پیری زودرس

پیری زودرس

زهرا چیذری¹، وحید رئیسی¹، اکبر اشتری²

1: کارشناس ارشد

2: مسئول فنی آزمایشگاه

کلیات:

در هر دو انتهای کروموزوم‌های خطی یوکاریوتها، مجموعه‌های نوکلئوپروتئینی خاصی قرار دارند که از تعداد زیادی توالی تکراری پشت سرهم TTAGGG تشکیل شده‌اند. این توالی کانزرو هستند و از انتهای کروموزوم‌ها در برابر نوترکیبی و تجزیه و تخریب حفاظت می‌کنند.

برای جلوگیری از کوتاه شدن و تخریب انتهای کروموزوم‌ها در هنگام همانندسازی، آنزیم تلومراز که یک ترانس‌کریپتاز معکوس است، بیان می‌شود. این آنزیم با اضافه کردن توالی نوکلئیک اسیدی TTAGGG به انتهای ‘3، DNA باعث طویل شدن تلومر شده و در مرحله بعد رشته پیرو همانندسازی می‌شود.

کوتاه شدن تلومر منجر به ناپایداری کروموزومی شده که منجر به تسریع فرآیند پیری سلولی می‌شود.

همچنین سائیدگی تلومرها باعث افزایش P21 و P53 و تسریع پیری سلولی و آپوپتوز می‌شود.

اختلالات کروموزومی و تلومرها:

اختلالات کروموزومی متعددی منجر به تغییر در عملکرد تلومرها می‌شود. از جمله‌ی این اختلالات:

1. آن دسته از اختلالاتی که مستقیماً انتهای کروموزومی و درنتیجه توالی‌های تلومری انتهایی را درگیر می‌کنند.
2. اختلالات کروموزومی که ITSها را شامل می‌شوند.ITSها تحت بازآرایی‌های متعدد شامل تکثیر، حذف و جابجایی قرار می‌گیرند و به‌عنوان Hot spot برای نوآرایی عمل می‌کنند. همچنین می‌توانند در ترمیم DNA و تنظیم بیان ژن دخالت داشته باشند.
3. سندرم‌های اتوزومی غالب (طول تلومر یک صفت ارثی منحصربه‌فرد است).

سایر عوامل مؤثر بر طول تلومرها:

• یکی از مهم‌ترین عوامل، استرس‌های محیطی مزمن می‌باشد که منجر به افزایش آسیب‌های اکسیداتیو و درنتیجه کوتاهی زودرس تلومرها می‌شود.
• سایر اثرات استرس محیطی و کم‌خوابی: زندگی پراسترس می‌تواند فاکتور مهمی در تضعیف غدد آدرنال و درنتیجه ایجاد بیماری آدیسون شود. هرگاه شخصی تحت استرس مزمن قرار گیرد، غدد آدرنال (فوق کلیوی) به کمک بدن شتافته و با تولید هورمون‌های مختلف به بدن کمک می‌کند تا از حالت فشار و استرس خارج شود. این امر موجب مصرف مقدار زیادی عنصر روی و منیزیم توسط بدن می‌شود. استمرار استرس موجب تهی شدن غدد آدرنال و مصرف بیشتر و درنهایت تخلیه ذخایر روی و منیزیوم و برخی دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن می‌شود. بازیافت انرژی و بازسازی غدد آدرنال در هنگام خواب صورت می‌گیرد. فرد طی روز از سیستم اعصاب سمپاتیک خود استفاده می‌کند که باعث مصرف انرژی و خستگی در بدن می‌شود. این سیستم با سیستم اعصاب پاراسمپاتیک تنظیم و متعادل می‌شود که وظیفه آن بازسازی بدن و بازیافت انرژی است. سیستم اعصاب پاراسمپاتیک معمولاً در هنگام خواب و استراحت عمل می‌نماید به همین دلیل زمان خوابیدن را زمان تعمیر و نگهداری بدن می‌نامند و چنانچه فرد خواب کافی نداشته باشد بازسازی و فعالیت غدد آدرنال دچار مشکل می‌شود. یکی از بهترین و مناسب‌ترین راه‌کارها برای کاهش خستگی، ایجاد تعادل در سبک زندگی است.
• سیگار کشیدن، چاقی و بیماری‌های التهابی به تسریع کوتاه شدن تلومرها کمک می‌کند.

بررسی کلینیکی:

اندازه‌گیری طول تلومر به‌خصوص اندازه‌گیری کوتاه‌ترین تلومرها، یک شاخص مولکولی برای تعیین سلامت عمومی است. تحقیقات نشان داده که طول تلومرها (که معمولاً در گلبول‌های سفید اندازه‌گیری می‌شود)، می‌تواند به‌عنوان مارکر زیستی پیش‌آگهی دهنده و تشخیصی مؤثر و مفید برای تعدادی از بیماری‌های وابسته به سن به کار رود.

برای دانلود فایل pdf  بر روی لینک زیر کلیک کنید