اثرات آنتي‌اکسيداني و آنتي‌کارسينوژني کورکومين در پيشگيري از سرطان
عاطفه پی‌سپار1، وحید ترقی هیق2
1) دانشجوی کارشناسی علوم آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی مراغه، عضو کمیته‌ی تحقیقات دانشجویی
2) دانشجوی کارشناسی پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی تبریز
مقدمه:
کورکومین با نام شیمیایی [1,7bis(hydroxy1-3-methoxypheny1)-1,6-heptadiene-5,2] ماده مؤثره و اصلی گیاه زردچوبه با نام انگلیسی Turmeric و نام علمی Curcuma longa می‌باشد.1 زردچوبه ساقه‌ی زیرزمینی (Rhizome) گیاهی از خانواده‌ی زنجبیل (Zingiberacea) است، ریزوم زردچوبه محتوی سه آنالوگ مهم است؛ کورکومین، دمتوکسی‌کورکومین (Demethoxycurcumin) و بیس‌دمتوکسی‌کورکومین (Bisdemethoxycurcumin) که در مجموع کورکومینوئیدها نامیده می‌شوند. این ترکیبات در موقعیت گروه متوکسی بر روی حلقه آروماتیک با یکدیگر متفاوتند، در این میان در زردچوبه کورکومین از همه فراوان‌تر است.2 زردچوبه علاوه بر استفاده به‌عنوان ادویه، چاشنی، نگهدارنده و رنگ‌دهنده به غذا، به‌طور سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله زخم معده، زردی، ترمیم زخم، گلودرد، نفخ شکم، تب، بیماری‌های پوستی مانند پزوریازیس، بیماری‌های ریوی مثل آسم و آلرژی، گزش حشرات، آبله، کاهش سطح کلسترول خون و کبد، افزایش عملکرد ایمنی، بازدارندگی از بیماری‌های قلبی و عروقی، روماتیسم و اثرات حفاظتی در برابر بیماری آلزایمر و آفلاتوکسین B1 … کاربرد داشته است، همچنین از آن به‌عنوان آسپرین گیاهی برای غلبه بر التهاب، بیماری‌های عفونی و خودایمنی استفاده می‌شد.3و2
خواص دارویی زردچوبه در اصل با جزء اصلی و فعال موجود در ریزوم آن، یعنی کورکومین (Diferuloylmethane) مرتبط است که ترکیب زرد یا نارنجی رنگ زردچوبه را تشکیل می‌دهد.4 تأثیرات متعدد و چندجانبه‌ی کورکومین علاقه‌ی محققان زیادی را در زمینهی تعیین اهداف سلولی و مکانیسم‌های مولکولی دخیل در مسیرهای عملکرد کورکومین به خود جذب کرده است.5 کورکومین مولکولی به‌شدت پلیوتروپیک یا چندجانبه است و اثرات درمانی بسیار زیادی برای آن برشمرده شده است. تأثیرات چندجانبه‌ی کورکومین به خاطر ظرفیت آن در اینترکشن با مولکول‌های مختلف و تنظیم مسیرها و اهداف مولکولی متعدد است. در هر رویداد بیولوژیک و یا پاتولوژیکی، مولکول‌ها و مکانیسم‌های تنظیمی بسیاری دخیل هستند و کورکومین با اثرات مهارکنندگی یا اینترکشن مستقیم یا غیرمستقیم با این مولکول‌ها، موجب تنظیم آن‌ها می‌شود به‌طوری‌که بیش از سی پروتئین مختلف به‌طور مستقیم با کورکومین اینترکشن برقرار می‌کنند.5
در سال‌های اخیر مطالعات متعددی در زمینهی اثرات آنتی‌اکسیدانی، پروآپوپتوزی، پتانسیل درمانی و ضدسرطانی کورکومین صورت گرفته است. با توجه به اینکه امروزه سرطان از ترس‌آورترین و مهلک‌ترین بیماری‌های بشری است، بحث‌ها بیشتر بر روی مکانیسم‌های ضدسرطانی کورکومین و تأثیرات آن بر مسیرهای سیگنالینگ مرتبط با سرطان متمرکز است. این مقاله‌ی مروری به تأثیر کورکومین روی پیشگیری و اثربخشی زردچوبه (کورکومین) برروی سرطان و خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن می‌پردازد.
خصوصیات و ساختار شیمیایی کورکومین:
کورکومین یا دی‌فرویل‌متان یک پلی‌فنول هیدروفوب مشتق شده از ریزوم گیاه زردچوبه است. از نظر ساختاری، کورکومین دارای دو حلقه‌ی فنولی در مولکول خود است، درحالی‌که آنالوگ‌هایش تنها یک حلقه‌ی فنولی دارند.2 فرمول شيميایی کورکومین (C12H20O6) می‌باشد.6
کورکومین در آب و اتر، نامحلول و در اتانول، متانول و دی‌مــــــــتیل‌سولفوکســــــــــــــــــــــــید (Dimethy1 sulfuxide یا DMSO ) و استون قابل حل است، در واقع کورکومین به‌صورت خالص پودری کریستالی و نامحلول در آب است.7
شکل 1: ساختار شیمیایی کورکومین
اثرات و مکانیسم آنتی‌اکسیدانی کورکومین:
با توجه به اینکه افزایش میزان فعالیت اکسیداتیو در فعالیت‌های فیزیولوژیک در نهایت خطر بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان‌های مرتبط با آسیب بافتی را افزایش می‌دهد و همچنین به‌طور طبیعی در موجودات زنده براي مقابله با رادیکال‌های آزاد، سیستم‌های حفاظتي متعددي شامل سوپراكسيد دسموتاز، گلوتاتيون پراكسيداز، گلوتاتيون ردوكتاز، تيوردوكسين و گروه‌های تيول در هر سلولي وجود دارد و براي بهبود توانايي سيستم آنتی‌اکسیدانی در مقابله با فعالیت‌های اكسيداتيو تحت شرايط تنش، افزودن تركيبات آنتی‌اکسیدانی مانند كارتنوئيدها، ویتامین‌هایA ,E و C داروهاي گياهي به جيره غذايي مفيد است، يكي از گياهان دارويي داراي تركيبات آنتی‌اکسیدانی، زردچوبه می‌باشد که حاوی کورکومین است.8
در طب سنتی هند از زردچوبه به‌عنوان مهم‌ترین گیاه حاوی ترکیبات ضد اکسیدانت نام برده‌اند.9 کورکومین و مشتقات آن مهم‌ترین نقش را در خاصیت ضد اکسیدکنندگی زردچوبه دارند، کورکومین علاوه بر غیرفعال‌کردن رادیکال‌های آزاد، موجب مهار سنتز آن‌ها می‌شود. 9و3
اثرات محافظت‌کنندگی و ضداکسیدانی کورکومین حتی بیش از ویتامین‌های C و E و A گزارش شده است.10و11
رادیکال‌های فعال اکسیژن نظیر آنیون‌های سوپراکسید و رادیکال‌های هیدروکسیل در ایجاد آرترواسکلروزیس و کارسینوژنز نقش دارند، بنابراین پاک‌سازی این عوامل در جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان مفید است.11.کورکومین با اثر آنتی‌اکسیدانی موجب کاهش یا مهار آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد روی ماکرومولکول‌های حیاتی داخل سلولی می‌شود و نقش بسزایی در پیشگیری از این بیماری‌ها دارد.1
نیتریک اکساید (Nitric oxide یا NO) نیز جزء رادیکال‌های آزاد است و باعث تشکیل رادیکال‌های نیتروژنی می‌شود که می‌توانند به DNA آسیب وارد کنند و باعث ایجاد سرطان شوند. نیتریک اکسید مولکولی با نیمه‌عمر کوتاه است که توسط آنزیم نیتریک اکساید سنتتاز القایی (Inducible nittic oxide synthase) از L-آرژنین تولید می‌شود. از نظر فیزیولوژیکی، نیتریک اکساید در پاسخ ایمنی، انتقال تحریکات عصبی و ارسال سیگنال‌های داخل سلولی نقش دارد و از نظر پاتولوژیکی می‌تواند در ایجاد بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان مؤثر باشد.12
آنزیم نیتریک اکساید سنتتاز در پاسخ به شرایط اکسیداتیو القا می‌شود و مولکول‌های NO تولید شده برای ایجاد پروکسی نیتریت، با رادیکال‌های سوپراکسید میان‌کنش برقرار می‌کنند. پروکسی نیتریت برای سلول بسیار سمی است. کورکومین در غلظت‌های پایین، بیان ژن نیتریک اکساید سنتتاز را مهار و از مراحل اولیه‌ی کارسینوژنز جلوگیری می‌کند13. همچنین کورکومین در غلظت‌های خاصی بدن را از آسیب‌های سلولی ناشی از تشعشعات رادیواکتیو محافظت می‌کند.
خاصیت محافظت‌کنندگی زردچوبه روی بافت‌ها در مقابل اشعه‌ی رادیو اکتیو نیز ثابت شده است، بنابراین هنگام پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی نیز می‌توان از کورکومین به‌عنوان یک ماده‌ی آنتی‌اکسیدان تحت نظر یک آنکولوژیست استفاده کرد.8 و14
از لحاظ ساختمانی نیز گروه‌های فنولی موجود در ساختمان کورکومین نقش مهمی در ممانعت از پراکسیداسیون لیپیدها و شکستن ساختار DNA ایفا می‌نمایند. این گروه‌ها توانایی از بین بردن یون‌های سوپراکساید، رادیکال هیدروکسیل، اکسید نیتریک و دی‌اکسید نیتروژن را دارند، همچنین این گیاه دارویی با ممانعت از کمبود آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن، محافظت از میتوکندری‌ها در مقابل آسیب اکسیداتیو زودرس و از طریق از دست دادنATP و اختصاصی نمودن فعالیت سلول، از مرگ سلول جلوگیری می‌کند.15
جاياپراكاشا و همكاران در بررسي ظرفيت و فعالیت آنتی‌اکسیدانی كوركومين، دمتوكسي‌كوركومين و بيس‌دمتوكسي‌كوركومين به ترتيب با استفاده از روش‌های فسفوموليبدونيوم و پراكسيداسيون اسيدلينولئيك گزارش دادند كه ظرفيت آنتی‌اکسیدانی كوركومينوئيدها به اين صورت است:
كوركومين > دمتوكسي‌كوركومين< بيس‌دمتوكسي‌كوركومين
فعاليت آنتی‌اکسیدانی BHT همچنين ثابت شد كه در مقايسه با كوركومين بالاترين است و سپس دمتوكسي‌كوركومين و بيس‌دمتوكسي‌كوركومين ديده مي شوند.16
برخی محققین ادعا می‌کنند که کورکومین اتم‌های هیدروژن را از گروه‌های فنولی می‌دهد در حالیکه دیگران بر این باورند که هیدروژن از گروه متیلن مرکزی منشأ دارد، همچنین اثرات کورکومین می‌تواند به‌وسیله‌ی چلات‌کنندگی فلزات توسط گروه بتا‌دی‌کتون مرکزی و یا از طریق تغییرپذیری هیدروژن‌های موجود روی گروه متیلن مرکزی در کورکومین توضیح داده شود. دیگر پژوهشگران بر این باورند که قابلیت آنتی‌اکسیدانی کورکومین ناشی از گروه CH2 مرکزی نبوده بلکه به دلیل گروه‌های فنولی موجود در هر دو طرف مولکول است،19و17و18 همچنین تحقیقات نشان دادند که کورکومین با افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیداسیونی مانند گلوتاتیون پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز باعث کاهش پراکسیداسیون لیپیدها می‌شود، همچنین این گیاه دارویی با ممانعت از کمبود آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن، محافظت از میتوکندری‌ها در مقابل آسیب اکسیداتیو زودرس از طریق از دست دادن ATP و اختصاصی نمودن فعالیت سلول از مرگ سلولی جلوگیری می‌نماید.15
کورکومین با کمپلکس نمودن برخی از فلزات داخل سلولی مانند آهن و مس که نقش اکسیداتیو در داخل سلول دارند می‌تواند نقش آنتی‌اکسیدانی خود را ایفا کند.1
محققین معتقدند که کورکومین از طریق به دام‌اندازی و پایدار کردن انواع رادیکال‌های آزاد نظیر رادیکال‌های پراکسیل چربی، می‌تواند از گسترش اکسیداسیون جلوگیری نماید و این عمل از طریق در اختیار داشتن اتم هیدروژن قابل انجام است. کورکومین به دلیل اینکه هم دارای حلقه‌ی فنولی و هم بخش بتا دی‌کتونی بر روی یک مولکول می‌باشد، منحصربه‌فرد است زیرا هردوی این گروه‌ها سبب ایجاد قابلیت فعالیت آنتی‌اکسیدانی می‌شوند.2
Palma M و همکاران نیز طی تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که ترکیبات فنولیک طبیعی در گیاهان مثل کورکومین، تشکیل DNA کونژوگه را به تعویق انداخته و از تجزیه اسید لینولئیک جلوگیری می‌کنند. این ترکیبات اتم‌های هیدروژن را به رادیکال‌های پراکسیل حمل نموده و بنابراین آریل‌اکسیل را به وجود می‌آورند و سپس با رادیکال‌های دیگر جفت شده تا فرایند رادیکالی را فرو بنشانند.17
سالاری نیز نوشته است که کورکومینوئیدها به‌طور مؤثر رادیکال آزاد پایدار 1 و 1-دی‌فنیل 2-پیکریل- هیدرازیل (DPPH) را خنثی می‌کنند و این واکنش اغلب برای مقایسه فعالیت آنتی‌اکسیدانی در ترکیبات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.20 عمل ضداکسیدکنندگی و هیپولیپیدمیک آن نقش اصلی را طی محافظت از بافت مغز در آسیب‌های مغزی حاصل از اتانول ایفا می‌کند.21
کورکومین در پیشگیري از سرطان:
مطالعات نشان داده‌اند که كوركومين، ماده فعال بيولوژيك زردچوبه، علاوه بر اثرات آنتی‌اکسیدانی، اثرات ضدسرطاني و ویژگی‌های ممانعت از ايجاد سرطان را هم داراست. کورکومین فراورده طبیعی می‌باشد که از طریق مکانیسم‌های مختلف سلولی و مولکولی موجب مهار آغاز تشکیل سلول سرطانی و یا مهار رشد آن می‌شود.
مکانیسم‌هایی که کورکومین به‌واسطه‌ی آن‌ها موجب مهار ایجاد تومور می‌شود، شامل ترکیبی از خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی، ضدرگ‌زایی، ضدمتاستاری، مهار سیکل سلولی و پرآپوپتوتیک است که از طریق تنظیم ژن‌ها و مولکول‌های دخیل در این مسیرها، اثرات مهاری خود را بر سرطان القا می‌کند.3
با توجه به اینکه رادیکال‌های آزاد و محصولات سمی حاصل از استرس اکسیداتیو، نقش بسزایی در مراحل آغازي سرطان دارند، لذا ترکیباتی که اثر آنتی‌اکسیدانی داشته باشند می‌توانند در پیشگیري از سرطان مفید باشند. کورکومین خاصیت اثر به دام‌اندازي رادیکال‌های آزاد قوي را داشته و می‌تواند نقش مهاري در شروع سرطان داشته باشد. مطالعات متعدد سلولی و پیش‌بالینی نشان داد که کورکومین با مهار رادیکال‌های آزاد و گونه‌های فعال اکسیژن موجب مهار آسیب‌های ناشی از عوامل اکسیداتیو مانند پرتوهاي یونیزان می‌شود.1
NF-kappaB نقش بسزایی در ایجاد نیتریک اکساید سنتتاز و استرس اکسیداتیو دارد و موجب شروع سرطان می‌شود و کورکومین با مهار آن موجب سرکوب نمودن شروع روند سرطان می‌شود. کورکومین روی آنزیم‌های فاز Cytochrome p450 کبدي که در اکسیداسیون و سمیت‌زدایی مواد سمی نقش دارد، مؤثر است، به‌طوری‌که کورکومین آنزیم Phase I enzymes را مهار می‌کند که این آنزیم در ایجاد متابولیت‌هاي سمی و کارسینوژن نقش دارد، همچنین کورکومین Phase II enzymesرا فعال می‌کند که این آنزیم نقش سمیت‌زدایی متابولیت‌هاي سمی را دارد. کورکومین با مهار و فعال‌سازی این دو آنزیم نقش ضدآغازي در شروع تومور در سلول دارد.22
در مطالعه‌ای که توسط Shafaghati و همکاران انجام شد، نشان داده شد که تیمار لنفوسیت‌های خونی انسان با کورکومین، میزان آسیب ژنتیکی ناشی از ید رادیواکتیو I- 131 را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.23
اثرات و مکانیسم‌های ضدتوموری-ضدسرطانی (آنتی‌کارسینوژن) کورکومین:
شواهد بسیاری در زمینهی اثر مهاری کورکومین و عصاره آبی آن در مقابل سرطان و تومورزدایی در دست است.
اثرات ضدسرطانی زردچوبه از این نظر بااهمیت است که مصرف این ماده با دوز بالا از تکثیر سلول‌های سرطانی پیشگیری می‌کند، اما به سلول‌های سالم آسیب نمی‌رساند.24
طبق مطالعات انجام‌شده التهاب نقش مهمی در اکثر بیماری‌ها به‌ویژه سرطان ایفا می‌کند و با پیشرفت تومور در ارتباط است.25
TNF (Tumor necrosis factor) یک واسطه اصلی التهاب است و موجب فعال شدن عامل رونویسی
NF-KB (Nuclear factor kappa-light-chain enhancer of activated Bcell) می‌شود که نقش کلیدی در التهاب بازی می‌کند، اختلال در تنظیم مسیر سیگنالینگ NF-KB نقش مهمی در ایجاد سرطان و التهاب دارد. NF-KB پس از انتقال به هسته موجب بیان بیش از دویست ژن دخیل در تکثیر، تهاجم، متاستاز، التهاب و مهار آپوپتوز می‌شود.26 افزایش بیان این مولکول در مقاومت به درمان نیز نقش دارد و یک هدف درمانی بسیار مناسب برای درمان‌های ضد سرطانی است.27
در حضور سیگنــــال‌های التهاب IKBα (Inhibitor of KB kinase kinase) فسفریله و فعال شده و به هسته منتقل می‌شود و منجر به بیان مولکول‌های هدف خود می‌شود.28 کورکومین منجر به مهار IKB و با اتصال به UPS منجر به غیرفعال شدن آن می‌شود و در نتیجه IKBα تجزیه نمی‌شود و در نهایت بیان ژن‌های آنکوژن که در رگ‌زایی آپوپتوز، متاستاز و رگ‌زایی … نقش دارند، مهار می‌شوند.29
آنزیم‌های سیکلواکسیژناز (COX-2,Cyclooxygenas-2)، لیپواکسیژناز (LOX-2,Lipoxygenases) و نیتریک اکسید سنتاز (iNOS) از آنزیم‌های مهم فرایند التهاب هستند که اختلال در تنظیم عملکرد آن‌ها موجب ایجاد انواعی از سرطان‌ها و بیمارهای التهابی می‌گردد؛ کورکومین باعث مهار عملکرد آنزیم‌های COX و LOX و iNOSمی‌گردد و بیان آن‌ها را اغلب در سطح ترجمه متوقف می‌کند و بدین ترتیب از القای مسیرهای التهاب با این آنزیم‌ها در سرطان جلوگیری می‌کند.30 علاوه بر این کورکومین به‌طور مستقیم می‌تواند موجب کاهش بیان سیتوکین‌های پیش‌التهابی مثل IL6 ,IL8 ,IL1B.TNF، کموکاین‌ها و … شود که نقش مهمی در التهاب ایفا می‌کنند، در نتیجه، کورکومین فعالیت ضدالتهابی بسیار قوی نشان می‌دهد.31
رگ‌زایی یک مرحله‌ی ضروری برای رشد تومور و متاستاز است، رگ‌زایی کنترل‌نشده یک حالت پاتولوژیک است که اغلب با رشد تومور همراه است، کورکومین یک مهارکننده‌ی قوی رگ‌زایی است و بیان عوامل رشد القاکننده‌ی رگ‌زایی، آنزیم‌ها، عوامل رونویسی، آنژیوپویتین MMP2 ,MMP9 ,MMP1 را مهار می‌کند و در نهایت منجر به کاهش تراکم مویرگ‌های جدید توموری می‌شود.32
آپوپتوز نقش بسیار مهمی در فرایندهای فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی مختلف ایفا می‌کند؛ فرار از آپوپتوز ویژگی اصلی سلول‌های توموری در پاسخ به استرس و آسیب DNA است که از طریق فعال‌سازی سیگنال‌های آنتی‌آپوپتوزی یا مهار سیگنال‌های پروآپوپتوزی در سلول‌های توموری رخ می‌دهد، آپوپتوز از دو مسیر داخلی یا میتوکندریایی و خارجی یا رسپتورهای مرگ رخ می‌دهد، مکانیسم‌های مختلفی برای غلبه بر این حالات وجود دارد و کورکومین موجب پیشبرد این مکانیسم‌ها می‌شود.33.در مسیر میتوکندریایی با بیان مثبت P53 و Bax و کاهش بیان Bcl2 ,BCLX2 ,IAP ,XIAP منجر به القای آپوپتوز می‌شود. از مسیر خارجی نیز با بیان و تنظیم مثبت FAS و FADD و تقویت رسپتور FAS باعث القای آپوپتوز خارجی در سلول سرطانی می‌گردد.33
در مورد نقش کورکومین در تنظیم سیکل سلولی نیز مطالعات زیادی صورت گرفته است که نتایج نشان می‌دهند که کورکومین بیان CKiهای خانواده‌ی دوم مثل P21 و P27 را افزایش می‌دهد و در نتیجه ارتباط سیکلین D1 با CDK4/6 و ارتباط سیکلین E باCDK2 را مهار می‌کند، بدین ترتیب پیشبرد چرخه در فاز G و S در سلول‌های سرطانی متوقف می‌گردد و از طرف دیگر کورکومین از طریق مهار فعالیت پروموتور سیکلین D1 و تقویت تجزیه‌ی سیکلین D1، بیان آن را در سلول‌های سرطانی مختلف سرکوب می‌کند. به‌علاوه کورکومین با سرکوب بیان سیکلین D1می‌تواند فسفریلاسیون Rb را کاهش دهد و در نتیجه، بیان ژن‌های مورد هدف E2E برای پیشبرد چرخه‌ی از G1 به S نیاز است، مهار می‌کند. این فسفاتاز در برخی سرطان‌ها نقش آنکوژنیک دارد.34.
درمان سرطان با کورکومین و محدودیت‌ها و راهکارها:
شیمی‌درمانی و رادیوتراپی دو روش مؤثر براي درمان سرطان هستند و امروزه از این دو روش براي از بین بردن سلول‌های سرطانی و افزایش بقای بیماران به‌طور گسترده استفاده می‌شود. هرچند این دو روش براي بسیاري از سرطان‌ها کارآمد هستند ولی دو محدودیت عمده دارند؛ اولاً تأثیر کم درمانی براي برخی از سرطان‌ها یا اصطلاحاً مقاومت برخی تومورها به این دو روش و ثانیاً عوارض جانبی ناشی از رادیوتراپی و شیمی‌درمانی در بیماران، به‌طوری‌که بیماران سرطانی تحت درمان با این دو روش از عوارض جانبی شدید رنج برده و در برخی موارد عوارض جانبی موجب عدم ادامه درمان بیماران شود. در این راستا مکمل‌هایی که همراه با این دو روش درمانی به بیماران تجویز شود و عوارض جانبی را کاهش دهد بدون اینکه کارآیی درمان را کاهش دهند بسیار ارزشمند می‌باشند.
مطالعات بالینی متعددي تأثیر کورکومین را در بیماران سرطانی تحت رادیوتراپی و شیمی‌درمانی مورد بررسی قراردادند که نتایج برخی از این تحقیقات امیدوارکننده است.
در یک مطالعه بالینی، اثر محافظتی مکمل کورکومین در مقابل عوارض رادیوتراپی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که در بیمارانی که تحت درمان با کورکومین بودند نشانه‌های ناشی از مشکلات ادراري مانند تعداد دفع ادرار شبانه، نیاز شدید به توالت و خواب نامناسب به دلیل مشکلات ادراري شبانه نسبت به گروه کنترل، خفیف‌تر بود، اما مشکلات گوارشی و دیگر مشکلات ناشی از رادیوتراپی تفاوتی نداشت.35
در مطالعه‌ی تأثیر کورکومین در کاهش عوارض جانبی ناشی از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی در بیماران مبتلا به سرطان‌هاي مختلف نتایج نشان داد که در بیماران تحت شیمی‌درمانی، با مصرف کورکومین شیوع عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، عفونت، نوتروپنی، سمیت قلبی، سمیت گوش، کاهش وزن و همچنین مصرف داروهاي معمول موردنیاز براي عوارض جانبی از لحاظ آماري کمتر از گروه کنترل بود. در بیماران تحت رادیوتراپی در گروه کورکومین نیز شیوع عوارض جانبی مانند ضایعات پوستی، زخم‌های دهان و حلق، مشکلات بلع، تهوع، استفراغ، خستگی، ضعف و داروهاي معمول موردنیاز براي عوارض جانبی از لحاظ آماري کمتر از گروه کنترل بود. هرچند دوز کورکومین در این مطالعه کم بود ولی همراهی کورکومین با لستین موجب مشاهده اثرات محافظتی شده است که احتمالاً لستین جذب خوراکی کورکومین را افزایش داده است.36
چهارده بیمار با سرطان پیشرفته سینه که تحت درمان با داروي شیمی‌درمانی دوستاکسل بودند کورکومین را با دوزهاي مختلف تا حداکثر دوز تحمل 8 گرم در روز به مدت 7 روز در هر سیکل درمانی دریافت کردند.
نوتروپنی و لکوپنی مهم‌ترین سمیت‌هاي ناشی از تجویز دوستاکسل پس از هشت روز بودند. در این بررسی تومورمارکر CA15.3 کاهش نیافت ولی تومورمارکر CEA نسبت به مقدار اولیه قبل از درمان کاهش یافت، همچنین در هشت بیمار نیز تومور مارکر VEGF (فاکتور رشد عروقی اندوتلیال) که بیانگر رشد، متاستاز و بدخیمی تومور می‌باشد به میزان سی درصد نسبت به مقدار اولیه قبل از درمان کاهش یافت.37
در مطالعه انجام‌شده در جهت بررسی اثر کورکومین در بیومارکرهاي سرطانی، صد و بیست و شش بیمار در دو گروه مورد و شاهد موردمطالعه قرار گرفتند. این مطالعه نشان داد که مصرف کورکومین در دوز 360 میلی‌گرم سه بار در روز به مدت 10 تا 30 روز در بیماران با سرطان کولورکتال موجب افزایش وزن، کاهش غلظت سرمی TNF-α، افزایش آپوپتوز سلول‌های توموری و افزایش آپوپتوز p23 در تومور شده است. TNF-αیک بیومارکر سمی عمده است که توسط سلول‌های سرطانی ترشح می‌شود که مسئول کاهش وزن بیماران سرطانی و همچنین بدخیمی بیماري می‌باشد که در بیماران تحت درمان با کورکومین در مقایسه با گروه کنترل، غلظت این بیومارکر کاهش پیداکرده بود.24
به‌طور خلاصه نتیجه‌ی تحقیقاتی که از سال 2011 تا 2013 صورت گرفته نشان می‌دهد که کورکومین موجب تخفیف مشکلات ادراری، کاهش عوارض جانبی، کاهش غلظت تومورمارکر، افزایش بقای بیمار و کاهش برخی از عوارض پوستی می‌شود.1
با توجه به پیچیدگی و دخالت مسیرهای سیگنالینگ متعدد در ایجاد و پیشرفت سرطان، باید دارویی طراحی شود که بتواند با مولکول‌های متعددی اینترکشن برقرار کند. بسیاری از محصولات طبیعی از جمله کورکومین به‌طور طبیعی چندهدفی هستند و در مقایسه با داروهای سنتتیک مصنوعی ارزان‌تر و امن‌تر هستند و کارایی بیشتری دارند. چندهدفی بودن کورکومین کلید پتانسیل درمانی آن در برابر سرطان و بسیاری از بیماری‌هاست،38 از طرفی داده‌های پیش‌بالینی با مدل‌های حيواني و فاز يك مطالعات كلينيكي روي انسان سالم و سرطاني نشان می‌دهد كه وقتي كوركومين خوراكي تجويز شود در پلاسما و بافت خيلي كم يافت می‌شود كه اين اثرات می‌تواند ناشی از جذب كم، متابوليسم سريع و حذف سيستميك سريع کورکومین در بدن باشد، بنابراین روش‌هاي مختلفي براي افزايش ميزان كوركومين در پلاسما و یا بافت استفاده گردیده است، از جمله:
1) استفاده از Adjuvants مثل Piperin (آلکالوئید، عامل تندی فلفل سیاه)
2) استفاده از کورکومین لیپوزومی
3) استفاده از نانوپارتیکل کورکومین
4) کمپلکس فسفولیپیدی کورکومین
5) آنالوگ‌های ساختاری کورکومین
نتیجه‌گیری:
با توجه به اجماع نظرات در مقالات مطرح‌شده در مورد اثرات آنتی‌اکسیدانی و آنتی‌کارسینوژنی کورکومین به این نتیجه می‌رسیم که با كاهش فعالیت‌های اكسيداتيو در سيستم زنده، بروز بیماری‌های مرتبط با اين واکنش‌ها نيز كاهش خواهد يافت. پودر زردچوبه به دليل دارا بودن تركيبات فعال زيستي گياه دارويي مناسبي جهت به حداقل رساندن فعالیت‌های اكسيداتيو در بدن است، از طرفی کورکومین از طریق مکانیسم‌های مختلف سلولی و مولکولی موجب مهار آغاز تشکیل سلول سرطانی و یا مهار رشد آن می‌شود. مصرف این فرآورده به‌عنوان مکمل دارویی در رژیم‌های درمانی در بیماران سرطانی موردتوجه است. مطالعات انجام‌شده نشان دادند که مصرف کورکومین موجب کاهش عوارض سوء شیمی‌درمانی و یا رادیوتراپی می‌شود که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود دهد. اکثر محققان در مطالعاتشان اظهار داشتند که کورکومین در پیشگیري و درمان سرطان و همچنین کاهش عوارض سوء ناشی از شیمی‌درمانی مؤثر است.
امید است با مطالعات بیشتر راهکارهای تازه‌ای برای استفاده از کورکومین در درمان بیماران مبتلا به سرطان گشوده شود تا هزینه‌های سنگین ناشی از درمان از دوش دولت و خانواده‌ها برداشته شود.
تقدیر و تشکر:
نویسندگان از جناب آقای دکتر حسن حسین‌زادگان، هیئت علمی دانشکده‌ی علوم پزشکی مراغه به لحاظ کمک‌های بی‌دریغشان در نگاشتن این مقاله تشکر و قدردانی می‌کنند.
منابع:
1) A review of preventive and therapeutic effects of curcumin in patients with cancer, Seyed Jalal Hosseinimehr, Journal of Clinical Excellence.
2) نعيمه عشقي، محمدحسین حداد خداپرست، فرشته حسيني، شادي بلوريان. مقايسه كارايي آنتی‌اکسیدانی كوركومين زردچوبه با آنتی‌اکسیدان‌های طبيعي و سنتزي در سيستم مدل غذايي (روغن سویا)
3) الهه کمالی، دکتر کامران قائدی، پدیده کریمی، پریسا خرسند، دکتر منوچهر توسلی. تأثیرات بیولوژیک و ضدسرطانی کورکومین, مجله‌ی دانشکده‌ی پزشکی اصفهان 2097-2112;(265)31;1392
4) Maheshwari RK, Singh AK, Gaddipati J, Srimal RC. Multiple biological activities of curcumin: a short review.Life Sci2006;78(18);2081-7.
5) Ringman JM, Frautschy SA, Cole GM, Masterman DL, Cummings JL. A potential role of the curry spice curcumin in Alzheimer’s disease. Curr Alzheimer Res 2005; 2(2):131
6) داوود دادرس و سیدحسن شریفی؛ مروری بر اثرات فارماکولوژیک زردچوبه (NCNPMP 2012)
7) Tonnesen HH, Karlsen J. Studies on curcumin and curcuminoids. VI. Kinetics of curcumindegradation in aqueous solution. Z Lebensm Unters Forsch 1985; 180(5): 402-4.
8) ) Influence of Turmeric Rhizome Powder diets on decreasing oxidative stress caused by heat stress inbroiler model, Seyyed Javad Hosseini-Vashan1, Akbar Yaghobfar, Abolghasem Golian, Ahmad Reza Raji, Mohammad Reza Nassiri, Peyman Esmaeilinasab
9)Scartezini P, Speroni. E: Review on some plants of indian traditional medicine with antioxidant activity. J. Ethnopharmacol 2000 Jul; 71 Q-2): 2343.
10) Blumanthal. M: Herbal medicine expanded Commision E Monographs. 1998: 379-384.
11) Toda S, Miyase T, Arichi H, Tanizawa H, Takino Y. Natural antioxidants. III. Antioxidative components isolated from rhizome of Curcuma longa L. Chem Pharm Bull (Tokyo) 1985; 33(4): 1725-8
12) Singh S. From exotic spice to modern drug? Cell 2007; 130(5): 765-8.
13) Wilken R, Veena MS, Wang MB, Srivatsan ES. Curcumin: A review of anti-cancer properties and therapeutic activity in head and neck squamous cell carcinoma Mol Cancer 2011:10:12
14) Choudhary D, Chandra D, Kale. RK: Modulation of radioresponse of glyoxalase system by curcumin. J Ethnopharmacol 1999 Jun; 64 (1): 1-7.
15) Bengmark S. Curcumin, an atoxic antioxidant and natural NfkappaB, cyclooxygenase-2, lipooxygenase, and inducible nitric oxide synthase inhibitor: a shield against acute and chronic diseases. JPEN J Parenter Enteral Nutr2006:30(1):45-51
16) Jayaprakasha, G.K. Jaganmohan Rao, L. and Sakariah, K.K. 2006. Antioxidant activities of curcumin, demethoxycurcumin and bisdemethoxycurcumin. Food Chemistry 98, Issue4, Pages 720-724
17) Palma M, Pinero Z, Barroso CG. 2001. Stability of phenolic compounds during extraction with superheated solvents. J Chromatogr A 921(2) :169–174
18) Cleary, K. 2004. Effects of oxygen and turmeric on the formulation of oxidative aldehyde in freshpack dill pickles. A Thesis submitted to the Graduate Faculty of North Carolina State University.
19) Wang, F. and Huang, W. 2007. Determination of curcumin by its quenching effect on the fluorescence of Eu3+-tryptophan complex. Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis 43:393-
20) سالاری، ا.1385. استخراج عصاره هسته انگور با سیستم‌های مختلف حلال و ارزیابی خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی آن. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد و دانشکده‌ی کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
21) زردچوبه از دیدگاه طب سنتی، رویا جاجوندیان، فصلنامه‌ی دانشگاه پرستاری و مامایی ،1383
22) Carroll RE, Benya RV, Turgeon DK, VareedS, Neuman M, Rodriguez L, et al. Phase IIa clinical trial of curcumin for the preventionof colorectal neoplasia. Cancer Prev Res (Phila). 2011; 4(3): 354-64
23) Shafaghati N, Hedayati N, Hosseinimehr SJ. Protective effects of curcumin against genotoxicity induced by 131-iodine in human cultured lymphocyte cells.Pharmacognosy Magazine. 2014; 10(38):106-110.
24) Anand P, Sundaram C, Jhurani S,Kunnumakkara AB, Aggarwal BB. Curcuminand cancer: an “old-age” disease with an “ageold”solution. Cancer Lett 2008; 267(1): 133-64
25) Garodia P, Ichikawa H, Malani N, Sethi G, Aggarwal BB. From ancient medicine to modern medicine: ayurvedic concepts of health and their role in inflammation and cancer. J Soc Integr Oncol 2007; 5(1): 25-37.
26) Pahl HL. Activators and target genes of Rel/NFkappaB transcription factors. Oncogene 1999; 18(49): 6853-66.
27) Luo JL, Kamata H, Karin M. IKK/NF-kappaB ignaling: balancing life and death–a new approach to cancer therapy. J Clin Invest 2005; 115(10): 2625-32.
28) Solt LA, May MJ. The IkappaB kinase complex: master regulator of NF-kappaB signaling. Immunol Res 2008; 42(1-3): 3-18.
29) Epstein J, Sanderson IR, Macdonald TT. Curcumin as a therapeutic agent: the evidence from in vitro, animal and human studies. Br J Nutr 2010; 103(11): 1545-57.
30) Oyagbemi AA, Saba AB, Ibraheem AO. Curcumin: from food spice to cancer prevention. Asian Pac J Cancer Prev 2009; 10(6): 963-7.
31) Jagetia GC, Aggarwal BB. “Spicing up” of the immune system by curcumin. J Clin Immunol 2007; 27(1): 19-35.
32) Yoysungnoen P, Wirachwong P, Bhattarakosol P, Niimi H, Patumraj S. Effects of curcumin ontumor angiogenesis and biomarkers, COX-2 and VEGF, in hepatocellular carcinoma cellimplanted nude mice. Clin Hemorheol Microcirc 2006; 34(1-2): 109-15.
33) Bae MK, Kim SH, Jeong JW, Lee YM, Kim HS, Kim SR, et al. Curcumin inhibits hypoxiainduced angiogenesis via down-regulation of HIF-1. Oncol Rep 2006; 15(6): 1557
34) Sa G, Das T. Anti cancer effects of curcumin: cycle of life and death. Cell Div 2008;14.
35) Hejazi J, Rastmanesh R, Taleban FA, Molana SH, Ehtejab G. A pilot clinical trial of radioprotective effects of curcumin supplementation in patients with prostate cancer. J Cancer Sci Ther. 2013;5(10):320-4.
36) Belcaro G, Hosoi M, Pellegrini L, Appendino G, Ippolito E, Ricci A, et al. A controlled study of a lecithinized delivery system of curcumin (meriva(R)) to alleviate the adverse effects of cancer treatment. Phytother Res. 2014; 28(3): 444-50.
37) Bayet-Robert M, Kwiatkowski F, Leheurteur M, Gachon F, Planchat E, Abrial C, et al. Phase I dose escalation trial of docetaxel plus curcumin in patients with advanced and metastatic breast cancer. Cancer Biol Ther. 2010; 9(1): 8-14
38) Jagetia GC, Aggarwal BB. “Spicing up” of the immune system by curcumin. J Clin Immunol 2007; 27(1): 19-35.
https://www.healthline.com/nutrition/top-10-evidence-based-health-benefits-of-turmeric
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام