عوامل مؤثر در موفقیت IUI
الهه اکبری، کارشناس ارشد بیوتکنولوژی میکروبی
سعید دلفکار ، کارشناس ارشد مهندسی پزشکی
فرزاد رنجبر، کارشناس ارشد MBA
شیوع ناباروری در کل جامعه حدود 15-10 درصد است. یکی از روش‌های درمان نازایی، تلقیح داخل رحمی اسپرم (Intrauterus insemination ,IUI) است. میزان موفقیت این روش تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. در مطالعات مختلف مشخص گردیده است که با تحریک تخمک‌گذاری و انجامIUI ، شانس موفقیت حاملگی در زوج‌های نابارور به‌ویژه ناباروری با علل مردانه افزایش چشم‌گیری داشته است.
عمل IUI یکی از روش‌های کمک باروری است که ممکن است به‌تنهایی یا به همراه تحریک تخمدان با دارو، برای درمان نازایی استفاده شود. تزریق اسپرم شسته‌شده به داخل رحم یا هرجایی بالاتر از سوراخ داخلی دهانه رحم را، IUI می‌نامیم.
بعد از IUI، بسته به روز تخمک‌گذاری از 9 تا 12 روز ممکن است طول بکشد تا روند لانه گزینی تکمیل شود.
عوامل زیادی بر موفقیت IUI دخیل هستند و بسیاری از آن‌ها از عهده ما خارجند، اما با رعایت نکات زیر می‌توانیم موفقیت IUI را افزایش دهیم:
- رژیم غذایی خوب
- تمرینات ورزشی و نرمشی
- پرهیز از دخانیات و الکل و کاهش مصرف کافئین
- وزن نرمال
- دوری از استرس
- کاهش تماس با مواد شیمیایی
توجه کنید که استحمام آقایان با آب داغ و یا حمام داغ و یا حتی پوشیدن لباس‌های تنگ، سلامت اسپرم‌ها را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد، هم‌چنین مصرف بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند بروی کیفیت اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد، بنابراین پزشکتان را در این رابطه مطلع سازید.
بهتر است IUI، حدود 12-6 ساعت قبل از تخمک‌گذاری انجام شود؛ حدوداً 36 تا 48 ساعت پس از تزریق آمپولHCG ، گرچه در موارد ناباروری به علت مشکل مردانه برخی پزشکان عقیده دارند که بهترین زمان انجام IUI، بعد از تخمک‌گذاری است.
در کل بسته به وضعیت اسپرم و تخمک و محیط شیمیایی رحم و ضخامت اندومتر و …، میزان موفقیت IUI، حدود 30 درصد در هر دوره است.
آمار تلقیح می‌تواند بر اساس عوامل مختلف تغییر کند. در اینجا 6 عامل مهم که آمار تلقیح شخص را تحت تأثیر قرار می‌دهند و به‌عنوان نسبت موفقیت IUI شناخته می‌شوند را توضیح می‌دهیم.
1: کدام نوع تلقیح را انتخاب می‌کنید؟
روش IUIموفقیت بالایی نسبت به روشICI دارد. قسمت عمده‌ای از موفقیت IUI به شیوه خاص شست‌و‌شوی اسپرم بستگی دارد که در اینجا به نحوه‌ی عملکرد آن اشاره می‌شود.
نمونه‌های اسپرم سانتریفیوژشده و سالم از اسپرم‌های با تحرک کم جدا می‌شوند، سپس اسپرم‌های سالم جمع شده و مستقیماً داخل رحم تزریق می‌شوند. تأثیر ویژه شست‌و‌شوی اسپرم در IUI این است که می‌تواند شانس بارداری به‌وسیله تلقیح انسان ساخت را بالا ببرد.
2: چند سالتان است؟
بیشترین قدرت باروری زنان در سن ۲۰ تا ۲۵ سالگی است. با ورود به ۳۰ سالگی قدرت باروری شروع به کاهش می‌کند. با افزایش سن، از شروع اقدام به بارداری تا باردار شدن زمان بیشتری طول می‌کشد و حتی ممکن است برای باردار شدن با مشکل مواجه شوید. قدرت باروری زنان از حدود ۳۰ سالگی شروع به زوال می‌کند و از سن ۳۵ سالگی با شیب سریع‌تری کاهش می‌یابد. هرچه سن بالاتر می‌رود، احتمال بارداری کاهش می‌یابد و نازایی بیشتر می‌شود.
در یک تحقیق، اطلاعات 120 بیمار (سن بین 20 تا 42 سال) که طی سال‌های 1387-1384 به یک مرکز درمان ناباروری مراجعه کرده بودند، بررسی شد. نمونه مایع منی در بیماران طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی و به روش Swim-up و Percoll gradient تهیه و از سوسپانسیون بالای رسوب یک میلی‌لیتر برای تلقیح داخل رحمی استفاده گردیده بود. پس از مراحل آماده‌سازی نمونه، آزمایش اسپرموگرام و محاسبه تعداد اسپرم و تحرک آن انجام شده بود. میزان حاملگی در زنان کمتر از 40 سال به‌طور معنی‌داری بیشتر از زنان مسن‌تر بوده است. میزان حاملگی در مدت زمان ناباروری کمتر از 6 سال در مقایسه با مدت زمان ناباروری طولانی‌تر به‌طور معنی‌دار بیشتر بود. میزان حاملگی در بیماران با علت ناباروری ناشناخته 15/3 درصد بود، ولی در بیمارانی که آندومتریوز داشته‌اند، میزان حاملگی به‌طور معنی‌داری کمتر بوده است. میزان حاملگی در سیکل‌های فقط با یک فولیکول پیش از تخمک‌گذاری به‌طور معنی‌داری کمتر از سیکل‌های با سه فولیکول بود.
3: چه تعداد تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)باید انجام شود؟
برای بالا بردن شانس حاملگی از طریق تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)، از پزشکتان درخواست انجام دو تلقیح در طول یک دوره را داشته باشید. برخی تحقیق‌ها نشان می‌دهند که دو تلقیح از یک تلقیح بهتر است.
4: آیا داروهای کمک‌باروری استفاده می‌کنید؟
استفاده از داروهای کمک‌باروری می‌تواند شانس حاملگی در افراد را، در عمل IUI بالا ببرد. در مورد زوجینی که روش تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)را برای درمان ناباروری انتخاب کرده اند، مخصوصاً در آن دسته از زوج‌ها که زن بالای 35 سال سن دارد، ممکن است پزشک معالج برای ایجاد وضعیت ابرتخمک‌گذاری، استفاده از داروهای کمک‌باروری را توصیه کند. ابرتخمک‌گذاری در طول تخمک‌سازی به بدن اجازه می‌دهد که تخمک بیشتری آزاد کند تا شانس حاملگی بالاتر رود. بیشتر زنانی که در طول IUI داروهای کمک‌باروری مانند Clomid استفاده کرده‌اند، شانس حاملگی بیشتری داشته و معمولاً طی 4 تا 5 دوره تزریق حامله شده‌اند. برای زوج‌هایی که با داروهایی مانند Clomid و IUI موفقیت نداشته باشند، داروهای تزریقی، انتخاب سفارش‌شده دیگری است و بهتر است قبل از اینکه سراغ رفتارهای باروری دیگر از جمله IVF بروند، 3 تا 6 دوره IUI با داروهای تزریقی نیز داشته باشند.
5: بعد از IUI برای مدتی استراحت کنیم یا جنب‌وجوش داشته باشیم؟
این روش نیازی به بیهوشی نداشته و روشی بی‌درد و بسیار ساده و مانند یک معاینه معمولی است. پس از انجام IUI نیازی به بستری کردن بیمار وجود ندارد، اما اکثر پزشکان ۳۰ الی ۶۰ دقیقه بیمار را روی تخت بی‌حرکت می‌خوابانند. شانس بارداری با این روش 30% در یک دوره درمان است. بیمار نیازی به استراحت مطلق ندارد، نزدیکی بلامانع است و فرد می‌تواند فعالیت عادی خود را ادامه دهد. دو هفته پس از عمل IUI آزمایش تست بارداری انجام شده و نتیجه‌ی عمل مشخص می‌گردد.
بحث در مورد نیاز به استراحت بعد از تلقیح انسان ساخت هنوز هم ادامه دارد. اخیراً محققان 400 زوج که از IUI برای آبستن شدن استفاده کرده بودند را مورد مطالعه قرار داده‌اند. آن‌ها دریافتند زنانی که به مدت 15 دقیقه بعد از انجام IUI دراز می‌کشند، در مقابل زنانی که بعد از IUI بلافاصله بلند می‌شوند 10 درصد احتمال حاملگی بیشتری دارند.
- گروهی که بعد از تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI) استراحت کرده‌اند، میزان موفقیت حاملگی 27 درصد داشته‌اند.
- گروهی که بعد از تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI) بلافاصله بلند شده‌اند، میزان حاملگی کمتر (17 درصد) داشته‌اند.
6: آیا اسپرم اهداگر و IUI می‌تواند به آبستن شدن کمک کند؟
یک بررسی به میزان موفقیت حاملگی در زنانی که از اسپرم اهداگر برای تلقیح استفاده کرده‌اند، توجه داشته که یافته‌های آن به‌صورت زیر است:
IUI با اسپرم اهداکننده، شانس موفقیت 86 درصد را داشته است (تمامی چرخه‌ها ترکیب شده‌اند).
ICI با اسپرم اهداکننده، شانس موفقیت 50 درصد را داشته است (تمامی چرخه‌ها ترکیب شده‌اند).
مراقبت‌های پس از عمل IUI
- استراحت مطلق نیم ساعت پس از عمل روی تخت
- انجام مراقبت شب بعد از عمل به‌صورت کاهش فعالیت‌های روزانه
- استراحت نسبی تا نتیجه آزمایش مشخص شود. (فقط خودداری از کارهای سنگین و استفاده از پله و …)
- پرهیز از مصرف غذاهای نفاخ و استفاده بیشتر از میوه‌ها و سبزیجات
توصیه‌های عمومی جهت افزایش موفقیت IUI
1- انجام مقاربت جنسی بعد از IUI توصیه می‌شود چون شانس باروری را افزایش می‌دهد.
2- مکمل‌های بارداری مثل ویتامین‌ها را از روز بعد از IUI آغاز کنید.
3- داشتن رژیم غذایی خوب، تمرینات ورزشی، عدم استعمال دخانیات و الکل و کاهش مصرف کافئین در زنان موفقیت باروری را افزایش می‌دهد.
4- در مردان داشتن رژیم غذایی سالم سرشار از آنتی‌اکسیدان (مثل سبزیجات و میوه‌ها)، عدم استعمال دخانیات، مصرف مولتی‌ویتامین، نگه داشتن وزن در محدوده مناسب، انجام تمرینات ورزشی مرتب و مداوم و دوری از استرس روی میزان موفقیت IUI تأثیرگذار است.
-5مصرف داروها و از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند بروی کیفیت اسپرم‌ها تأثیر بگذارد، بنابراین باید قبل از مصرف دارو با پزشک متخصص ناباروری مشورت شود.
جالب است بدانید بارداری به روش IUI هیچ خطری برای جنین و مادر ندارد! بلکه ممکن است فوایدی هم داشته باشد، از جمله اینکه اسپرم‌های سالم و فعال برای لقاح انتخاب می‌شوند، اما به‌هرحال، در این روش‌ها خصوصاً اگر با تحریک تخمک‌گذاری همراه باشد، می‌توان گفت که به میزان کمی، ریسک بارداری خارج رحمی و بارداری دو و چندقلویی افزایش خواهد داشت.
چگونه هزینه‌های IUI را مقرون به‌صرفه‌تر کنیم؟
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام