ویروس‌های نوظهور عامل بیماری خونریزی‌دهنده حاد
حسین شعاعی دیزج: کارشناس ارشد بیوشیمی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
علی خدایی آذر خیاوی: کارشناس بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
جواد اسداللهی: کارشناس پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
زلیخا ابراهیم‌زاده: کارشناس هوشبری، دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
فاطمه فرجی مزرعه خلف: کارشناس علوم آزمایشگاهی، دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
مقدمه
اخیراً ویروس‌های جدید بسیاری به‌عنوان عامل اتیولوژیک تب خونریزی‌دهنده (هموراژیک) حاد گزارش شده‌اند. بیماری خونریزی‌دهنده حاد عارضه مهمی است که با تب و خونریزی حاد همراه است. این بیماری‌های جدید می‌توانند در تمام نقاط دنیا یافت شوند و در کشورهای در حال توسعه مناطق گرمسیری با موارد بروز بالایی رخ می‌دهند. در نتیجه پیشرفت علم زیست پزشکی، عوامل جدیدتری به‌عنوان مسبب این بیماری‌ها مورد شناسایی واقع شده‌اند. عفونت ویروسی یک عامل شایع مهم است. شناخته‌شده‌ترین این بیماری‌ها عفونت با ویروس تب دانگ است که توسط یک نوع آربوویروس بنام ویروس دانگ ایجاد می‌شود. بااین‌حال ویروس‌های جدیدی مورد شناسایی قرار گرفته‌اند که عامل ایجاد تب هموراژیک می‌باشند. این بیماری‌ها معمولاً در ردیف بیماری‌های ویروسی نوظهور قرار می‌گیرند، زیرا می‌توانند در بهداشت جامعه مشکل‌آفرین باشند، درواقع این ویروس‌های جدید در دنیا در حال حاضر هم وجود دارند و فقط قابل تشخیص نیستند. این ویروس‌های پاتوژن می‌توانند بیماری‌های جدی و شدیدتری ایجاد نمایند که تابه‌حال مورد شناسایی قرار نگرفته‌اند. تشخیص ویروس‌های جدید عامل بیماری تب‌دار هموراژیک حاد کار مشکلی است، علاوه بر این، این بیماری‌ها می‌توانند در سرتاسر جهان گسترش یابند و عالمگیر شوند و مستلزم بررسی و مراقبت ویژه هستند. نقش محققین و پزشکان، شناسایی و تشخیص اولیه این بیماری‌ها است، همچنین نقش کارکنان و مراقبین بهداشتی، برنامه‌ریزی و تنظیم راهکارهایی است که باید در جهت مقابله با بیماری‌های نوظهور مورد استفاده بگیرد.
نگاهی کوتاه بر بیماری‌های تب‌دار هموراژیک حاد ناشی از ویروس‌های نوظهور
1- تب اوروپوچ (Oropouche fever)
تب اوروپوچ یک بیماری مهم است که توسط AlvarezFalconi و R´ıos Ruiz در آمریکای شمالی مورد شناسایی قرار گرفته است. تظاهرات بالینی بیماری شامل تب بالای 38 درجه، سردرد، درد مفاصل و عضلات، ورم ملتحمه، تهوع، استفراغ و اسهال و در تعدادی از موارد خونریزی شدید از بینی، لثه و واژن است. این بیماری ناشی از ویروسی بنامIquitos virus است که جهش‌یافته‌ای از ویروس Oropouche است. ویروس Iquitos در خانواده بونیاویروس‌ها طبقه‌بندی می‌شود که اولین بار از کشور پرو گزارش شده است. بازآرایی ژنتیکی می‌تواند در این ویروس مشاهده شود. این ویروس دارای قطعات S و L ویروس اوروپوچ و قطعه M یک سروگروپ ویروسی جدید بنام Simbu است. در حال حاضر این ویروس در بسیاری از کشورها بخصوص در کشور پرو و برزیل که مناطق بومی تب دانگ هستند، دیده می‌شود، لذا امکان اشتباه در تشخیص بیماری وجود دارد. انتقال این ویروس از طریق حشرات صورت می‌گیرد. افزایش جمعیت پشه‌های گزنده باعث شیوع عفونت با ویروس Iquitos می‌شود. علاوه بر Iquitos virus، ویروس جدید دیگری بنام Itaya نیز اخیراً از مناطق بومی ویروس Iquitos گزارش شده است. این ویروس نیز یک نوع بونیاویروس با سابقه بازآرایی ژنتیکی است.
شکل 1- شمای کلی ویروس عامل تب اوروپوچ
2- Ilesha shake
یک بیماری تب‌دار حاد همراه با اریتما است که می‌تواند باعث ایجاد مننگوآنسفالیت گردد. این بیماری اولین بار در ماداگاسکار دیده شده و در حال حاضر در آفریقا وجود دارد. عامل این عفونت یک ویروس پاتوژن در جنس Orthobunyavirus از خانواده Bunyaviridae است که Ilesha virus نامیده می‌شود. این ویروس می‌تواند در میزبان مخزن حیوانی یافت شود. از نظر ژنتیکی این ویروس می‌تواند تبادل ژنتیکی بالایی باBunyamwera virus و Ngari virus داشته باشد که یک ویروس نوظـــهور در شرق آفریقا است. Ngari virus نتیجه بازآرایی ژنتیکی بین Bunyamwera virus و قطعـــــــه M مشـــتق‌شده از Batai virus است و می‌تواند عامل تب هموراژیک باشد. این ویروس اولین بار در انسان‌ها در کشور سنگال دیده شده و ناقل آن نوعی پشه است.
3- تب شدید با سندرم ترومبوسیتوپنیک
یک بیماری جدید نوظهور است که در شرق آفریقا دیده شده است. علیرغم ترومبوسیتوپنی شدید و مرگ‌ومیر بسیار بالا، این بیماری بدون عوارض خونریزی است.
4- عفونت ناشی از ویروس Zika
یک بیماری تب‌دار حاد مهم و نوظهور است و ویروس عامل عفونت نوعی فلاوی‌ویروس است. تظاهرات بالینی عفونت ناشی از ویروس Zika بسیار شبیه به تب دانگ است، بنابراین اشتباه در تشخیص بیماری مکرراً روی می‌دهد. آزمایش ساده سنجش IgM تب دانگ می‌تواند منجر به بروز نتایج مثبت کاذب شود. این عفونت ویروسی در تعدادی از کشورهای شمال قاره آسیا دیده می‌شود و اخیراً در کشورهای غربی هم گسترش یافته است. رایج‌ترین شکل انتقال ویروس از طریق گزش پشه Aedes حامل عامل بیماری است. این ویروس می‌تواند از طریق انتقال جنینی نیز منتقل شود. مادر آلوده به این ویروس می‌تواند ویروس را به کودک خود از طریق جفت یا در هنگام زایمان منتقل نماید. برخی از علائم بارز این بیماری عبارتند از تب، بثورات جلدی، ورم ملتحمه (چشم قرمز) و درد مفاصل. دیگر علائم عبارتند از سردرد، استفراغ، درد عضلانی و درد پشت چشم.
بیماری ناشی از ZIKA ویروس اغلب خفیف بوده و علائم تنها برای چند روز تا حدود یک هفته باقی می‌مانند. بیماران به‌ندرت نیاز به بستری در بیمارستان دارند. تا این لحظه، هیچ درمان اختصاصی برای ویروس Zika در دسترس نیست. به بیماران اغلب توصیه می‌شود استراحت زیاد داشته باشند، برای جلوگیری از دهیدراته شدن به‌طور منظم مایعات بنوشند و داروهای ضد درد و تب مانند پاراستامول و استامینوفن مصرف نمایند.
نوزادان مبتلا به این عفونت با میکروسفالی (سر غیرعادی کوچک) متولد می‌شوند که می‌تواند به مشکلات شدید در رشد و مرگ زودرس نوزاد منجر شود.
شکل 2- اطلاعات کلی درباره عفونت با ویروس زیکا
5- Dengue type 5 infection
تب دانگ یک عفونت نوظهور نیست؛ ویروس عامل عفونت به‌خوبی به‌عنوان عامل تب هموراژیک مورد شناسایی قرار گرفته است، با این وصف نگرانی قابل‌توجهی در مورد ویروس نوظهور جدیدی بنام سروتیپ 5 دانگ وجود دارد. این سروتیپ ویروسی اولین بار در کشور مالزی در چرخه انتقال جنگلی دیده شده است.
شکل 3- اطلاعات کلی درباره تب دانگ
محققین عقیده دارند که ویروس Dengue type 5 واریانتی از ویروس دانگ تیپ 4 است. علت ظهور سروتیپ جدید می‌تواند ناشی از نوترکیبی ژنتیکی و انتخاب طبیعی باشد. در این بیماری تظاهرات بالینی تب دانگ مثل تب و علائم سه‌گانه شامل ترومبوسیتوپنی، لمفوسیتوز آتیپیک واحتقان خون می‌تواند اتفاق بیفتد.
منابع:
[1] Wiwanitkit Somsri ,Wiwanitkit Viroj: Acute viral hemorrhage disease: A summary on new viruses. Journal of Acute Disease, 4(4),2015.
[2] Voide C, Asner S, Giulieri S, Cavassini M, Merz L, Tissot F, et al. [Infectious diseases]. Rev Med Suisse 2014; 10(412–413): 61-5. French.
[3] Alvarez-Falconi PP, R´ıos Ruiz BA. [Oropuche fever outbreak in Bagazan, San Martin, Peru: epidemiological evaluation, gastrointestinal and hemorrhagic manifestations]. Rev Gastroenterol Peru 2010; 30(4): 334-40. Spanish.
[4] Aguilar PV, Barrett AD, Saeed MF, Watts DM, Russell K, Guevara C, et al. Iquitos virus: a novel reassortant Orthobunyavirus associated with human illness in Peru. PLoS Negl Trop Dis 2011; 5(9): e1315.
[5] Durand Velazco S, Fiestas Solorzano V, Sihuincha Maldonado M, ´ Chavez Lencinas C, V ´ asquez Vela V, Torrej ´ on Flores C, et al. ´ [Impact of the dengue epidemic due to a new lineage of DENV-2 American/Asian genotype in the health services demand in hospital “Cesar Garayar Garcia”, Iquitos]. Rev Peru Med Exp Salud Publica 2011; 28(1): 157-9. Spanish.
[6] Morrison AC, Minnick SL, Rocha C, Forshey BM, Stoddard ST, Getis A, et al. Epidemiology of dengue virus in Iquitos, Peru 1999 to 2005: interepidemic and epidemic patterns of transmission. PLoS Negl Trop Dis 2010; 4(5): e670.
[7] Mercer DR, Castillo-Pizango MJ. Changes in relative species compositions of biting midges (Diptera: Ceratopogonidae) and an outbreak of Oropouche virus in Iquitos. Peru J Med Entomol 2005; 42(4): 554-8.
[8] Hontz RD, Guevara C, Halsey ES, Silvas J, Santiago FW, Widen SG, et al. Itaya virus, a novel Orthobunyavirus associated with human febrile illness. Peru Emerg Infect Dis 2015; http:// dx.doi.org/10.3201/eid2105.141368.
[9] Pachler K, Růzek D, Nowotny N. Molecular characterization of the African orthobunyavirus Ilesha virus. Infect Genet Evol 2013; 20: 124-30.
[10] Morvan JM, Digoutte JP, Marsan P, Roux JF. Ilesha virus: a new aetiological agent of haemorrhagic fever in Madagascar. Trans R Soc Trop Med Hyg 1994; 88(2): 205.
[11] Pearson CA, Moore DL, David-West TS. Virus studies in “Ilesha shakes”. West Afr Med J Niger Med Dent Pract 1973; 22(1): 20-2.
[12] Fagbami AH, Fabiyi A. A survey for Ilesha Bunyamwera group virus antibodies in sera from domestic animals and humans in three ecological zones of Nigeria. Virologie 1975; 26(1): 27.
[13] Briese T, Bird B, Kapoor V, Nichol ST, Lipkin WI. Batai and Ngari viruses: M segment reassortment and association with severe febrile disease outbreaks in East Africa. J Virol 2006; 80(11): 5627-30.
[14] Odhiambo C, Venter M, Limbaso K, Swanepoel R, Sang R. Genome sequence analysis of in vitro and in vivo phenotypes of Bunyamwera and Ngari virus isolates from northern Kenya. PLoS One 2014; 9(8): e105446.
[15] Groseth A, Weisend C, Ebihara H. Complete genome sequencing of mosquito and human isolates of Ngari virus. J Virol 2012; 86(24): 13846-7. 278 Somsri Wiwanitkit, Viroj Wiwanitkit/Journal of Acute Disease 2015; 4(4): 277–279
[16] Gerrard SR, Li L, Barrett AD, Nichol ST. Ngari virus is a Bunyamwera virus reassortant that can be associated with large outbreaks of hemorrhagic fever in Africa. J Virol 2004; 78(16): 8922-6.
[17] Li D. Severe fever with thrombocytopenia syndrome: a newly discovered emerging infectious disease. Clin Microbiol Infect 2015; http://dx.doi.org/10.1016/j.cmi.2015.03.001.
[18] Yasukawa M. Severe fever with thrombocytopenia syndrome, an emerging infectious disease for hematologists. Rinsho Ketsueki 2015; 56(1): 3-8.
[19] Joob B, Chen YP. Clinical presentations of severe fever with thrombocytopenia syndrome virus infection. Diag Ther Stud 2015; 4(2): 18-9.
[20] Hayes EB. Zika virus outside Africa. Emerg Infect Dis 2009; 15(9): 1347-50.
[21] Barboza P, Tarantola A, Lassel L, Mollet T, Quatresous I, Paquet C. [Emerging viral infections in South East Asia and the Pacific region]. Med Mal Infect 2008; 38(10): 513-23. French.
[22] Fonseca K, Meatherall B, Zarra D, Drebot M, MacDonald J, Pabbaraju K, et al. First case of Zika virus infection in a returning Canadian traveler. Am J Trop Med Hyg 2014; 91(5): 1035-8.
[23] Tappe D, Rissland J, Gabriel M, Emmerich P, Gunther S, Held G, et al. First case of laboratory-confirmed Zika virus infection imported into Europe. Euro Surveill November 2013; 2014(19): 20685. [24] Mustafa MS, Rasotgi V, Jain S, Gupta V. Discovery of fifth serotype of dengue virus (DENV-5): a new public health dilemma in dengue control. Med J Armed Forces India 2015; 71(1): 67-70.
اختلالات خونریزی‌دهنده ارثی و کووید-19
تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو (CCHF)
برای دانلود پی دی اف برروی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام