تشخيص آزمايشگاهي و جنبه‌هاي ايمني زيستي
دکتر رضا میرنژاد
در حوادث غیرمترقبه ممکن است آزمايشگاه‌هاي باليني نمونه‌هاي كلينيكي يا محيطي مشکوکی را دریافت کنند که به عوامل میکروبی خطرناک آلوده باشند، لذا بایستی آزمایشگاه‌ها با سطح‌های ایمنی در خصوص کار با این عوامل آشنائی کامل داشته باشند. با وجود اين به منظور ايجاد آمادگي‌هاي لازم در مواجهه با این عوامل میکروبی، مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌هاي ایالت متحده (CDC) يك شبكه آزمايشگاهي ايجاد كرده است كه مسئول شناسايي و تشخيص عوامل میکروبی است. فعاليت اين شبكه بر مبناي روش‌هاي آزمايشگاهي است. بر اساس توانايي‌ها، آزمايشگاه‌هاي اين شبكه به 4 سطح (A-D) دسته بندي مي‌شوند (شکل 1 و 2). آزمايشگاه سطح A حداقل امكانات لازم براي تشخيص نمونه‌هاي مشكوك با استفاده از تست‌هاي ساده را دارد. اين آزمايشگاه بايد نمونه‌هاي مشكوك را به آزمايشگاه با سطح بالاتر ارسال كند. آزمايشگاه سطح D همانند آزمايشگاه‌هاي با تسهيلات ايمني زيستي سطح 4 مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌ها بوده و داراي بالاترين توانايي و امكانات پيشرفته مي‌باشد. بر اساس استانداردهاي موجود، بيشتر آزمايشگاه‌هاي تشخيص طبي بيمارستاني و خصوصي در سطح A قرار مي‌گيرند، ولي بعضي از آنها از نظر سطوح ايمني زيستي در سطح 2 قرار دارند. آزمايشگاه‌هاي سطح A بيشتر در زمينه جمع‌آوري، انتقال، كشت و فرآوري نمونه‌ها فعاليت مي‌كنند. اگرچه اين آزمايشگاه‌ها ممكن است از آلودگي نمونه‌هاي دريافتي با عوامل بيولوژيك اطلاعي نداشته باشند ولي بايد امكانات و تجهيزات ضروري و مناسب در خصوص تشخيص و جداسازي اين گونه عوامل را در اختيار داشته باشند.
شکل 1: دسته بندی آزمایشگاه‌ها در کار با عوامل میکروبی خطرناک
در حال حاضر همه آزمايشگاه‌هاي باليني كه نمونه‌هاي باليني و محيطي را دريافت مي‌كنند بايد داراي استانداردهاي زير باشند:
1- نسبت به سطوح ايمني زيستي موجود در آزمايشگاه آگاهي كامل داشته باشند.
2- پروتكل‌هاي مربوط به زنجيره نظارتي را تهيه و تكميل نمایند.
3- روش‌هاي استاندارد جمع‌آوري، نگهداري، انتقال نمونه‌ها، كشت و شناسايي عوامل مورد هدف را داشته باشند.
4- از نزديك‌ترين آزمايشگاه رفرانس با سطح ايمني بالاتر از خود آگاهي داشته باشند. همچنين راه‌هاي جديدي در خصوص فرآوري و انتقال عوامل بيولوژيك تهيه كنند.
5- از ويژگي‌هاي مهم عوامل میکروبی بسیار خطرناک شناخت داشته باشند.
كنترل آلودگي در محيط آزمايشگاه، مستلزم استفاده از روش‌هاي ايمني مناسب در فرآوري نمونه‌هاي عفوني مي‌باشد. هدف از اين كنترل، كاهش يا حذف آلودگي كاركنان و محيط آزمايشگاه با عوامل بالقوه خطرناك است. كنترل در مرحله اول شامل عدم آلوده شدن پرسنل، محيط آزمايشگاه و در مرحله بعد آلوده نشدن محيط بيرون آزمايشگاه مي‌باشد. سه عامل مهم ايمني آزمايشگاه‌ها عبارتند از:
- مجموعه اعمال و تكنيك‌هاي آزمايشگاهي
- تجهيزات ايمني
- امكانات و تسهيلات آزمايشگاهي
پرسنل آزمايشگاه بايد در هنگام كار با نمونه‌هاي كلينيكي از حوادثي كه آنها را تهديد مي‌كنند با اطلاع باشند، لذا مهم‌ترين فاكتور در كنترل، توجه فراوان به روش‌ها و تكنيك‌هاي استاندارد ميكروب شناسي در آزمايشگاه مي‌باشد. هر آزمايشگاه بايد اصول ايمني زيستي خود را توسعه دهد. از اين رو براي كاهش آلودگي پرسنل ضروري است كه از روش‌هاي استاندارد ميكروب شناسي استفاده كرده و با آموزش‌هاي لازم از روش‌هاي تشخيص آلودگي و جلوگيري از انتشار آن اطمينان حاصل كنند.
تجهيزات و وسايل ايمني در مقابل مواد بيولوژيك جزء محافظ‌هاي اوليه مي‌باشند. از تجهيزات ايمني می‌توان به هودهاي بيولوژيك، محفظه‌هاي دربسته و ديگر وسايل محافظت كننده اشاره كرد. پرسنل آزمايشگاه از دستكش، ماسك صورت و عينك‌هاي ايمني در كنار هودهاي بيولوژيك استفاده مي‌كنند. كار با ارگانيسم با خطر متوسط مانند ويروس هپاتيت B و سالمونلا كه سبب بيماري شدید مي‌شوند بايد در آزمايشگاه با سطح ايمني زيستي 2 انجام شود. مخاطرات اوليه براي پرسنلي كه با اين عوامل كار مي‌كنند مربوط به تماس اتفاقی غشاي مخاطي يا از طريق آئروسل شدن نمونه‌ها مي‌باشد. امروزه سه نوع هود ايمني وجود دارد؛ كلاس‌هاي 1 و 2 كه جلوي آنها باز مي‌باشند و مانع آلودگي پرسنل و محيط آزمايشگاه مي‌شوند و كلاس 3 كه بدون منفذ و داراي بالاترين قدرت محافظت كننده پرسنل و محيط از آلودگي است. بسته به قدرت انتشار عوامل بيولوژيك، استفاده از اين هودها در طراحي و ساخت آزمايشگاه در نظر گرفته مي‌شوند. با كمك اين حفاظ‌ها، پرسنل و محيط آزمايشگاه در آلودگي با عوامل بيولوژيك حفظ می‌شوند.
شکل 2: سطوح ایمنی زیستی در کار با عوامل میکروبی خطرناک
سطح 1 ايمني زيستي (Biosafety Levels 1 (Bsl-1))
اين سطح از ايمني زيستي نماينده سطحي از محدوديت است كه در آن هيچ نوع موانع اوليه و ثانويه اختصاصي به غير از وجود جايگاهي براي شستن دست‌ها توصيه نمي‌شود. در آزمايشگاه‌هاي با سطح ايمني زيستي یک، كار روي ميكروارگانيسم‌هايي كه در افراد بالغ سبب بيماري نمي‌شوند انجام مي‌گيرد، ولي اين ميكروارگانيسم‌ها در افراد كم سن و سالمندان و افراد مبتلا به نقص ايمني يك عامل فرصت طلب مي‌باشند. اين سطح از ايمني زيستي شامل اقدامات، تجهيزات حفاظتي و تسهيلات و طراحي ساختمان براي Secondary education training و Undergraduateو آزمايشگاه‌هاي آموزشي و ساير آزمايشگاه‌هايي كه روی ميكروارگانيسم‌هاي با قدرت بيماريزايي كم كار مي‌كنند، می‌شود. ميكروارگانيسم‌هاي نماينده اين سطوح ايمني شامل باسيلوس سوبتليس و ويروس عفونت‌زاي هپاتيت در سگ‌ها مي‌باشد.
سطح 2 ايمني زيستي
شامل اقدامات، تجهيزات حفاظتي، تسهيلات و طراحي ساختمان است كه كاربرد باليني، تشخيصی و آموزشی دارد. آزمايشگاه‌هائي كه با طيف وسيعي از عوامل بومي داراي خطر متوسط موجود در جامعه و با بيماري انساني با شدت متنوعي مربوط مي‌باشــــــــند در این سطح ایمنی زیستی قرار می‌گیرند. با تكنيك‌هاي خوب ميكروب‌شناسي اين ميكروارگانيسم‌ها مي‌توانند در محفظه‌هاي باز، براي مواردي كه پتانسيل آئروسل شدن و پاشیده شدن آنها در سطح پائيني قرار دارد، مورد استفاده قرار گيرند. ويروس هپاتيت B سالمونلاها و گونه‌هاي توكسوپلاسما نماينده ميكروارگانيسم‌هايي هستند كه براي اين سطح از محدوديت حفاظتي در نظر گرفته شده‌اند.
سطح 2 ايمني زيستي براي کار با خون، مايعات بدن و نسوج بدن مناسب است و كاركنان آزمايشگاه كه با مواد بدست آمده از انسان كار مي‌كنند بايد به استانداردهاي OSHA (Occupational Safety and Health Administration) پاتوژن‌هاي منتقله از خون براي كاربرد احتياط‌هاي اختصاصي مراجعه نمايند. مخاطرات اوليه براي پرسنلي كه در اين سطح با اين عوامل كار مي‌كنند مربوط به تماس اتفاقي غشاء مخاطي و پوست يا خوردن مواد عفونت‌زا می‌باشد. بيشترين احتياط‌ها بايد در مورد سوزن‌هاي آلوده يا وسايل تيز آلوده مراعات شود.
بدلیل مشخص نشدن این موضوع که ارگانيسم‌هايي كه به این صورت در سطح ايمني زيستي 2 دستكاري مي‌شوند از طريق آئروسل قابل انتقال هستند، بايستی کار با این عوامل با وسايل حفاظتي اوليه يا با وسايلي مانند هود بيولوژيك يا در محفظه‌هاي سانتريفوژ سالم، انجام شود. ساير محافظ‌هاي اوليه مناسب مانند ماسك صورت، گان و دستكش بايد مورد استفاده قرار گيرد. محافظ‌هاي ثانويه مانند ظرف دستشوئي و تسهيلات رفع آلودگي فاضلاب به منظور كاهش پتانسيل آلودگي محيط بايد در دسترس باشد.
سطح 3 ايمني زيستي
شامل اقدامات، تجهيزات حفاظتي و طراحی تسهيلات و ساختمانی است كه براي موارد باليني، تشخيصی، آموزشي و تحقيقاتي كاربرد دارد و در آنجا كار با عوامل بومی یا خارجي كه پتانسيل انتقال تنفسي دارند و ممكن است موجب عفونت خطرناك با پتانسيل مرگ‌آور بشوند، انجام مي‌پذيرد. مايكوباكتريم توبركلوزيس، ويروس آنسفاليت سنت لوئيس و كوکسيلا بورنتي نماينده ميكروارگانيسم‌هايي هستند كه براي اين سطح اختصاص داده شده‌اند. مخاطرات اوليه كه پرسنل آزمايشگاه را در این سطح تهدید مي‌كند شامل تماس با آئروسل‌هاي عفونت‌زا، خوردن و تلقيح به خود در مناطق آلوده و پرجمعيت مي‌باشد. در اين سطح از ايمني تأكيد بيشتر بر روي حفاظ‌هاي اوليه و ثانويه به منظور محافظت كاركنان از تماس با آئروسل‌هاي با پتانسيل ايجاد آلودگي قرار دارد، به عنوان مثال تمام دستكاري‌هاي آزمايشگاهي بايد در زير هودهاي بيولوژيك یا ساير محفظه‌هاي بسته مانند Gas-tight aerosol chamber انجام پذيرد. حفاظ‌هاي ثانويه براي اين سطح شامل دسترسی كنترل شده به تجهيزات تهويه‌اي و آزمايشگاهي است که آزاد سازي آئروسل‌ها را از آزمايشگاه به حداقل برساند.
سطح 4 ايمني زيستي
مطالعه عوامل خارجي خطرناك که قادر به ايجاد بيماري مرگ‌آور بوده و از طريق آئروسل منتقل مي‌شوند و معمولاً هيچگونه واكسن يا درماني بر عليه آنها وجود ندارد بايستي در آزمايشگاه با سطح ايمني زيستي 4(BSL-4) انجام شود. اين آزمايشگاه شامل اقدامات، تجهيزات حفاظتي و طراحي و تسهيلات ساختماني است كه كار بروی عوامل ذكر شده را فراهم مي‌كند. ويروس‌هایي مانند ماربورگ و تب خونريزي دهنده كريمه كنگو در اين سطح ايمني زيستي دستكاري مي‌شوند. مخاطرات اوليه براي كاركنان در اين سطح كه با اين عوامل كار مي‌كنند مربوط به تماس اتفاقی یا تلقيح به خود از طريق پوست مي‌باشد. ايزوله كردن كامل كاركنان آزمايشگاه از مواد عفونت‌زاي آئروسل شده بايد عمدتاً از طريق كار كردن زير هود كلاس 3 يا در محفظه‌هاي با پوشش كامل (Full body) كه داراي هواي فشار مثبت است صورت گيرد.
تسهيلات سطح ايمني زيستي 4 عمدتاً شامل يك ساختمان مجزا يا ناحيه كاملاً ايزوله شده با تجهيزات اختصاصی و پيچيده و سيستم خوب مراقبتي مواد زائد به منظور پيشگيري از آزاد شدن عوامل زنده به محيط است. بررسي نمونه و تشخيص كشت‌هاي آلوده به عوامل بيولوژيك بايد حداقل در آزمايشگاه‌هايي با امكانات ايمني زيستي2 )2- (BSL انجام گيرد، لذا پس از دريافت نمونه‌ها بايد علامت گذاري شده و به آزمايشگاه با سطح زيستي 2 ارسال و در آنجا مورد بررسي قرار گيرند. بايستي از كشت دادن باكتري‌ها و ديگر فعاليت‌هايي كه منجر به آئروسل شدن مي‌گردد در اين سطح ايمني زيستي خودداري گردد. در اين گونه موارد بايد تمام کارها در آزمايشگاه با سطح ايمني زيستي 3 انجام شود. در جدول زیر سطوح ايمني زيستي لازم براي كار با عوامل بيولوژيك مهم ارائه شده است.
جدول1: سطوح ايمني زيستي در آزمايشگاه ميكروب شناسي
| سطح ايمني زيستي(BSL) | عوامل | اقدامات | تجهيزات ايمني | تسهيلات آزمايشگاهي |
| 1 | عواملي كه احتمالاً در افراد بالغ ايجاد بيماري نمي‌كنند. | اقدامات استاندارد ميكروب شناسي | نيازي نيست. | نيازمند دستشوئي روي سكوها می‌باشد. |
| 2 | عواملي كه در ارتباط با بيماري در انسان مي‌باشند.
مخاطرات: عامل از طريق پوست آسيب ديده یا از طريق غشاء مخاطي وارد مي‌شود. |
اقدامات BS1-1 به اضافه دسترسي به وسايل هشدار دهنده خطر بيولوژيك. رعايت احتياط ايمني زيستي با توجه به نياز، به اضافه تسهيلات رفع آلودگي مواد استفاده شده و افراد ناظر | حفاظ‌هاي اوليه شامل هودهاي كلاسي I وII و ديگر كنترل‌های فيزيكي. ابزار لازم براي بررسي و دستكاري عوامل كه امكان آئروسل شدن دارند. وسايل حفاظتي پرسنل، حفاظ آزمايشگاه، دستكش و ماسك در صورت نياز | BS1-1 به اضافه اتوكلاو |
| 3 | عوامل بومي و خارجي كه داراي پتانسيل انتقال تنفسي بوده و سبب بيماري كشنده مي‌شوند. | اقدامات BS1-2 به اضافه تسهيلات لازم براي رفع آلودگي مواد استفاده شده آزمايشگاهي قبل از شستشو با سرم‌هاي خط اول | حفاظ‌هاي اوليه شامل هودهاي كلاس I،II و ديگر كنترل های فيزيكي. ابزارلازم براي بررسي و دستكاري عوامل كه امكان آئروسل شدن دارند. وسايل حفاظتي پرسنل، حفاظ آزمايشگاه دستكش و ماسك در صورت نياز | BS1-2 به اضافه جداسازي فيزيكي از طريق راهروها، اتاق‌ها داراي دو درب مي‌باشد كه در آنها تهويه مناسب صورت مي‌گيرد به طوري كه هواي نامطبوع داخل آزمايشگاه نمي‌شود. |
| 4 | عوامل خارجي و خطرناكي كه داراي ریسک بالائي در ايجاد بيماري مرگ‌آور مي‌باشند و ممكن است از طريق آئروسل انتقال يابند. | اقدامات BS1-2 به اضافه تعويض لباس قبل از وارد شدن، دوش گرفتن در هنگام خروج، رفع آلودگي از همه مواد آلوده شده هنگام خروج | حفاظ‌هاي اوليه: هودهاي كلاس III,II-I به اضافه استفاده از پوشش كامل بدن كه داراي هواي با فشار مثبت است. | BSl-2 به اضافه: ساختمان مجزا يا ناحيه كاملاً ايزوله شده كه مجهز به تجهيزات و سيستم توزيع تخليه و خلأ و رفع آلودگي مي‌باشد. |
جدول2: سطوح ايمني زيستي مورد استفاده براي عوامل بيولوژيك مختلف
| عامل | BSL | احتياطات لازم در آزمايشگاه سطح A | ||
| دستكاري نمونه‌ها | دستكاري كشت | |||
| باسيلوس آنتراسيس | 2 | 2 | BSL-2: فعاليت‌هاي در ارتباط با جمع‌آوري نمونه‌هاي كلينيكي و تشخيص كشت‌هاي عفوني | BSL-3: فعاليت‌هايي كه پتانسيل پاشيده شدن و به صورت آئروسل در آوردن آنها در سطح بالائي قرار دارد. |
| گونه‌هاي بروسلاها (a) | 2 | 3 | BSL-2: فعاليت‌هاي در خصوص جمع‌آوري نمونه‌ها، انتقال و كشت نمونه‌هاي كلينيكي | BSL-3: فعاليت‌هاي مربوط به بررسي كشت‌ها بايد در اين سطوح انجام شود. |
| کلستریدیم بوتولينــیم (b) | 2 | 2 | BSL-2: فعاليت‌هاي در خصوص نمونه‌هاي شناخته شده‌اي كه داراي توكسين بالقوه مي‌باشد بايد در زير هود كلاسي II بررسي شود و هود بايد پوششي داشته باشد. | BSL-3: فعاليت‌هايي كه پتانسيل پاشيده شدن و به صورت آئروسل درآوردن عوامل در سطح بالائي قرار دارد. |
| فرانسيلا تولارنسيس (c) | 2 | 2 | BSL-2: فعاليت‌هاي محدود به جمع‌آوري، انتقال و كشت نمونه‌هاي كلينيكي | BSL-3: همه فعاليت‌ها در ارتباط با دستكاري كشت |
| یرسینیا پستیـــس
(d) |
2 | 2 | BSL-2: فعاليت‌هاي مربوط به جمع‌آوري، انتقال و كشت‌هاي نمونه‌هاي كلينيكي | BSL-3: فعاليت‌هايي كه پتانسيل پاشيده شدن و به صورت آئروسل در آوردن عوامل در سطح بالائي قرار دارد. |
| آبلـــه
(e) |
4 | 4 | BSL-2: انتقال و جمع‌آوري نمونه‌ها | BSL-3: فعاليت‌هايي كه پتانسيل پاشيده شده و به صورت آئروسل در آوردن عوامل در سطح بالائي قرار دارد |
| ويروس تب‌های هموراژيك (f) | 4 | 4 | BSL-2: انتقال و جمع‌آوري نمونه‌ها | BSL-3: فعاليت‌هايي كه پتانسيل پاشيده شدن و به صورت آئروسل در آوردن عوامل در سطح بالائي قرار دارد. |
A: بروسلوزيس در آزمايشگاه از راه بو كشيدن محيط كشت، آئروسل ايجاد شده از طريق سانتریفوژ، پيپت كردن با دهان، تلقيح تصادفی به پوست، پاشيدن به چشم و دهان و تماس مستقيم با نمونه‌هاي كلينيكي كسب مي‌شود.
B: توكسين در آزمايشگاه از طريق تماس مستقيم با پوست، چشم یا غشاي مخاطي دستگاه تنفسي به انسان منتقل مي‌شود. توكسين به وسيله هيدروكلريدسديم 1% مولار خنثي مي‌شود. كلستریديم بوتولينیم توسط سفيد كننده‌هاي خانگي با رقت 1/10 غيرفعال مي‌شود. مدت زمان مناسب 20 دقيقه است. اگر نمونه‌هائي داراي هم توكسين و هم ارگانيسم مي‌باشند بايد در محلول سفيد كننده و هيدروكلريد سديم براي مدت 40 دقيقه قرار داده شوند.
C: عفونت تولارمي اكتسابي در آزمايشگاه بيشتر از طريق تماس با كشت مي‌باشد. تماس مستقيم پوست و غشاي مخاطي با مايع كشت يا تلقيح داخل جلدی، خوردن و تنفس آئروسل‌ها سبب بيماري مي‌شود.
D: مراقبت‌هاي خاص براي عدم توليد آئروسل بايد انجام شود.
E: خوردن، تلقيح داخل جلدي و ورود آئروسل به غشاهاي مخاطي يا پارگي پوست و نيز تماس با مايعات و بافت‌هاي آلوده جزء مخاطرات اوليه كاركنان آزمايشگاه مي‌باشد.
F: آئروسل‌هاي عفوني، تماس غشاي مخاطي با ذرات عفوني و تلقيح داخل جلدي تصادفي جزء مخاطرات اوليه براي كاركنان آزمايشگاه مي‌باشد.
لازم بذكر است كه رئیس آزمايشگاه به طور اختصاصي مسئول اداره اصول ايمني آزمايشگاه می‌باشد. تمامي كاركنان آزمايشگاه بايد به طور كامل از توصيه‌هاي ايمني و آيين نامه‌هاي محیط شغلي خود آگاه باشند. تمامي كاركنان آزمايشگاه بايد براي یادگيري اصول ايمني آموزش ببينند و در دوره‌هاي بازآموزی براي كسب اطلاعات جديد تمامي جنبه‌هاي ايمني آزمايشگاهي، آموزش مجدد ببينند. اين اقدامات براي تمام افراد نگهدارنده حيوانات آزمايشگاهي و كاركنان بهداشتي درماني كه در تماس با بيماران يا نسوج و مواد دفعي آنها قرار مي‌گيرند نيز كاربرد دارد.
اولين اصل مورد نظر، در استاندارد و حفاظت و آموزش كاركنان آزمايشگاه‌ها ارتباط دقيق آن با عمليات معتبر ايمني زيستي مي‌باشد، در نتيجه تمام افرادي كه مستقيماً يا غيرمستقيم در آزمايشگاه DNA نوتركيب، آفات و ميكروارگانيسم‌هاي بالقوه خطرناك نقش دارند بايد آموزش لازم را فراگيرند. در اين آموزش‌ها بايد حداقل روش‌هاي ضد عفوني كردن و زيست‌شناسي مكانيسم‌هاي مورد استفاده در آزمايشات، ارائه شوند تا به كمك آنها خطرات بالقوه عوامل خطرناك زيستي، شناخته شده و مورد توجه قرار گيرند. مسئوليت آموزش افراد و كاركنان آزمايشگاه با مدير مسئول بوده و ترتيب دادن آموزش‌هاي كافي و لازم براي افراد جزء وظايف او است.
هر كدام از گروه‌هايي كه با مواد موضوعه مقررات ايمني زيستی كاري مي‌كنند بايد يك طرح مخصوص براي موارد اضطراري داشته باشند كه در صورت آلودگي اتفاقي افراد يا محيط، بر اساس آن عمل كنند. هر كدام از افراد بايد اين طرح را بشناسند. در حفاظت فيزيكي سطح اول (PI) هر كدام از افراد آزمايشگاه بايد با خطرات بالقوه كار و طرح مخصوص مواد اضطراري، آشنا باشند ( شکل 3). اگر گروهي با يك عامل بيماريزاي شناخته شده‌اي كه واكسن مؤثر آن وجود دارد كار مي‌كنند، اين واكسن بايد در دسترس تمامي كاركنان باشد. در مواردي كه آزمايشات سرولوژيك ضروري باشد بايد امكان انجام آن فراهم باشد. همچنين هر يك از آزمايشگاه‌ها بايد قابليت توسعه و سازگاري از جهت ايمني زيستي كار با عوامل شناخته نشده‌ای كه ممكن است در آينده با آن روبر شوند را داشته باشند. روش‌ها و دستورالعملهاي خاص بايد براي به حداقل رساندن يا حذف خطر تماس با اين عوامل خطرساز براي چنين مواقعي در نظر گرفته شده باشد. شخص محقق كه آموزش‌هاي لازم را ديده و از آگاهي و دانش كافي جهت كار با عوامل خطرساز برخوردار است مسئوليت هر گونه عواقب بوجود آمده در حين كار با عوامل خطرساز بر عهده خود او خواهد بود. همچنين محقق مورد نظر بايد با مسئولين برقراري ايمني زيستي، با توجه به نوع خطر كار با مواد يا عوامل خطرساز قبل از انجام كار مشورت نمايد.
مواقعي كه شرايط آزمايشگاهي با توجه به سطح زيست ايمني تصويب شده براي آن آزمايشگاه جهت كنترل و كار با عوامل خطرساز مناسب نباشد و نياز به روش‌ها و شرايط خاص اضافه ديگر مي‌باشد، مديريت آزمايشگاه مسئول فراهم نمودن اين گونه شرايط براي كار با اين عوامل است. تجهيزات مربوط به امنيت كار و دستورالعملهاي كار با عوامل خطرناك همواره بايد با طراحي مناسب و تسهيلات ويژه موجود هماهنگي داشته باشد تا استانداردهاي در نظر گرفته شده كاملاً رعايت شوند.
شکل 3: تجهیزات لازم جهت کارکنان آزمایشگاه در آزمایشگاه‌های با سطوح ایمنی متفاوت
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام