آزمایشگاه و بالین
سرطان کلیه
دکتر محسن منشدی
آزمایشگاه تشخیص طبی دکتر منشدی
سرطان کلیه
با وجود اینکه مواردی از سرطان کلیه در جمعیت جوان جامعه مشاهده می‌شود، اما در سنین بالای 60 سال شایع‌تر است. شایع‌ترین علامت اولیه، وجود خون در ادرار است. این سرطان، چنانچه درمرحله اولیه تشخیص داده شود، شانس خوبی برای درمان دارد. اما با پیشرفت سرطان (رشد و انتشار آن)، این شانس درمان کاهش می‌یابد. در هر صورت درمان، باعث کاهش سرعت پیشرفت بیماری می‌شود.
کلیه‌ها
در بدن ما دو عدد کلیه در دو طرف بالایی شکم، پشت روده‌ها، و در کناره‌های ستون مهره‌ها قرار گرفته‌اند. هر کلیه اندازه‌ای در حدود یک پرتقال بزرگ دارد و لوبیایی شکل است.
یک سرخرگ بزرگ کلیوی خون را به هر کلیه می‌برد. این سرخرگ به عروق بسیار کوچک خونی (مویرگ) متعدد در سراسر کلیه تقسیم می‌شود. ساختمان‌های ظریفی درکلیه ها به نام نفرون وجود دارند که خون موجود در مویرگ‌ها را فیلتر می‌کنند. آب و مواد زائد که از دیواره مویرگ‌ها به درون نفرون‌ها فیلتر می‌شوند، ادرار را بوجود می‌آورند.
ادرار از راه کانال‌های کوچکی (توبول‌ها) که جزئی از هر نفرون هستند، به درون مجراهای بزرگ‌تری می‌ریزد و سپس به قسمت داخلی کلیه که لگنچه نامیده می‌شود می‌رود و از آنجا وارد لوله‌ای به نام میزنای شده که از هر کلیه به سمت مثانه حرکت می‌کند. ادرار در مثانه ذخیره می‌شود تا از راه میزراه به بیرون از بدن دفع گردد. خون تمیز و فیلتر شده در کلیه‌ها جمع‌آوری شده و از طریق ورید بزرگ کلیوی به سمت قلب بازگردانده می‌شود.
همچنین برخی از سلول‌های اختصاصی موجود در کلیه‌ها، هورمون‌های زیر را تولید می‌کنند:
- رنین: که به تنظیم فشار خون کمک می‌کند.
- اریتروپویتین: که منجر به تحریک مغز استخوان برای تولید گلبول‌های قرمز می‌شود.
- کالسیتریول: که تنظیم سطح کلسیم در خون را به عهده دارد.
گرچه به طور طبیعی همه دارای دو کلیه هستند، ولی می‌توان با یک کلیه سالم بخوبی زندگی کرد.
سرطان کلیه چیست؟
سرطان کلیه به شکل‌های گوناگونی دیده می‌شود، اما مهم‌ترین نوع آن، سرطان سلول کلیوی است، که گاهی آن را “آدنوکارسینومای کلیوی” یا “کارسینومای سلول کلیوی” یا “هایپرنفروما” نیز می‌نامند.
سرطان سلول کلیوی
منشأ این نوع سرطان، یک سلول سرطانی شده‌ی لوله کلیوی است. رشد این سرطان منجر به تشکیل توده‌ای درون کلیه می‌شود که همزمان با رشد تومور، علائم زیر مشاهده می‌شوند:
- کلیه‌ی مبتلا، شروع به بزرگ شدن می‌کند. در این زمان ممکن است تومور در تمام دیواره کلیه رشد کند وبه بافت‌ها واندام‌های مجاور نفوذ کند. این نفوذ می‌تواند در عضلات اطراف ستون فقرات، کبد، عروق بزرگ خونی اطراف و سایر بافت‌ها صورت گیرد.
- برخی از سلول‌ها ممکن است وارد مجاری لنفاوی یا جریان خون شوند. سرطان ممکن است پس از آن به غدد لنفاوی مجاور یا به سایر قسمت‌های بدن متاستاز دهد.
سرطان‌های سلول کلیوی می‌توانند با توجه به خصوصیات ویژه سلولی که زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود به زیرگروه‌های متعددی تقسیم گردند. برای مثال، بیشترین سرطان‌های سلول کلیوی از نوع سلول ساده هستند، اما برخی دیگر مانند سارکوماتوئید یا سرطان‌های سلول کلیوی گرانولار هستند. دانستن زیرگروه سرطان از جهت اینکه پاسخ به درمان در برخی از زیرگروه‌ها بهتر می‌باشد، حائز اهمیت است.
سایر انواع سرطان کلیه
تعدادی از انواع نادراین سرطان، از سایر سلول‌های موجود در کلیه منشأ می‌گیرند. برای مثال:
- سرطان‌های سلول ترانزیشنال (اورو تلیال) سرطان‌هایی هستند که از سلول‌های ترانزیشنال منشأ می‌گیرند. این سلول‌ها لگنچه، میزنای‌ها و مثانه را می‌پوشانند. سرطان سلول‌های ترانزیشنال در مثانه شایع است، اما گاهی در لگنچه کلیه نیز مشاهده می‌شوند.
- تومور ویلمز و سارکومای سلول ساده کلیه، انواع سرطان‌های کلیه هستند که فقط در اطفال دیده می‌شوند.
عوامل ایجادکننده سرطان کلیه ( سرطان سلول کلیوی )
یک تومور سرطانی از یک سلول غیرطبیعی منشأ می‌گیرد. هنوز علت واقعی سرطانی شدن یک سلول مشخص نیست. تصور می‌شود که برخی محرک‌ها به سلول صدمه می‌زنند یا ژن‌های خاصی را در درون سلول تغییر می‌دهند که منجر به غیرطبیعی شدن سلول می‌شوند و در نتیجه سلول، خارج از حد کنترل تکثیر پیدا می‌کند.
سالانه حدود 8700 مورد سرطان کلیه در انگلستان تشخیص داده می‌شود. در اکثر موارد، سرطان کلیه بدون هیچ دلیل مشخصی بروز می‌کند، گرچه برخی عوامل خطرزای خاص، شانس ابتلا به سرطان کلیه را ممکن است افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر است:
- سن – بیشتر درسنین بالای 60 سال دیده می‌شود. بروز این سرطان در سنین کمتر از 50 سال شایع نیست. همچنین بروز این سرطان در مردان شایع‌تر است.
- سیگار کشیدن – به نظر می‌رسد که در حدود یک سوم سرطان کلیه با سیگار کشیدن مرتبط است. برخی مواد شیمیایی از تنباکو به درون بدن وارد شده و از طریق ادرار دفع می‌گردند. این مواد شیمیایی در ادرار می‌توانند به سلول‌های لوله کلیوی آسیب برسانند و آنها را سرطانی کنند.
- سایر مواد شیمیایی سرطان‌زا – برخی مواد شیمیایی کاربردی با افزایش خطر سرطان کلیه در ارتباط هستند. از جمله آزبست، کادمیوم و برخی حلال‌های آلی.
- چاقی– چاقی یک عامل خطرزای ثابت شده در ابتلا به سرطان کلیه است. حدود یک چهارم موارد سرطان کلیه، ناشی از اضافه وزن می‌باشد.
- دیالیز کلیوی– کسانی که طولانی مدت تحت دیالیز قرار می‌گیرند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند.
- فشار خون بالا (هیپرتانسیون) – در افراد مبتلا به فشار خون بالا، خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کلیه وجود دارد.
- عوامل ژنتیکی – در برخی موارد سرطان کلیه ممکن است نقشی داشته باشند. (یک نقص ژنتیکی که در بعضی ازخانواده‌ها بروز می‌یابد، ممکن است موجب ایجاد سرطان کلیه در برخی موارد گردد. همچنین اشخاص دارای اختلالات ژنتیکی نادر، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان کلیه دارند. برای مثال سندرم فون‌هیپل‌لیندو، سندرم بریت– هوگ– دوب و اسکلروز تکمه‌ای)
نشانه‌های سرطان کلیه چیست؟
بیشتر مبتلایان به سرطان کلیه در ابتدای بیماری هیچگونه علائمی ندارند، به ویژه زمانی که توده سرطانی کوچک باشد. در مدت زمانی که سرطان در حال پیشرفت است، علائم زیر ممکن است دیده شوند:
خون در ادرار
- در اکثر مواقع علامت اولیه، وجود خون در ادرار (هماچوری) است که معمولاً بدون درد می‌باشد. وجود خون در ادرار ممکن است متناوب باشد و در مواقعی دیده شود که تومور خونریزی کند.
- (عوامل بسیار دیگری بجز سرطان، منجر به بروز هماچوری می‌شوند، از جمله عفونت‌های مثانه یا کلیه، التهاب کلیه، سنگ‌های کلیوی و … این نشانه‌ها حتی اگر برطرف شوند، برای تشخیص علت خونریزی، بایستی به پزشک معالج گزارش شوند.)
سایر نشانه‌ها
نشانه‌های متنوع دیگری، بخصوص وقتی تومور در حال رشد است، ممکن است دیده شوند که عبارتند از:
- درد یا ناراحتی در پهلو یا پشت شکم (درد کمر)
- درجه حرارت بالا (تب) و عرق کردن
- برآمدگی در ناحیه بالای یک کلیه
- کم‌خونی، که منجر به خستگی شود. همچنین مشاهده‌ی رنگ پریدگی در فرد بیمار
- برخی تومورهای سلول کلیوی مقادیر غیرطبیعی هورمون‌های خاصی را تولید می‌کنند. این امر می‌تواند مشکلاتی از قبیل موارد ذیل را ایجاد نماید:
- افزایش کلسیم در خون که می‌تواند منجر به بروز نشانه‌های متنوعی از جمله عطش، احساس بیماری، خستگی و یبوست گردد.
- تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز خون (پلی‌سیتمی)
- فشار خون بالا
همزمان با بزرگ‌تر شدن توده سرطانی، بیمار علاوه بر احساس ناخوشی عمومی، وزن خود را از دست می‌دهد. اگر سرطان به سایر اندام‌های بدن گسترش یابد، علائم متنوع دیگری نیز می‌تواند ظاهر شود.
چگونه سرطان کلیه تشخیص داده می‌شود و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؟
پزشک ممکن است بر اساس علائم و نشانه‌هایی که ذکر شد مشکوک به سرطان کلیه شود و انجام آزمایش‌هایی را برای تشخیص سرطان درخواست نماید. هرچند در کشورهای پیشرفته، در حدود نیمی از سرطان‌های کلیه، قبل از بروز هرگونه نشانه‌ای تشخیص داده می‌شوند و این گونه موارد معمولاً هنگام اسکن یا سایر بررسی‌های تشخیصی دیگر، شناسایی می‌شوند.
آزمایش‌هایی برای تأئید تشخیص
معمولاً با یک “اسکن اولتراسوند” کلیه، می‌توان سرطان کلیه را تشخیص داد. اسکن اولتراسوند، اغلب یکی از اولین آزمایش‌هایی است که در مواردی که پزشک به وجود سرطان کلیه مشکوک می‌شود، انجام می‌گیرد. این اسکن یک تست ایمن و بدون درد است که در آن از امواج صوتی برای تهیه تصویری از اندام‌ها و ساختارهای درون بدن استفاده می‌شود. اگر تردیدی در تشخیص وجود داشته باشد از یک اسکن پیشرفته به نام “سی‌تی‌اسکن” استفاده خواهد شد.
ارزیابی پیشرفت و توسعه
با تشخیص سرطان کلیه، احتمالاً آزمایش‌های دیگری توصیه می‌شود، که ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر باشد:
(“سی‌تی‌اسکن” یا “ام‌آرآی” از شکم و سینه، عکس‌برداری از سینه با اشعه ایکس، آزمایش‌های خون و برخی مواقع انجام سایر تست‌های آزمایشگاهی) به این ارزیابی، مرحله‌بندی سرطان می‌گویند.
هدف از مرحله‌بندی، تشخیص موارد زیر است:
- تشخیص میزان رشد تومور در کلیه و اینکه آیا تومور به اطراف کلیه و بافت بیرون کلیه راه یافته یا خیر؟
- آیا سرطان به غدد لنفاوی محیطی دست‌اندازی کرده است؟
- آیا سرطان به سایر نواحی بدن متاستاز داده است؟
دانستن مرحله‌ی سرطان، به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین روش‌های درمانی را تجویز کنند. این مرحله‌بندی، همچنین یک پیش‌آگهی منطقی از بیماری را ارائه می‌دهد.
درمان سرطان کلیه ( سرطان سلول کلیوی) چیست؟
روش‌های درمانی این سرطان شامل:
جراحی، پرتودرمانی، آمبولیزاسیون شریانی و ایمنی درمانی است.
(به طور کلی شیمی درمانی به اندازه‌ای که برای سایر انواع سرطان کارا و مؤثر است برای سرطان سلول کلیوی کارآمد نیست، بنابراین در این مورد از آن به عنوان روش درمان انتخابی استفاده نمی‌شود). درمانی که برای هر مورد تجویز می‌شود، بستگی به فاکتورهای متعددی دارد. ازجمله: مرحله سرطان (اندازه توده سرطانی و آیا اینکه پخش شده یا خیر)، زیرگروه دقیق یا درجه سرطان و وضعیت عمومی سلامت فرد بیمار.
برای شناخت منافع و مضرات درمان، میزان موفقیت احتمالی، عوارض جانبی بالقوه، و سایر جزئیات درباره روش‌های درمانی مختلف، بیمار بایستی گفتگوی مفصلی با پزشک خود داشته باشد تا پزشک قادر باشد روش مناسبی برای درمان آن نوع از سرطان فرد بیمار را مشخص نماید.
بیمار همچنین باید درباره اهداف درمان بیماری خود با پزشک مشورت نماید، برای مثال:
- در بعضی موارد، درمان با هدف بهبودی سرطان انجام می‌شود. برخی از سرطان‌های کلیه قابل درمان هستند به ویژه اگر در مراحل اولیه بیماری اقدام به درمان شود.
- در برخی موارد، درمان باعث کنترل سرطان می‌شود. اگر بهبودی کامل، واقع‌بینانه نباشد، در اغلب موارد، روش درمانی منجر به محدود شدن رشد و یا انتشار سرطان می‌شود به گونه‌ای که سرعت پیشرفت آن کاهش می‌یابد. در اینصورت ممکن است برای مدت زمانی، بیمار را از داشتن علائم بیماری نجات دهد.
- در برخی موارد، درمان سبب کاهش علائم بیماری می‌شود، برای مثال اگر سرطان پیشرفت کرده باشد در آن صورت ممکن است بیمار نیازمند درمان‌هایی مانند استفاده از مسکن‌ها یا سایر روش‌های درمانی برای کمک به رهایی از درد یا سایر علائم بیماری گردد. برخی روش‌های درمانی ممکن است برای کاهش اندازه توده سرطانی تجویز شود که با این کار ممکن است علائم بیماری مانند درد تخفیف یابند.
جراحی
عمل جراحی برای خارج کردن بخشی (یا در برخی موارد کل) کلیه آسیب دیده، رایج‌ترین درمان است. این نوع جراحی معمولاً به صورت عمل باز انجام می‌شود اما می‌تواند در برخی مواقع با ایجاد سوراخی در بدن نیز صورت پذیرد. اگر سرطان در مراحل اولیه و قبل از انتشار آن باشد، ممکن است جراحی به تنهایی برای درمان مؤثر باشد. اگر سرطان به سایر قسمت‌های بدن منتشر شده باشد، ممکن است جراحی برای خارج کردن کلیه آسیب دیده، همراه با سایر روش‌های درمانی توصیه شود.
در برخی موارد، جراحی برای خارج کردن تومور ثانویه کلیه که به قسمت‌های دیگر بدن منتشر شده است، انجام می‌شود، بعنوان مثال برخی تومورهای ثانویه ایجاد شده در کبد یا ریه، که امکان برداشته شدن آنها وجود دارد.
پرتودرمانی
پرتودرمانی یک روش درمانی است که در آن پرتوهایی با انرژی بالا بر بافت سرطانی متمرکز می‌شوند. با این روش سلول‌های سرطانی از بین می‌روند و یا از تکثیر آنها جلوگیری می‌شود. ممکن است پرتودرمانی توأم با عمل جراحی تجویز شود تا کلیه سلول‌های سرطانی که احتمالاً پس از عمل جراحی باقی مانده‌اند از بین بروند.
اگر بیمار از حیث سلامت عمومی ضعیف باشد، ممکن است به جای عمل جراحی از پرتودرمانی برای درمان سرطان اولیه استفاده شود. این روش عموماً برای درمان سرطان کلیه که به نقاط دیگر پراکنده شده است، مانند تومورهای ثانویه‌ای که در استخوان و یا مغز ایجاد شده‌اند تجویز می‌شود.
آمبولیزاسیون شریانی
در صورتی که وضعیت بیمار برای عمل جراحی مناسب نباشد، این روش را می‌توان جایگزین عمل جراحی نمود. هدف این روش درمانی مهار کردن عروق خونی (شریانی) تأمین کننده خون تومور کلیوی می‌باشد. برای انجام آن یک کاتتر درون رگ خونی ناحیه کشاله ران قرار می‌گیرد. (کاتتر، لوله‌ای بلند، نازک، قابل ارتجاع و توخالی است). با استفاده از تصاویر اشعه ایکس به عنوان راهنما، کاتتر به درون رگ کلیه آسیب‌دیده رانده می‌شود. وقتی که کاتتر در جای درست خود قرار گرفت، برای مسدود کردن رگ، ماده‌ای ازطریق کاتتر به درون رگ تزریق می‌شود، بنابراین توده‌ی سرطانی متعاقب با محروم شدن تومور از تأمین خون موردنیاز، از بین خواهد رفت.
ایمنوتراپی (درمان زیستی)
در این روش درمانی از داروها برای تحریک سیستم ایمنی جهت حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. عموماً دو نوع دارو برای درمان سرطان کلیه بکار می‌رود: “اینترفرون” و “آلدسلوکین” (اینترلوکین 2)
سایر روش‌های ایمونوتراپی، مثل استفاده از واکسن برای تحریک سیستم ایمنی برای مقابله با سلول‌های سرطانی و استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال برای حمله به سلول‌های سرطانی، در مراحل تحقیقاتی است تا به عنوان درمان‌های جدید بالقوه برای سرطان کلیه عرضه شوند.
سایر روش‌های درمانی
بی‌حسی موضعی با استفاده از آرام‌بخش‌ها یا بیهوشی عمومی، رادیوفرکانس (با استفاده از الکترودهای قرار گرفته در پوست) یا کرایوتراپی (با استفاده ازپروب‌های قرار گرفته در پوست و یا درون لاپارسکوپ) ممکن است به عنوان یک روش درمانی سرطان کلیه مورد استفاده قرارگیرند. رادیوفرکانس از طریق یک الکترود برای تخریب بافت سرطانی به ناحیه هدف ارسال می‌شود. کرایوتراپی استفاده از یک مایع خنک‌کننده در دمای زیر انجماد برای ایجاد یک توپ یخی دراطراف نوک پروب است که بعد از آن بافت اطراف را تخریب می‌کند. الکتروپروتئین برگشت‌ناپذیری با استفاده از الکتریسیته، سلول‌های سرطانی را منهدم می‌کند. این روش‌های درمانی، فقط در مراکز تخصصی، که پزشکان آن برای انجام اینگونه روش‌ها آموزش دیده‌اند، صورت می‌پذیرند.
پیش‌آگهی
در بیمارانی که سرطان درون کلیه تشخیص داده شده و پخش نشده و از طرفی وضعیت سلامت عمومی خوبی دارند، پیش‌آگهی خوب است. جراحی برای خارج کردن کلیه آسیب‌دیده در این وضعیت شانس خوبی برای بهبودی خواهد بود، گرچه در بیشتر مبتلایان به سرطان کلیه، تشخیص زمانی انجام می‌شود که بیماری منتشر شده است. در این وضعیت بهبودی احتمال کمتری دارد. البته درمان در اغلب موارد منجر به کاهش رشد سرطان می‌شود. پاسخ به درمان می‌تواند از موردی به مورد دیگر متفاوت باشد. این موضوع می‌تواند تا حدودی به نوع و مرحله سرطان بستگی داشته باشد. بعضی از سرطان‌های کلیه، حتی مواردی که پیشرفت کرده و منتشر شده‌اند، به ایمنی درمانی، بهتر از سایر موارد جواب می‌دهند.
در علم پزشکی، درمان سرطان، در حال پیشرفت است. درمان‌های جدید در حال توسعه هستند و اطلاعات راجع به پیش‌آگهی، بسیار عمومی است. پزشک متخصص با توجه به شناخت از وضعیت بیماری فرد مبتلا، می‌تواند اطلاعات بسیار دقیقی درباره پیش‌آگهی خاص وی، ارائه دهد و میزان پاسخ‌دهی آن نوع و مرحله‌ی سرطان بیمار را مشخص کند.
www.Patient.co.uk
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام