پنی‌سیلیوم
دکتر محمد قهری
کلنی پنی‌سیلیوم گلابروم
پنی سیلیوم ها قارچهای رشته‌ای هستند كه تقریباً در همه‌جا اعم از خاك، مواد آلی در حال فساد و هوا حضور دارند و اغلب در آزمایشگاه‌ها یک آلوده‌کننده‌ی محیط‌های کشت هستند که از طریق هوا انتشار می‌یابند. پنیسیلیومها دارای گونه‌های مختلفي هستند كه برخی از گونه‌های مهم آن‌ها شامل پنی‌سیلیوم كرايزوجنوم (P.chrysogenum)، پنی‌سیلیوم مارنفئي (P.marnefeii)، پنی‌سیلیوم سيترينوم ( P.citrinum)، پنی‌سیلیوم پولونیکوم (P. polonicum)، پنی‌سیلیوم گلابروم (P. glabrum)، پنی‌سیلیوم ایتالیکوم
(P. italicum) می‌باشند. اساساً شناسايي گونه‌های مختلف بر پایه مشخصات مورفولوژيكي و روش‌های مولكولي می‌باشد. پنیسیلیومها از جنبه‌های مختلف بيولوژيکي، پزشکي و دارويي حائز اهميت هستند:
1- پنی سیلیوم ها ایجادکننده عفونت‌های گوناگون در انسان می‌باشند كه به‌طورکلی پني‌سيليوزيس اطلاق می‌شوند. برخی از بیماری‌هایی كه ايجاد می‌کنند عبارت‌اند از: اندوفتالميت، اونیکومایکوزیس، اتومايكوزيس، ازوفاژيت نكروز دهنده، پنوموني، اندوكارديت، پريتونيت و عفونت‌های مجاري ادراري.
2 – از جمله کاربردی‌ترین قارچ‌ها در بیوتکنولوژی محسوب می‌شوند.
پنيسيليومها قادر به توليد آنزیم‌های متعددي هستند که کاربردهاي وسيعي در پزشکي و صنعت دارند. برخی از این آنزیم‌ها عبارت‌اند از: Phosphogluconate dehydrogenase،Glucose oxidase ،Dextranase ، Lipase،Phosphatase ، Endonuclease،Phytase ، Dextranase، Catalae، Pectinase
3- پنی سیلیومها از عوامل مهم ايجاد آلرژي می‌باشند. برخي از آن‌ها که آلرژی‌زا بودنشان ثابت شده است شامل گونه‌های زير است: Penicillium chrysogenum، Penicillium citrinum و Penicillium italicum
4- گونه‌های مختلف پنی سیلیوم، سموم یا مايكوتوكسين‌هاي مختلفی توليد می‌کنند. مسمومیت‌های غذايي ناشي از مايکوتوکسينها يكي از نگرانی‌های محققين و دانشمندان در عرصه تغذيه و بهداشت می‌باشد. تعدادي از اين سموم عبارت‌اند از: patulin، ochratoxin، cyclopenol، viomellein، islanditoxin، cyclopenin،communesins ،citrinin ، secalonic acid
از محصولات مهم پنی سیلیومها، آنتی‌بیوتیک‌ها هستند كه كاربرد وسيعي در پزشكي دارند. از جمله‌ی آن‌ها پنی‌سیلین است كه توسط پنی‌سیلیوم كرايزوجنوم و يا گريزئوفولوين كه توسط پنی‌سیلیوم گريزئوفولوم توليد می‌شود. با توجه به اهميت فوق‌العاده‌ای که پنیسیلیومها دارند، شناسايي این قارچ در سطح گونه شرط لازم براي انجام هر گونه مطالعه بر روی آن‌ها است. سکالونیک اسید (SAD) مایکوتوکسینی است که توسط پنی‌سیلیوم اگزالیکوم ترشح می‌گردد. سکالونیک اسید از پنی‌سیلیوم کرایزوجنوم، پنی‌سیلیوم آترامنتوزوم، پنی‌سیلیوم کانفرتوم نیز جدا گردیده است. این ترکیبات دیمرهای زانتون (XANTHONE) هستند که وزن مولکولی آن‌ها 638.2 و ساختار شیمیایی آن C32 H30 O14 می‌باشد.
در بررسی‌های گوناگون مشخص گردیده است که این توکسین ویژگی‌های متعددی دارد، از آن جمله به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
1- قدرت مهارکنندگي پروتئين کيناز c (PKC) وابسته به ca و فسفولیپید
2- قدرت مهارکنندگي پروتئين کيناز A(PKA)
3- خواص آنتي توموري
4- خواص آنتي ميکروبي
5- محرک ايمني است
6- هپاتوتوکسيک است
7- موتاژن است
8- مهارکننده فسفوریلاسیون اکسیداتیو می‌باشد
9- تراتوژن است.
در بین گونه‌های متعدد این جنس تنها پنی‌سیلیوم مارنفئی است که به‌عنوان یک قارچ پاتوژن انسان و حیوانات شناخته شده است. این گونه در بین گونه‌های مختلف جنس پنی‌سیلیوم یک ویژگی منحصربه‌فرد نیز دارد و آن عبارت از حالت در این قارچ است و نکته‌ی دیگر اینکه از لحاظ جغرافیائی محدود به کشورهای منطقه‌ی آسیای جنوب شرقی می‌باشد.
کلنی پنی‌سیلیوم نوتاتوم
کلنی پنی‌سیلیوم نوتاتوم و اکسوداهای فراوان در سطح
نمای نزدیک‌تری از کلنی پنی‌سیلیوم نوتاتوم و اکسوداهای سطحی
پنی‌سیلیوم دارای رشد سریعی است و معمولاً در مدت‌زمان 4 روز کلنی آن بالغ می‌شود. سطح کلنی در ابتدا سفیدرنگ است و سپس به‌صورت آبی- سبز و پودری با حاشیه‌ی سفید درمی‌آید. برخی از گونه‌هائی که کمتر شایع هستند دارای رنگ و قوام کلنی متفاوتی می‌باشند. پشت کلنی معمولاً سفید است اما ممکن است قرمز یا قهوه‌ای باشد. هایفی‌های قارچ شفاف و دارای تیغه‌ی میانی است و نیز دارای کنیدیوفورهای ساده یا منشعب می‌باشد. کنیدیوفورها انشعاب ثانوی بنام متولا ایجاد می‌کنند. بر روی متولا، فیالیدهای فلاسکی شکلی به‌صورت منظم تولید می‌شوند که در انتهای آن‌ها زنجیره‌های غیرمنشعبی از کنیدیهای کروی، صاف یا خشن به قطر دو و نیم تا 5 میکرون ایجاد می‌گردند.
این ساختمان‌ها به‌طورکلی ظاهر پنی‌سیلوس یا برس مانند را که مشخصه‌ی این جنس است می‌سازند.
کلنی پنی‌سیلیوم سیترینوم
منظره میکروسکپی پنی‌سیلیوم سیترینوم
گونه‌های پنی‌سیلیوم به‌عنوان یک پاتوژن انسانی
گونه‌های پنی‌سیلیوم در محیط، در همه‌جا منتشر هستند. آنالیز داده‌های مربوط به نمونه‌گیری از هوا نشان می‌دهد که اعضاء این جنس در هوای اماکن انسانی و نیز فضاهای خارج ساختمان حضور دارند.
هنگامی‌که یک گونه از پنی‌سیلیوم از بیماری جدا می‌شود تشخیص پنی‌سیلیوزیس فقط در صورتی مورد تائید است که مقاطع بافتی برای حضور عناصر قارچی مورد آزمایش قرار گرفته باشد.
اگر یک گونه از جنس پنی‌سیلیوم به‌طور مکرر از ترشحات دستگاه تنفسی جدا شود، باید تعیین کرد که آیا گونه‌های دیگر قارچی نیز در نمونه حضور دارند یا خیر؛ زیرا ممکن است بیمار از طریق مواجهه با هوای خارج از ساختمان و برخورد با اسپورهای هوابرد، این قارچ را در نمونه‌ی خلط خود نشان دهد و یا اینکه فرد دارای برونشکتازی (قصبه‌الریه) باشد. کنیدیهای زنده (viable) که در برونش‌ها یا برونشیولهای متسع شده برای مدت چند روز بدون تهاجم یا کلونیزه کردن بافت باقی می‌مانند، ممکن است با برونشیکتازی در ارتباط باشند.
هنگامی‌که یک گونه از پنی‌سیلیوم از عفونت ریوی جدا می‌شود، احتمال یا امکان یک بیماری اولیه و زمینه‌ای ریوی مانند توبرکلوزیس را باید در نظر داشت که نشان‌دهنده‌ی این مطلب است که ممکن است قارچ به‌صورت تصادفی و البته بدون اهمیت در نمونه حضور داشته باشد.
مواردی از مطالعات مروری وجود دارند که در آن‌ها جداسازی با اهمیت گونه‌های پنی‌سیلیوم از نواحی مختلف بدن افراد مبتلا به اختلالات سیستم ایمنی موردبحث قرار گرفته است. از جمله به مطالعه‌ای که توسط جانسون در سال 1991 صورت گرفته و یا مطالعه‌ی کوان – چونگ و بنت در سال 1992 می‌توان اشاره کرد.
در یک گزارش در بیمار مبتلا به لوسمی حاد و کاندیدیازیس معدی – روده‌ای پنی‌سیلیوم کمونه
(P. commune) از نمونه‌های بافت ریه و مغز جدا گردید. رشد بیش‌ازحد قارچ در ریه و مغز بیمار با تهاجم واسکولار، ترومبوز و انفارکتوس ریه کاملاً مشهود بود.
در یک مطالعه‌ی مروری دیگر 10 مورد پنی‌سیلیوز شرح داده شده که 5 تای آن‌ها در افراد دارای سیستم ایمنی سالم اتفاق افتاده‌اند. گونه‌های جدا شده از این بیماران شامل موارد زیر بوده‌اند:
crustaceum, P. glaucum, P. bertai, P. bicolor, P. spinulosum
هرچند که نقش این گونه‌ها به‌عنوان عوامل مسبب اولیه سؤال انگیز بوده است.
عفونت مجاری ادراری توسط پنی‌سیلیوم سیترینوم شرح داده شده است و 4 مورد اندوکاردیت به دنبال عمل تعویض دریچه‌ی آئورت یا میترال رخ داده است. در یک مورد قارچی که از دریچه‌ی مصنوعی جدا شد به‌عنوان پنی‌سیلیوم کرایزوژنوم مورد شناسایی قرار گرفت و در 3 مورد دیگر پنی‌سیلیوم در سطح گونه‌ای مورد شناسایی قرار نگرفت. پنی‌سیلیوم کرایزوژنوم و گونه‌ی دیگری که ناشناخته باقی ماند از مواردی از اندوفتالمیت به دنبال ضربه جدا شده است. Anaissie و همکاران در سال 1989 یک مورد مهلک از پنی‌سیلیوزیس در یک بیمار مبتلا به لنفوم و یک مورد نیز در بیمار مبتلا به لوسمی حاد لنفوبلاستیک را شرح داد.
پنی سیلیوم سیترینوم، پنی سیلیوم اکسپنزوم، و پنی سیلیوم اسپینولوزوم از مواردی از کراتیت قارچی جدا شده‌اند.
منابع مورد استفاده:
- Topley & Wilson’s Microbiology and Microbial Infections, Vol 4: Medical Mycology
- “شناسایی وجداسازی ایزوله‌های پنی‌سیلیوم کرایزوجنوم (chrysogenum Penicillium) بعنوان مولد توکسین سکالونیک اسید (Secalonic acid) با استفاده از روش تعيین توالي ناحيه ژنی بتاتوبولین (B-tubulin)”. پایان نامه دکترای تخصصی قارچ شناسی پزشکی. مهدی عباس تبار. دانشکده بهداشت. دانشگاه علوم پزشکی تهران.1392
نتایج آزمایش‌های قارچ شناسی را چگونه گزارش کنیم؟
آشنائی با خصوصیات قارچهای مسبب مایستوما
مخمرهای جدا شده از دستگاه ادراری در بیماران سونداژ شده
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام