با توجه به اینکه بیمار در کدام مرحله از بیماری قرار دارد، بافت‌های کناری نیز ممکن است برداشته شوند.

از چهار مرحله سرطان یکی از آن‌ها با توجه به میزان گسترش تومور شناسایی می‌شوند، که عبارتند از:

1: سرطان به یک یا هر دو تخمدان محدود می‌شود.
2: سرطان به رحم و یا لوله‌های فالوپ گسترش پیدا کرده است.
3: سرطان به سطح شکم یا غدد لنفاوی مجاور گسترش پیدا کرده است. (شایع‌ترین مرحله‌ای که در زمان تشخیص دیده می‌شود)
4: سرطان علاوه بر شکم به سایر اندام‌ها گسترش یافته است.

پیگیری درمان، معمولاً شامل شیمی‌درمانی، در بعضی موارد پرتودرمانی و پایش ,CA-125 AFP یا hCG ، به منظور بررسی پاسخ به درمان و یا عود بیماری است.

درمان سرطان تخمدان، همواره درحال تغییر و تحول است. روش‌های درمانی، به منظور بررسی تاثیر داروهای جدید، ایمونوتراپی، ژن‌درمانی و پیوند مغز استخوان، تحت مطالعه هستند.

در این امر، پزشک متخصص زنان و یا تیم درمان کننده سرطان، جهت انتخاب برنامه درمانی مناسب برای بیمار، نقش موثری خواهند داشت.

منبع:

WWW.LABTESTSONLINE.ORG

09/06/2014