آزمایشگاه و بالین
ملانوم
دکتر محسن منشدی
آزمایشگاه تشخیص طبی دکتر منشدی
www.manshadilab.com
مقدمه
ملانوم، نوعی سرطان پوست است که می‌تواند به سایر اندام‌های بدن منتشر شود. شایع‌ترین علامت ملانوم، پیدایش یک خال جدید در قسمتی از پوست یا تغییر در ظاهر خال‌های موجود است. ملانوم می‌تواند در هرجایی از بدن ایجاد شود اما بیشترین مکان‌هایی که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، عبارتند از: پشت بدن، پاها، دست‌ها و صورت.
ملانوم، در بیشتر موارد با یک شکل نامنظم و با ایجاد بیش از یک رنگ، ظاهر می‌شود، همچنین ممکن است بزرگ‌تر از خال‌های طبیعی و یا همراه با خارش و خون‌ریزی باشد.
علت ایجاد ملانوم
ملانوم، زمانی بوجود می‌آید که برخی از سلول‌های پوست، شروع به رشد غیرطبیعی می‌کنند. تصور می‌شود قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش با منشأ طبیعی یا غیرطبیعی تا حدودی می‌تواند مسئول ایجاد این بیماری باشد.
تعدادی از عواملی که می‌توانند باعث افزایش شانس ابتلا به ملانوم در یک شخص شوند، عبارتند از:
- تعداد زیاد خال یا کک‌ومک
- پوست روشن که در شرایطی به‌وضوح سرخ می‌شود.
- موی قرمز یا بلوند
- وجود بیماری ملانوما در یکی از اعضای خانواده
تشخیص
با مشاهده هرگونه تغییری در خال، باید به پزشک مراجعه کرد. چنانچه پزشک در معاینات خود به وجود بیماری ملانوم مشکوک شود، بیمار را به مراکز تخصصی ارجاع خواهد داد. در بیشتر موارد پس از برداشتن خال مشکوک به کمک عمل جراحی، به‌منظور کسب اطمینان از سرطانی بودن یا نبودن، موردمطالعه قرار می‌گیرد. به این روش بیوپسی می‌گویند. همچنین ممکن است به کمک یک تست، مشخص شود که آیا ملانوم به قسمت‌های دیگر بدن انتشار پیدا کرده است یا خیر. این روش، به‌عنوان یک “بیوپسی غده‌ی نگهبان” شناخته می‌شود. معمولاً تشخیص ملانوم با معاینه‌ی پوست آغاز می‌شود.
از آنجائی که ملانوم بیماری نسبتاً نادری است، بیشتر پزشکان عمومی چند سال یک‌بار می‌توانند موردی از آن را مشاهده کنند، لذا بررسی مداوم ظاهر خال‌ها و تغییرات آن‌ها توسط خود فرد، حائز اهمیت زیادی است تا در صورت مشاهده‌ی هرگونه تغییری، به پزشک مراجعه کنند. گرفتن عکس برای مستندسازی هر تغییر، می‌تواند به تشخیص کمک کند.
بررسی‌های بیشتر
مواقعی که نگرانی از انتشار سرطان به سایر اندام‌ها، استخوان‌ها و یا جریان خون وجود داشته باشد، بررسی‌های بیشتری صورت می‌گیرد.
بیوپسی غده لنفاوی نگهبان
معمولاً انتشار ملانوم به سایر اندام‌های بدن، از طریق کانال‌هایی در پوست صورت می‌گیرد که کانال لنفاتیک نامیده می‌شوند و انتشار بیماری از نزدیک‌ترین گروه غدد لنفاوی شروع می‌شود. غدد لنفاوی قسمتی از سیستم ایمنی بدن هستند که به دفع و خروج باکتری‌ها و ذرات ناخواسته از بدن کمک می‌کنند. “بیوپسی غده لنفاوی نگهبان”، آزمایشی است برای تعیین مقادیر میکروسکوپیک ملانوم (کمتر از میزانی که بتوان با اشعه ایکس و یا اسکن نشان داد) که ممکن است به غدد لنفاوی انتشار یافته باشد. این نمونه‌برداری توسط متخصص جراحی پلاستیک درحالی‌که بیمار تحت بیهوشی عمومی است، انجام می‌شود.
در این بیوپسی، ترکیبی از رنگ آبی و ماده‌ای شیمیایی با رادیواکتیو ضعیف به ناحیه دور زخم تزریق می‌شود. این عمل معمولاً درست قبل از اینکه ناحیه وسیعی از پوست برداشته شود، انجام می‌گیرد. این محلول در همان کانال‌های موجود در پوست که ملانوم از آن‌ها عبور می‌کند، جریان می‌یابد. اولین غده‌ای که این ترکیب به آن می‌رسد، غده لنفاوی نگهبان است. جراح می‌تواند پس از تعیین غده لنفاوی نگهبان، آن را خارج کند و به سایرغده‌های لنفاوی کاری نداشته باشد. سپس غده‌ی برداشته‌شده ازلحاظ ذرات میکروسکوپی ملانوم، موردبررسی قرار می‌گیرد. (این روند می‌تواند چندهفته‌ای به طول انجامد). اگر غده لنفاوی نگهبان، عاری از ملانوم باشد، به‌طورقطع و یقین، هیچ‌یک از غدد لنفاوی بیمار مبتلا نیستند. در این صورت از عدم انتشار بیماری، اطمینان خاطر حاصل می‌شود، زیرا چنانچه ملانوم به غدد لنفاوی نفوذ کند، به‌احتمال‌زیاد به سایر قسمت‌های بدن هم منتشر می‌شود.
اگر غده لنفاوی نگهبان حاوی ملانوم باشد، این خطر وجود دارد که سایر غدد لنفاوی در همان گروه، مبتلا شده باشند. بیوپسی غده لنفاوی نگهبان، ملانوم را درمان نمی‌کند اما برای بررسی پیش‌آگهی وضعیت بیماری، مورداستفاده قرار می‌گیرد. ممکن است عمل جراحی برای خارج کردن غده‌های لنفاوی باقیمانده در گروه، توصیه شود که به آن، خارج کردن کامل غدد لنفاوی یا “لنفآدنوکتومی کامل” گفته می‌شود. سایر بررسی‌هایی که ممکن است انجام شود عبارتند از:
- سی‌تی‌اسکن
- ام‌آر‌آی
- پت‌اسکن
- آزمایش‌های خون
اشخاص در معرض خطر
ملانوم، پنجمین عامل شیوع سرطان در انگلستان است که سالانه حدود 13000 مورد جدید تشخیص داده می‌شوند. بیش از یک‌چهارم موارد تشخیص داده شده، اشخاص زیر 50 سال می‌باشند که در مقایسه با سایر انواع سرطان‌ها، غیرعادی است. شیوع این بدخیمی در انگلستان، با گذشت زمان بیشتر می‌گردد که تصور می‌شود به دلیل افزایش قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش خورشید و حمام آفتاب باشد. سالانه بیش از 2000 مبتلا به ملانوم در انگلستان فوت می‌کنند.
بیشتر موارد سرطان پوست، در اثر آسیبی که اشعه‌ی ماوراءبنفش به DNA سلول‌های پوست می‌رساند و آن‌ها را تخریب می‌کند، بوجود می‌آیند. مهم‌ترین منبع اشعه‌ی ماوراءبنفش، نور خورشید است که حاوی سه نوع A، B و C می‌باشد. نوع C توسط اتمسفر زمین فیلتره می‌شود، اما انواع A و B به‌مرور زمان با تخریب سلول‌های پوست، باعث بروز سرطان پوست می‌شوند. به نظر می‌رسد نوع B عامل اصلی ایجاد سرطان پوست باشد. منابع مصنوعی نور مانند لامپ‌های خورشیدی و تخت‌های برنزه‌کننده‌ی بدن نیز خطر بروز سرطان پوست را تقویت می‌کنند. آفتاب‌سوختگی مکرر چه در اثر نور خورشید و چه به‌وسیله منابع مصنوعی تولیدکننده‌ی نور، خطر بروز ملانوم را در تمام سنین افزایش می‌دهد.
اشخاصی که تعداد زیادی خال دربدن دارند به‌ویژه اگر خال‌ها بزرگ باشند (بزرگ‌تر از 5 میلی‌متر) و یا شکل آن‌ها طبیعی نباشد، ریسک ابتلا به ملانوم در آن‌ها افزایش می‌یابد. داشتن فقط یک خال با شکل غیرطبیعی یا در اندازه خیلی بزرگ، خطر ابتلا به ملانوم را تا 60 درصد افزایش می‌دهد، به همین دلیل پیگیری خال‌ها از نظر تغییرات ظاهری و جلوگیری از در معرض نور قرار گرفتن آن‌ها، بسیار حائز اهمیت است. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر در بستگان نزدیک فردی، دو یا چند نفر مبتلا به سرطان پوست غیرملانومایی باشند، شانس ابتلا به سرطان پوست در او افزایش می‌یابد. تصور می‌شود که عوامل مشخصی باعث افزایش شانس ابتلا به انواع سرطان پوست در اشخاص می‌گردند، ازجمله:
- پوست با رنگ روشن که به‌سادگی برنزه نمی‌شود.
- موی قرمز یا بلوند
- چشمان آبی
- سن بالا
- تعداد زیاد کک‌ومک
- آسیب ناحیه‌ای از پوست در اثر سوختگی یا پرتودرمانی قبلی
- بیمارهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند مانند ایدز
- داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی (مانند داروهایی که پس از پیوند اعضاء بکار می‌روند).
- تماس با برخی از مواد شیمیایی مانند کروئوزوت (جوهر قطران) و آرسنیک
- داشتن سابقه سرطان پوست
علائم و نشانه‌ها
معمولاًً اولین علامت ملانوم، بروز یک خال جدید و یا تغییر شکل ظاهری در یک خال است. خال‌های طبیعی اغلب گرد یا بیضی با لبه‌های صاف و دارای قطری کمتر از 6 میلی‌متر (یک‌چهارم اینچ) هستند. اگر تغییرات واضحی در خال، کک‌ومک یا تکه‌ای از پوست، مخصوصاً در مدت‌زمان کوتاه چند هفته یا چند ماه مشاهده شود، باید توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرد.
علائمی که در خال باید به آن توجه نمود عبارتند از:
- بزرگ‌تر شدن خال
- تغییر در شکل
- تغییر در رنگ
- خون‌ریزی یا خشن شدن خال
- خارش داشتن یا دردناک شدن خال
یک راه برای کمک به افتراق بین خال طبیعی و ملانومی استفاده از چک‌لیست زیر است:
- تقارن – ملانوم دارای دو نیمه بسیار متفاوت با شکل‌های نامنظم است.
- حاشیه – ملانوم دارای حاشیه ناهموار یا خشن است.
- رنگ – ملانوم دارای دو یا بیش از دو رنگ است.
- قطر – ملانوم دارای قطری بیش از 6 میلی‌متر (یک‌چهارم اینچ) است.
- اندازه – خالی که در طول زمان تغییر اندازه دهد به‌احتمال‌زیاد می‌تواند ملانوم باشد.
ملانوم می‌تواند در هرجایی از بدن بروز کند، اما عموماً در پشت، پاها، دست‌ها و صورت پدیدار می‌گردد. گاهی اوقات در زیر ناخن‌ها نیز دیده می‌شود. در موارد نادر، ملانوم در چشم هم بوجود می‌آید. وجود یک نقطه‌ی تاریک یا تغییراتی در بینایی، می‌تواند علامت آن باشد هرچند احتمال زیادی وجود دارد که در خلال یک معاینه‌ی روتین چشم، شناسایی شود.
پیشگیری
ملانوم همیشه قابل پیشگیری نیست، اما می‌توان با محدود کردن تماس پوست با اشعه ماوراءبنفش، شانس ابتلا را کاهش داد. با استفاده کردن از کرم ضدآفتاب و پوشش معقول، می‌توانیم پوست را از آسیب نور خورشید محافظت کنیم. همچنین لازم است از لامپ‌های خورشیدی و حمام آفتاب، پرهیز کنیم. معاینه‌ی منظم خال‌ها و کک‌ومک‌ها، در تشخیص به‌موقع بیماری و افزایش شانس موفقیت درمان، مؤثر خواهد بود. بهترین راه پیشگیری از انواع سرطان پوست، پرهیز از قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت طولانی است. چند دقیقه قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید، به‌منظور حفظ مقادیر موردنیاز ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها، کمک‌کننده است، اما پرهیز از آفتاب‌سوختگی حائز اهمیت می‌باشد.
چنانچه فرد دچار آفتاب‌سوختگی شده باشد، پوست او به سبب دریافت تشعشعات خطرناک، آسیب دیده است. هرزمان که پوست در معرض تشعشعات قرار می‌گیرد، شانس بروز سرطان در چندین سال بعد، افزایش می‌یابد. استفاده از کرم‌های ضدآفتاب مناسب پوست که بدن را از هر دو نوع اشعه ماوراءبنفش A و B محافظت کند، راه دیگر پیشگیری می‌باشد. بهتر است 15 دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، از کرم‌های ضدآفتاب استفاده شود و هر دو ساعت یک‌بار تجدید گردد. چنانچه فرد قصد حضور در استخر روباز و یا دریا را داشته باشد، باید از کرم‌های ضدآفتاب ضدآب استفاده کند.
مراقبت از اطفال و کودکان باید به‌طور ویژه صورت پذیرد، زیرا پوست آن‌ها بسیار حساس‌تر از پوست بالغین می‌باشد و برخورد مکرر با نور خورشید می‌تواند منجر به ایجاد سرطان پوست در دوره‌های بعدی زندگی آنان شود. قبل از قرار گرفتن بچه‌ها در معرض آفتاب، باید لباس مناسب، کلاه و کرم ضدآفتاب با کیفیت بالا برای آن‌ها استفاده کرد.
درمان
اصلی‌ترین راه درمان ملانوم جراحی است، هرچند میزان موفق بودن درمان به وضعیت بیمار بستگی دارد. اگر ملانوم در مراحل اولیه تشخیص و درمان شود، معمولاً جراحی موفقیت‌آمیز خواهد بود. چنانچه ملانوم تا مرحله پیشرفته تشخیص داده نشود، روش‌های درمان برای کاهش سرعت پیشرفت سرطان و تسکین علائم، مورداستفاده قرار می‌گیرند که اغلب شامل استفاده از داروها ازجمله شیمی‌درمانی خواهد بود.
با داشتن سابقه‌ی ابتلا به ملانوم، امکان عود مجدد سرطان وجود دارد. چنانچه این سابقه از یک سرطان گسترده و شدید باشد، شانس عود مجدد، افزایش می‌یابد. اگر تیم درمانی احساس کنند که ریسک قابل‌توجهی برای عود ملانوم وجود دارد، چکاپ منظم و مراقبت دائمی برای بیمار توصیه خواهند کرد، همچنین روش بررسی پوست و غدد لنفاوی توسط خود بیمار به او آموزش داده می‌شود تا در صورت عود بیماری، بتواند آن را تشخیص دهد.
WWW.NHS.UK
2015/08/24
https://www.cancer.org/cancer/melanoma-skin-cancer.html
https://medlabnews.ir/%d9%84%d9%86%d9%81%d9%88%d9%85/
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام