درباره اهدای خون بیشتر بدانیم

(قسمت بیست و یکم)

پلاسما و فرآورده‌های پلاسمایی-8

علي‌اصغر صفري‌فرد

كارشناس ارشد خون‌شناسي و بانك خون، کارشناس عالی سازمان انتقال خون ایران

مدرس اصول بهینه تولید (GMP) و عملیات خوب آزمایشگاهی (GLP)

www.fardazma.blogsky.com

فيبرينوژن

پنج فرآورده مجوزدار استفاده از فيبرينوژن در درمان فيبرينوژنمی و يا کمبود آن وجود دارد؛ محصولات تهيه شده به روش قديمی با استفاده از رسوب‌دهی چند مرحله‌ای پلاسما و کرايوپرسی‌پيتت با استفاده از اتانول و گلايسين انجام می‌شود، در صورتي که محصولات جديد ديگر به وسيله کروماتوگرافی تخليص می‌گردند. کاهش ويروسی توسط روش‌های SD، که اغلب به وسيله نانوفيلتراسيون 35 نانومتری و يا حرارت خشك نهايي تکميل می‌شود، حاصل می‌گردد. پاستوريزاسيون تک مرحله‌ای در 60 درجه سانتی‌گراد به مدت 20 ساعت برای يک محصول به کار می‌رود.

چسب‌های فيبرينی

چسب‌های فيبرينی غنی از فيبرينوژن و ترومبين‌های خالص‌شده هستند. وقتی دو ماده با هم مخلوط می‌شوند يک چسب لخته قوی، بندآورنده خون، پوشاننده و التيام‌دهنده فوری در عرض چند ثانيه بوجود می‌آید که کاربرد آن به صورت موضعی در عمليات جراحی می‌باشد. فيبرينوژن، به روش‌های رسوب‌دهی از رسوب کرايو و يا فراکشن I Cohn به دست می‌آيد. فراکشنI ممكن است حاوی فيبرونکتين، VWF و يا فاکتور سيزده باشد که اعمال فيزيولوژيكي ديگری را ايجاد می‌کنند. غيرفعال‌سازی ويروسی در فراکشن‌های فيبرينوژن، به وسيله SD، پاستوريزاسيون، روش بخار گرم و يا نانوفيلتراسيون انجام می‌گيرد. محصولات فيبرينوژن 80 گرم در ليتر بوده و ممکن است در حضور يک ماده ضد فيبرينولتيک، فرموله شود.

کمپلکس پروترومبين

محصول کمپلکس پروترومبين (PCC) از مخلوط نمودن فاکتورهای انعقادی وابسته به ويتامين K است که در آن فاکتور نه، فاکتور دو، فاکتور ده و پروتئين‌های C و S با فعاليت اختصاصی پايين بين 0/5 و 2 واحد بين‌المللی در ميلی‌گرم، به دست می‌آيد. تعداد کمی از فرآورده‌های دارای فاکتور هفت هستند که ميزان آن کمتر از فاکتور نه می‌باشد. روش توليد بر اساس روش ابداعی دهه 1960 بوده که در آن با استفاده از جذب دی اتيلن آمينو اتيل (DEAE) سفادکس و يا (DEAE) سلولزی، پلاسمای فاقد کرايو استفاده می‌شود.

تغييردهنده‌های یونی پروتئين‌ها را به همراه باقیمانده‌های گاما-کربوکسی گلوتاميك اسيد استخراج می‌کنند، در صورتي که پروتئين‌های پلاسمای بالک، مثل آلبومين، IgG و يا AT و AAT در فراکشن باند نشده باقی می‌مانند. رسوب‌گيري با تری‌کلسيم فسفات برای يک محصول استفاده می‌شود. اکثر مواقع، کاهش ويروس به وسيله روش SD (TnBP-Tween 80)، تکميل شده به وسيله نانوفيلتراسيون 35 و يا 15 نانومتری و يا توسط حرارت خشك نهايي حاصل می‌شود. غيرفعال‌سازی ويروس توسط روش SD نياز به يک مرحله کروماتوگرافی تغيير يونی مکرر داشته تا عوامل غير‌فعال‌کننده ويروس را از محيط خارج نمايد. فاکتور نه به ميزان 250 الی 380 واحد بین‌المللی در ليتر فرآوری می‌شود.

فاکتور هفت (Factor VII)

سه محصول خاص از فاکتور غنی فاکتور هفت و ميزان فاکتورهای ديگر انعقادی کاهش يافته وابسته به ويتامين K، اخيراً برای کنترل خونريزی در بيماران دارای کمبود اين مواد، مجوز استفاده دريافت کرده‌اند. فرآيند ساخت شامل کروماتوگرافی تغيير يونی و يا آلومينيوم هيدروکسيد جذبی، به دنبال روشی شبيه به روش PCC و فاکتور نه می باشد غيرفعال‌سازی ويروس توسط روش SD، دمای بخار و يا گرمای خشك حاصل می‌شود.

فاکتور هفت فعال

در ژاپن برای توليد انبوه فاکتور هفت فعال مشتق از پلاسما روش جديدی ابداع شده است. در اين روش، فاکتور هفت به وسيله کروماتوگرافی تعويض يونی و ايمونوافنيتی تخليص می‌شود و به وسيله خودفعال‌سازی در رزين تعويض يونی و انکوباسيون در حضور يون کلسيم به مدت 18 ساعت در 10 درجه سانتی‌گراد به فاکتور هفت فعال‌شده تبديل می‌شود. اين محصول تهيه شده به وسيله نانوفيلتراسيون و حرارت خشك ويروس‌زدايي شده و برای درمان بيماران هموفيلی توليدکننده آنتی‌بادی بر عليه فاکتور هشت و يا فاکتور نه بکار می‌رود.

فاکتور يازده (Factor XI)

اخيراً دو محصول فاکتور يازده برای بيماران دارای نقص اين فاکتور مورد استفاده قرار می‌گيرد؛ يکی از آنها خلوص پايين داشته که به وسيله کروماتوگرافی از پلاسما فاقد کرايو بر روی سلولز DEAE و هپارين ساکن تهيه می‌شود. بعد از فريز درايرينگ، محصول به وسيله حرارت خشك غيرفعال‌سازی ويروسی می‌گردد. در محصول ديگر فاکتور يازده از فيلتر گذرانده شده و سپس توسط کروماتوگرافی تعويض يونی تخليص می‌گردد. اين محصول به وسيله SD و فيلتراسيون 15 نانومتري ويروس‌زدايي می‌شود.

فاکتور سيزده (Factor XIII)

اين فاکتور يک ترانس‌گلوتاميناز است که با اتصال به پليمر شل فيبرين، مرحله نهايي آبشار انعقادی را کاتاليز می‌کند و آن را به ساختاری محکم تبديل می‌نمايد. نسل اوليه فاکتور سيزده برای درمان بيماران دارای کمبود فاکتور سيزده از جفت استخراج شده، اما دو محصول از پلاسما به دست آمده است. يکی از فراکشن الكل سرد از مايع رويي رسوب کرايو تخليص می‌شود که به وسيله سيترات سديم رسوب داده شده و به وسيله حرارت فيبرينوژن آن خارج می‌شود. محصول در محلول سوربيتول پاستوريزه شده و جهت خارج کردن سوربيتول از محيط، اولترافيلتر می‌شود، با بنتونيت جذب می‌گردد و سپس ليوفيليزه می‌شود. محصول ديگر از مراحل رسوب‌دهی به دست آمده و پاستوريزه می‌گردد. همچنين فاکتور سيزده، ترکيبي از چسب‌های فيبرينی می‌باشد. حضور فاکتور سيزده برای تشكيل باندهای متقاطع زنجيره‌های گامای فيبرين و تحکيم آنها کمک می‌کند و به احتمال زياد در بهبود وضعيت انعقاد مؤثر است.

فرآورده IgG

ايمونوگلوبولين‌ها ترکيبات طبيعی بدن انسان هستند IgG .سالم و دست‌نخورده يک نقش محوری در دفاع سيستم ايمنی بدن ايفا می‌کند كه عمدتاً در پاسخ آنتی‌بادی ثانويه است. طيف آنتی‌بادی در پلاسما نشان‌دهنده وضعيت ايمنی در يک لحظه معين، به عنوان يک نتيجه از عفونت‌هاي طبيعی و اثرات واکسن است.

ايمونوگلوبولين‌ها یا گاماگلوبولين‌ها نقش كليدي دفاع در مقابل بيماري‌هاي عفوني را دارند. ايمونوگلوبولين يك واژه عمومي براي همه آنتي‌بادي‌ها در خون است. آنها خودشان را به پاتوژن‌ها مي‌چسبانند، به عنوان مثال به باكتري‌ها مي‌چسبند. اين سبب مي‌شود تا ديگر سلول‌ها يا مولكول‌هاي سيستم ايمني، متجاوزين را كشته يا حذف كنند. بيماراني كه قادر نيستند خودشان ايمونوگلوبولين كافي توليد كنند سيستم ايمني به خطر افتاده دارند و در نتيجه سيستم دفاعي آنها در برابر پاتوژن‌ها ضعيف است. ضعف ايمني مي‌تواند مادرزادي يا اكتسابي باشد، بعنوان مثال بيماري‌هاي خوني يا پيوند مغز استخوان. اين بيماران از عفونت‌هاي مكرر آسيب مي‌بينند. لذا تجويز منظم ايمنوگلوبولين، معمولاً هر سه تا چهار هفته لازم است تا از اين مسئله جلوگيري شود. بيماران با فقر ايمني مادرزادي (اوليه) بايد توسط ايمنوگلوبولين در تمام عمر درمان شوند. حتي بيماراني كه كمبود ايمنوگلوبولين هم ندارند مي‌توانند از مزاياي درمان با آن بهره ببرند. انواع بيماري‌هايي كه همراه با عكس‌العمل‌هاي قطعي ايمنولوژيكي و التهابي هستند مي‌توانند با تزريق وريدي ايمنوگلوبولين درمان شوند. اين ايمنوگلوبولين‌ها به طور وسيعي به صورت وريدي جهت درمان بيماري‌هاي خوني و تعدادي از بيماري‌هاي عصبي كه مي‌توانند توسط واكنش‌هاي خودايمني ايجاد شده باشند، استفاده می‌گردند.

IgG1 و IgG2 شايع‌ترين مشتق شده از چهار زيرگروه IgG هستند. مهم‌ترين فعاليت‌های بيولوژيک آنتی‌بادی‌ها مربوط به عملکرد مؤثرشان است که هدف آن غيرفعال كردن يا حذف عوامل عفونی و محصولات آنها، به عنوان مثال باکتری‌ها، ويروس‌ها و سموم مي‌باشد.

ايمونوگلوبولين‌ها فرآورده‌هايي درماني هستند كه در واقع متشكل از مخلوطي از IgG می‌باشند كه انواع اوليه آن بصورت تزريق عضلاني بوده و اخيراً پس از حل مشكلات مربوط به تركيبات ضد كمپلمان در اين فرآورده نوع تزريق وريدي آن نيز ساخته شده است كه خواهان بيشتري نيز دارد. هر دو نوع محصول وریدی و عضلانی به صورت پلي‌والان (وسيع‌الطيف) و اختصاصي وجود دارند.

با وجود احتمال كاهش ميزان مصرف آلبومين در كشورهايي كه مصرف آن تاكنون بالا بوده است، پیش‌بینی می‌شود ميزان مصرف ايمونوگلوبولين‌هاي وريدي به علت كاربرد آنها در درمان‌هاي پيشگيرانه با تغيير در ايمني (Prophylactic inmunomodulation) افزايش خواهد يافت.

حداقل استانداردهاي مورد قبول سازمان بهداشت جهاني (WHO) در مورد ايمونوگلوبولين‌ها به شرح زير است:

بايد از مجموعه‌اي شامل بيش از 1000 واحد اهدايي تهيه شده باشد.
حاوي بيش از 90% ملكول سالم ايمونوگلوبولين و كمترين مقدار ممكن از IgA باشد.
درحد امكان عاري از ملكول‌هاي شكسته (fragments) و انواع ملكول‌هاي مجتمع (aggregate) باشد.
حداقل تغييرات بيوشيميايي را داشته باشد.
داراي فعاليت‌هاي نرمال ناحيه c ، اپسونيزاسيون، ثبوت مكمل‌ها (complement fixation) و ساير فعاليت‌هاي بيولوژيك ملكول IgG باشد.
حاوي تمامي زيرگروه هاي IgG طبيعي سرم باشد.
عاري از پروتئين كينازهاي (Protein Kinase) وابسته به c-AMP ، كينين‌ها و پلاسميوژن‌ها باشد.
حاوي ميزان معيني آنتي‌بادي عليه حداقل يك ويروس و يك باكتري باشد.
از نظر انتقال آلودگي‌هاي ويروسي ايمن باشد.
براي بيمار قابل تحمل بوده و حساسيت‌زا نباشد.

محصول پلی‌والانIgG ، برای مصارف داخل وریدی و یا داخل عضلانی از فراکشنII ، و روند پالایش پلاسما از پلاسمای فاقد کرایو در اتانول سرد به غلظت 25% حاصل می‌شود. محصولات IgG از رسوبات اتانولی فراکشن‌های بالادستی، مثل محلول رویی فراکشن III و یا رسوب فراکشن‌های II+III به دست می‌آید. از فراکشن‌های IgG بينا‌بيني با استفاده از کروماتوگرافی تعویض یونی، کاپریلیک اسید و یا رسوبات پلی‌اتیلن‌گلایکول، مواد پروتئینی زاید، آنزیم‌های پرتئولتیک یا تجمیع‌شده‌ها جداسازی می‌شوند. در مورد برخي از فرآورده‌ها از روش پالايش تركيبي، اتانل و كروماتوگرافي براي تخليص استفاده مي‌گردد. درجه خلوص اكثر فرآورده‌هاي IgG بيش از 98 درصد است. گرچه در برخي از فرآيندهاي توليد مي‌توان مقدار 2/5 تا 3 گرم IgG را از هر ليتر پلاسما تهيه كرد، روش‌هاي اخير با كاربرد وسايل و فن‌آوري نوين امكان رسيدن به 3/5 تا 5/5 گرم IgG را از هر ليتر پلاسما مهيا كرده است.

اکثر روش‌های غیرفعال‌سازی ویروسی فعلی، انکوباسیون PH پایین، پاستوریزاسیون یا SD- حلال شوینده می‌باشند. تیمار اسید کاپریلیک، اخیراً در تولید محصولات IgG انسانی معرفی شده است که یک فرآیند غیر‌فعال‌سازی ويروسی IgG می‌باشد. روش اختصاصی حذف ویروس، به وسیله نانوفیلتراسیون 15 الی 35 نانو‌متر معمولاً جهت افزایش اطمینان از حذف ویروس های فاقد پوشش به کار می‌رود، مخصوصاً وقتی تیمارکننده‌های غیرفعال ویروسی، ویروس‌های دارای پوشش لیپیدی را هدف قرار می‌دهند. از فرآوری IgG با روش پالایش قدیمی اتانول همراه با سانتریفیوژ کردن، مقدار 2/7 الی 3/2 گرم در لیتر IgG حاصل می‌شود. فیلتراسیون ضخیم (Depth Filtration) و یا تخلیص با کروماتوگرافی فراکشن‌های بالادستی میزان محصول را تا 3/5 الی 5/5 گرم در لیتر و یا بیشتر بهبود بخشیده است. روش‌های کروماتوگرافی کلی برای تولید محصولات IgG هايپرايميون به طور فزاینده‌ای به کار می‌روند.

اصولاً فرآيندهاي توليد ايمونوگلوبولين‌هاي اختصاصي تفاوتي با ايمونوگلوبولين‌هاي عضلاني يا وريدي وسيع‌الطيف ندارد و اختلاف تنها در كمتر بودن حجم پلاسماي اوليه به علت دسترسي كمتر به پلاسماهاي اختصاصي فوق ايمن (hyperimmune) است.

بيماراني كه قادر نيستند خودشان ايمونوگلوبولين كافي توليد كنند سيستم ايمني به خطر افتاده دارند و در نتيجه سيستم دفاعي آنها در برابر پاتوژن‌ها ضعيف است. ضعف ايمني مي‌تواند مادرزادي يا اكتسابي باشد، بعنوان مثال بيماري‌هاي خوني يا پيوند مغز استخوان. اين بيماران از عفونت‌هاي مكرر آسيب مي‌بينند، لذا تجويز منظم ايمنوگلوبولين، معمولاً هر سه تا چهار هفته لازم است تا از اين مسئله جلوگيري شود. بيماران با فقر ايمني مادرزادي (اوليه) بايد توسط ايمنوگلوبولين در تمام عمر درمان شوند. ايمنوگلوبولين توليد شده هم به صورت IV (وريدي) و هم به صورت (IM) عضلاني است، حتي بيماراني كه كمبود ايمنوگلوبولين هم ندارند مي‌توانند از مزاياي درمان با آن بهره ببرند. انواع بيماري‌هايي كه همراه با عكس‌العمل‌هاي قطعي ايمنولوژيكي و التهابي هستند مي‌توانند با تزريق وريدي ايمنوگلوبولين درمان شوند. اين ايمنوگلوبولين‌ها به طور وسيعي به صورت وريدي جهت درمان بيماري‌هاي خوني و تعدادي از بيماري‌هاي عصبي كه مي‌توانند توسط واكنش‌هاي خودايمني ايجاد شده باشند، استفاده گردد.

پلاسما و فرآورده‌های پلاسمایی (1)

رویکرد عملی در تشخیص آزمایشگاهی و ملکولی کمبود فاکتور سیزده (بخش دوم)

رویکرد عملی در تشخیص آزمایشگاهی و ملکولی کمبود فاکتور سیزده (بخش سوم)

برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید

برای دانلود باید وارد سایت شوید.

خواندن تمام مطلب