کاستن از آزمایش‌های غیر ضروری تحمل گلوکز خوراکی
پرسش و پاسخ با دکتر Lawrence de Koning بیوشیمیست بالینی و استاد دانشگاه گلگری
حسن اسدی ، کارشناس آزمایشگاه
سوال: وقتی که بناست تست تحمل گلوگز خوراکی را انجام دهید گلوگز ناشتا را چگونه چک می‌کنید؟
پاسخ: در آزمایشگاه‌های بیمارستان ما، پیش از انجام تست OGTT، با آنالایزر شیمی آزمایشگاه مرکزی، گلوکز ناشتا در پلاسما را اندازه‌گیری می‌کنیم. ارائه نتایج آزمایش به علت مراحلی که این پروسه دارد، از جمله جمعآوری نمونه آزمایش، وارد کردن مشخصات، سانتریفیوژ کردن و در نهایت انجام آزمایش‌ها، زمان می‌برد. هرچند این مسئله مشکلی برای بیمارانی که در بیمارستان مستقر هستد و OGTT را انجام می‌دهند، ایجاد نمی‌کند. ما خیلی سریع نمونه‌های بیمار ناشتا را آزمایش می‌کنیم و نتایج را فوراً به دستیار آزمایشگاه که منتظر است تحویل می‌دهیم. اگر نتایج نشان‌دهنده دیابت و یا دیابت بارداری باشد، دیگر محلول گلوکز را به بیمار نمی‌دهیم.
برای بیمارانی که در مراکز جمعآوری نمونه خارج از آزمایشگاه مرکزی نمونه می‌دهند، ما از پروسه دیگری استفاده می‌کنیم، زیرا نمونه‌ها باید به آزمایشگاه اصلی ارسال شوند که بیش از ۴ ساعت زمان می‌برد. قبل از سانتریفیوژ و ارسال داده، کارکنان مرکز جمعآوری داده ما، از یک گلوکزمتر استفاده می‌کنند تا تمام نمونه‌های خونی را تریاژ کرده و تصمیم بگیرند آیا نوشیدنی حاوی قند را به بیمار بدهیم یا خیر. حتی اگر گلوکزمتر دادن محلول گلوکز را تأیید نمی‌کند، کارکنان همچنان نمونه جدا شده را به آزمایشگاه مرکزی برای آزمایش مجدد می‌فرستند تا همواره نتیجه آزمایش قند خون ناشتا در دسترس باشد.
برای بیماران غیرباردار به چه ضوابطی برای تعیین نیاز به آزمایش OGTT احتیاج داریم؟
بیشتر بیماران ما تست OGTT را در مراکز جمعآوری خارج از آزمایشگاه مرکزی که گلوکزمتر دارند انجام می‌دهند. برای بیماران غیرباردار آستانه‌‌ای را برای عدم دریافت محلول گلوکز مشخص کرده‌ایم: در صورتی که پلاسمای ناشتا آستانه دیابت را نشان دهد (≥ mg/dL ۱۲۶) و با در نظر گرفتن خطای دقت آنالیز گلوکز متر که mg/dL ۱۴ می‌باشد اگر نتیجه گلوکزمتر برای گلوکز کل خون ≥ mg/dL ۱۴۲ باشد، ما محلول گلوکز را نمی‌دهیم. برای راحتی کار، هنگام اندازه‌گیری گلوکز پلاسما با آنالایزر شیمی در آزمایشگاه اصلی بیمارستان نیز از همین آستانه استفاده می‌کنیم.
انجام این پروسه در یک خانم باردار چه تفاوت‌هایی دارد؟
در کانادا ما از گایدلاین‌های Diabetes Canada Clinical Practice برای غربالگری دیابت بارداری استفاده می‌کنیم که روشی دو مرحله‌ای را پیشنهاد می‌کند. مرحله‌ی اول آن یک آزمایش یک‌ساعته‌ی تست گلوکز پلاسما است که شامل دریافت ۵۰ گرم گلوکز خوراکی بدون ناشتایی قبلی است. بیمارانی که نتایج آنها در محدوه mg/dL 140-198 واقع می‌شود یک OGTT با دریافت ۷۵ گرم گلوکز انجام خواهند داد. اگرچه گایدلاین همچنین بیان می‌کند پیش از دریافت محلول گلوکز در طی انجام OGTT می‌توان دیابت بارداری را با بالا بودن نتیجه‌ی قند خون ناشتا نیز تشخیص داد (≥ mg/dL ۹۵). در آزمایشگاه بیمارستان ما، از این آستانه گلوکز پلاسما برای جلوگیری از دریافت محلول گلوکز استفاده می‌کنیم.
در مراکز جمعآوری نمونه که در آزمایشگاه مرکزی نیستند، از یک آستانه بالاتر برای گلوکز قند ناشتای خون استفاده می‌کنیم مقادیر بالاتر از (mg/dL ۱۱۰) از دریافت نوشیدنی و انجام تست تحمل خوراگی گلوکز معاف می‌شوند. این آستانه حساسیت ۲۵ درصدی و اختصاصیت 99.9 درصدی برای تشخیص گلوکز پلاسما در گلوکزمترها و آنالایزر شیمی ما دارد (≥ mmol/L 5/3؛ mg/dL ۹۵).
مزایا و معایب عمده استفاده از این روش کدامند؟
یکی از مزایای مهم آن این است که ما انجام آزمایش OGTT را در بیمارانی که احتمالاً به آن نیاز ندارند حذف می‌کنیم. این کار به آزمایشگاه و سیستم مراقبت سلامتی در جنبه‌های مالی کمک می‌کند، اما مهم‌تر از آن، از رنج و ناراحتی بیمار می‌کاهد. محلول‌های گلوکز برای بسیاری از افراد مطبوع نیستند و ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع در خانم‌های باردار شوند. همچنین آزمایش OGTT یک آزمایش با پروسه دو ساعته با دو مرحله خون‌گیری اضافی است، پس لغو آن باعث اجتناب از خون‌گیری غیرضروری شده و بیمار می‌تواند به خانه برود.
عیب بزرگ آن این است که گاهی اوقات ما انجام OGTT را در بیمارانی که در واقع می‌بایست تست می‌شدند، لغو می‌کنیم، خصوصاً در مرکز جمعآوری نمونه ما که از گلوکزمتر استفاده می‌شود. این مسئله ممکن است مشکل بزرگی برای غربالگری خانم‌های غیرباردار نباشد، زیرا همواره بیماران فاقد علائم بیماری باید دوباره تست دهند، هرچند این کار می‌تواند باعث به تأخیر افتادن درمان در بیماران باردار شود، زیرا یک نتیجه مثبت نیز می‌تواند باعث تشخیص دیابت بارداری شود؛ بنابراین ما یک آستانه با اختصاصیت بالا برای تست قند خون ناشتا توسط گلوکزمتر در بیماران باردار قرار دادیم تا از کاهش شدید نرخ منفی کاذب اطمینان حاصل کنیم (حدوداً ۳ بیمار در سال).
منبع:
نکات مهم آزمایشگاهی در آزمایش‌های تشخیص دیابت (1)
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام