عفونت‌های ناشی از مخمرها

(غیر از کاندیدا و کریپتوکوکوس)

بخش سوم

مخمرهای کمیاب:هانسنولا، هانسنیوسپورا و رودوترولا

دکتر محمد قهری – آزمایشگاه رسالت

هانسنولا (Hansenula)

تعریف: هانسنولا یک جنس مخمری ناشایع است و 2 گونه از این جنس مرتبط با بیماری‌های انسان شناخته شده است که شامل هانسنولا آنومالا (H. anomala) و هانسنولا پلی‌مرفا (H. polymorpha) می‌باشد. هانسنولا آنومالا بیشتر از گونه‌ی دیگر دیده می‌شود.

اپیدمیولوژی، خصوصیات کلینیکی و درمان

هانسنولا آنومالا یک عامل محیطی است که ممکن است از مواد آلی نظیر سبزیجات و گیاهان، میوه‌ها و خاک جدا شود. هانسنولا پلی‌مرفا بطور مشابهی ممکن است در منابع محیطی کلونیزه شود. اولین مورد عفونت انسانی با هانسنولا آنومالا در دهه 1950 شرح داده شد که در یک کودک پنومونی بینابینی ایجاد کرده بود، بدنبال آن موارد گزارش‌شده شامل گرفتاری‌های ریوی، ونتریکولیت نوزادی، اندوکاردیت و عفونت مجاری ادراری بوده است. اکثر موارد گزارش‌شده، فونژمی بدون گرفتاری عضوی داشته‌اند. در دهه‌های اخیر هانسنولا آنومالا به‌عنوان عامل اتیولوژیک حقیقی در مواردی از کاندیدیازیس دهانی گزارش شده است. به نظر می‌رسد که فاکتورهای خطر برای عفونت هانسنولا آنومالا مشابه آنچه باشد که برای سایر عفونت‌های قارچی فرصت‌طلب معمولاً گفته می‌شود. این فاکتورها شامل استفاده از کاتتر ورید مرکزی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف و تغذیه از راه‌های غیرخوراکی، سرکوبی سیستم ایمنی، نوتروپنی و جراحی می‌باشند. تشخیص آزمایشگاهی عفونت‌های ناشی از این ارگانیسم تقریباً همیشه براساس کشت از نواحی مبتلاشده است. درمان عفونت سیستمیک هانسنولا آنومالا نیاز به استفاده از عوامل ضدقارچی سیستمیک و حذف کاتتر ورید مرکزی دارد. داروی ضدقارچی مطلوب و دوز مربوطه هنوز مشخص نیست. آمفوتریسین B تزریقی بطور معمول استفاده می‌شود و مطالعات آزمایشگاهی (in vitro) حساسیت قارچ نسبت به این عامل را نشان داده است، همچنین شواهدی از استفاده‌ی موفقیت‌آمیز از فلوکونازول برای درمان این عفونت وجود دارد، هرچند که مواردی از مقاومت آزمایشگاهی (in vitro) نسبت به فلوکونازول، نارسائی کلینیکی درمان با فلوکونازول و استقرار عفونت با هانسنولا آنومالا در بیماری که فلوکونازول به‌منظور درمان عفونت کاندیدایی مجاری ادراری دریافت کرده است، در تاریخچه وجود دارند. تنها یک مورد اثبات‌شده مربوط به عفونت نسجی در اثر هانسنولا پلی‌مرفا وجود دارد.

McGinnis، کودکی را با بیماری گرانولوماتوز مزمن شرح داده است که در او لنفادنوپاتی اطراف ناف ریه پدید آمده است. کشت از این ناحیه و ناحیه خلف مدیاستن و عقده‌های لنفاوی اطراف تراشه همگی هانسنولا پلی‌مرفا را نشان داده‌اند. این بیمار با آمفوتریسین B درمان گردید.

منظره رادیولوژیک از ناف ریه‌ها در حالت نرمال

منظره رادیولوژیک از لنفادنوپاتی نافی دوطرفه

بیولوژی

هانسنولا آنومالا

سلول‌ها کروی تا بیضی کشیده به ابعاد 4/1-1/9 در 6/1-2/1 میکرون به‌صورت منفرد، دوتایی، خوشه‌های کوچک، بیضوی، بیضی کشیده یا استوانه‌ای شکل با جوانه زایی چند جانبی می‌باشد. فاقد هایفی حقیقی است و سودوهایفی از طریق زنجیرهای سلول‌های بیضی یا استوانه‌ای شکل تشکیل می‌شود. این مخمر یکی از قارچ‌های فلور نرمال انگور است. با تولید مقادیر زیاد اسید استیک و اتیل استات باعث فساد در شراب می‌گردد. در پوست، حلق و مجاری گوارشی به‌صورت فلور نرمالِ گذرا حضور دارد.

هانسنولا یک جنس مخمری آسکومیستی است که بوسیله‌ی تولید سلول‌های مخمری با جوانه‌های چندجانبی (multilateral) مشخص می‌شود. توانائی جذب نیترات و تولید آسکوسپورهای کلاه‌شکل را دارد. این جنس ممکن است هوموتالیک یا هتروتالیک باشد و دارای هایفی کاذب یا حقیقی نیز است 30 گونه در این جنس وجود دارد؛ برخی دارای مراحل تلئومورف گونه‌های کاندیدا هســــــــــتند (به‌عنوان مثال هانسنولا آنومالا یک تلئومورف C. pelliculosa است). دو گونه‌ای که ایجاد عفونت می‌کنند هانسنولا آنومالا و هانسنولا پلی‌مرفا هستند که می‌توانند قندها را تخمیر کنند و اکثر گونه‌های دیگر مربوط به این جنس قادر به تخمیر کربوهیدرات‌ها نیستند. الگوهای جذب کربن، مطالعات مرفولوژیک و حضور آسکوسپورهای کلاه‌شکل برای شناسایی آن‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند.

منظره میکروسکپی هانسنولا آنومالا

منظره میکروسکپی هانسنولا آنومالا با درشت‌نمائی بزرگ‌تر

هانسنیوسپورا Hanseniospora

تعریف: هانسنیوسپورا یک جنس مخمری است که بطور غیرشایع از نمونه‌های کلینیکی بدست می‌آید. شایع‌ترین گونه شامل H. uvarum وH. valbyensis و H. guilliermondii است. اگرچه آن‌ها را می‌توان از نمونه‌های کلینیکی بدست آورد، اما بصورت بسیار شایع‌تر در محیط بر روی مواد غذایی و گیاهان حضور دارند.

خصوصیات کلینیکی

هرچند که در موارد نادری گونه‌های هانسنیوسپورا در آزمایشگاه ممکن است جدا شود، ولی موارد مستند‌شده‌ای از عفونت‌های واقعی ناشی از این قارچ وجود ندارد.

بیولوژی

جنس هانسنیوسپورا یک عامل مخمری آسکومیستی است. این جنس با تولید جوانه‌ها از قطبین سلول‌های مخمری (bipolar budding) و سلول‌های مخمری طویل مشخص می‌شود. اشکال واجد هایفی و یا فاقد هایفی ممکن است دیده شوند. تخمیرکننده هستند و یک تا چهار آسکوسپور کروی یا کلاه‌شکل ایجاد می‌شود. شش گونه‌ی شناخته‌شده از این جنس وجود دارد؛ سه گونه‌ای که با انسان ارتباط دارند شامل H. uvarum و valbyensis و H. guilliermondii می‌باشند.

این‌گونه‌ها را از یکدیگر بر اساس مرفولوژی سلول مخمری با یا بدون آسکوسپور و الگوهای اختصاصی مربوط به تخمیر کربوهیدراتی مورد شناسایی قرار می‌دهند. سایر تست‌های معمولی شامل اوره‌آز (فقدان این آنزیم) و نیترات (منفی) است.

رودوترولا Rhodotorula

تعریف: رودوترولا یک جنس مخمری است که رنگدانه‌های کاروتنوئیدی تولید می‌کند و رنگ کلنی‌های آن از زرد تا قرمز متغیر است. این جنس خصوصیاتی مشابه جنس کریپتوکوکوس دارد. اکثر گونه‌های آن در محیط و به‌ویژه در آب حضور دارند کلونیزه شدن سطوح بدن انسان غالباً به‌صورت گذرا اتفاق می‌افتد. عفونت‌های ناشی از آن در انسان گزارش شده است. غالب اوقات یکی از سه گونه‌ی رودوترولا گلوتینیس (R. glutinis)، رودوترولا مینوتا (R. minuta) و رودوترولا روبرا (R. rubra) از نمونه‌های کلینیکی بدست می‌آید.

کلنی‌های نارنجی‌رنگ رودوترولا

کلنی‌های مخمری رودوترولا در کنار یک کلنی از قارچ‌های سیاه (کلادوسپوریوم)

اپیدمیولوژی، ویژگی‌های کلینیکی و درمان

گونه‌های رودوترولا را می‌توان از منابع متعدد محیطی بدست آورد؛ این منابع شامل خاک، آب، آب میوه‌جات، محصولات شیر، دوش‌های حمام و مسواک‌ها می‌باشند. آلوده شدن تجهیزات فایبراپتیک برونکوسکوپی نیز دیده شده است. عفونت‌های مربوط به این جنس نادر است اما اکثر اوقات مربوط به رودوترولا روبرا است. عفونت‌های مربوط به رودوترولا مینوتا و رودوترولا گلوتینیس نیز گزارش می‌شوند. شایع‌ترین عفونت شرح داده‌شده توسط رودوترولا فونژمی است، هرچند گزارش‌هایی از اندوکاردیت، مننژیت، ونتریکولیت، پریتونیت و عفونت‌های چشم نیز وجود دارند. فونژمی‌های مربوط به این قارچ بیشتر اوقات در بیمارانی که کاتتر ورید مرکزی دارند مشاهده می‌شود. ریسک‌فاکتورها برای ایجاد این عفونت همان‌هایی است که برای سایر عفونت‌های ناشی از قارچ‌های فرصت‌طلب مربوط به دستگاه گردش خون معمولاً شرح داده می‌شوند (ایمنوسوپرسیون، نوتروپنی، استفاده از آنتی‌باکتریال‌های وسیع‌الطیف، تغذیه‌ی غیرخوراکی، سوختگی‌ها و جراحی)، اما ممکن است شامل اندوکاردیت نیز باشد. تظاهرات کلینیکی فونژمی رودوترولائی غیراختصاصی است و یافته‌ها ممکن است در هر عفونت مربوط به دستگاه گردش خون دیده شود مانند تب، حالت سرماخوردگی، تاکیکاردی و هایپوتانسیون.

در بسیاری از گزارش‌های مربوط به فونژمی رودوترولائی، حالت پلی‌میکروبیال مشاهده می‌شود. غیر از فونژمی، سایر عفونت‌های سیستمیک مربوط به رودوترولا نادر هستند. پریتونیت رودوترولائی تنها در بیمارانی گزارش می‌شود که تحت دیالیز پریتونال هستند و از این لحاظ اهمیت دارند که می‌توانند به فیبروز پریتونال منجر شوند.

منظره میکروسکپی رودوترولا

رودوترولا موسیلاجینوزا

عفونت‌های چشم مربوط به این قارچ شامل اندوفتالمیت مزمن بعد از عمل جراحی (معمولاً توسط رودوترولا مینوتا ایجاد می‌شود)، کراتیت (در اثر رودوترولا گلوتینیس) و داکروسیستیت می‌باشد. هنگام تصمیم‌گیری برای درمان باید درنظر داشت که رودوترولا ممکن است یک آلوده‌کننده‌ی محیطی باشد. در یک مطالعه، رودوترولا از کشت‌های خون با استفاده از تکنیک لایز- سانتریفیوژ جدا شد. 36 بیمار دارای کشت خون مثبت بودند اما تنها 23 مورد از آنان فونژمی مهم به لحاظ بالینی داشتند و در سایر موارد تعداد اندک تا حدود یک کلنی در پلیت کشت رشد کرده بود. رودوترولا در آزمایش‌های تعیین حساسیت در شرایط آزمایشگاهی نســـــــــــبت به 5– فلوروسیتوزین حساسیت نشان داده و در مقابل آمفوتریسین B، میکونازول، کتوکونازول و ایتراکونازول حساسیت متوسط نشان داده و اغلب نسبت به فلوکونازول مقاوم است. درمان فونژمی بصورت درمان سیستمیک ضدقارچی و برداشت کاتتر ورید مرکزی است. توصیه‌های جاری برای درمان بصورت استانداردشده نیست، اما معمولاً شامل حذف کاتتر ورید مرکزی در مواقعی که قابل‌اجرا باشد و استفاده از آمفوتریسین B در دوز 0/7 میلی‌گرم به ازای کیلوگرم وزن بیمار است و عاقلانه است که به این رژیم 5- فلوروسیتوزین نیز افزوده شود. پریتونیت رودوترولائی اغلب با آمفوتریسین B داخل پریتوانی درمان می‌شود، اما این مسئله ممکن است ریسک فیبروز پریتونال را افزایش دهد و بنابراین آمفوتریسین B داخل وریدی ارجح است.

بیولوژی

رودوترولا یک گروه هتروژن از مخمرهایی است که قابلیت تولید پیگمان‌های کاروتنوئیدی را دارا هستند. این مخمرها به حالت چندجانبی جوانه می‌زنند، گاهی هایفی حقیقی یا سودوهایفی تولید می‌کنند، توانائی تخمیر قندها را ندارند و نیز قادر به استفاده از اینوزیتول نیستند. برخی از استرین‌های آن کپسول یا کلنی‌های موکوئیدی تولید می‌کنند. برخی از گونه‌ها مرحله‌ی آنامورف مربوط به اعضایی از جنس بازیدیومیستی Rhodosporidium هستند. با استفاده از خصوصیات فنوتیپیک، 8 گونه از این جنس را می‌توان شناسایی نمود، اگرچه برخی از این 8 گونه کمپلکس‌هایی متشکل از بیش از یک گونه می‌باشند که نمی‌توان آن‌ها را به‌وسیله‌ی روش‌های معمولی آزمایشگاهی شناسایی کرد. سه گونه‌ی شایع‌تر شامل رودوترولا گلوتینیس، رودوترولا مینوتا و رودوترولا روبرا می‌باشند که این‌ها را بر اساس تولید پیگمان، فعالیت اوره‌آز، عدم تخمیر و فقدان جذب اینوزیتول می‌توان شناسایی نمود. تعیین گونه نیاز به الگوهای جذب و نتایج استفاده از نیترات دارد.

Rf. CLINICAL MYCOLOGY, E. J. Anaissie

عفونت‌های ناشی از مخمرها (غیر از کاندیدا و کریپتوکوکوس)

عفونت‌های ناشی از مخمرها(2)

پیشرفت‌های جدید در درک مکانیسم‌های بیماری‌زایی قارچهای فرصت طلب (3)

ویژگی‌های مربوط به جنس مالاسزیا (بخش دوم)

برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید

برای دانلود باید وارد سایت شوید.

خواندن تمام مطلب