نکاتی درباره غربالگری
محمد کوهستانی
کارشناس علوم آزمایشگاهی _ کارشناش ارشد فیزیولوژی
غربالگری یعنی اندازه‌گیری مارکرهایی که با تفسیر نتایج آن‌ها می‌توان به وجود یک اختلال در جمعیتی پی برد. هر برنامه غربالگری باید به گونه‌ای باشد که بیشترین قدرت تشخیص در کنار کمترین مقدار مثبت یا منفی کاذب را داشته باشد. در غربالگری ناهنجاری کروموزومی، مقدار موادی که توسط جنین سنتز و در سرم مادر ترشح می‌شود اندازه‌گیری شده و تغییرات مقدار آن نسبت به حالت طبیعی به‌عنوان معیار ابتلا در نظر گرفته می‌شود.
غربالگری سه‌ماهه اول Combined Test برگرفته از سن مادر، NT و مارکرهای سرمی Free-β HCG و PAPP-A دارای نرخ تشخیص 90% با مثبت کاذب 5% می‌باشد. نرخ تشخیص سندروم داون می‌تواند با استفاده از مارکرهای اندازه‌گیری شده توسط اولتراسونوگرافی مانند NB یا DVPI افزایش یابد. در این حالت میزان نرخ تشخیص تا 96% افزایش می‌یابد و مثبت کاذب 2.6% می‌باشد. استفاده از روش‌های جدیدتر مانند Cell Free DNA (CfDNA) میزان نرخ تشخیص را به مقدار زیادی افزایش می‌دهد. در مهروموم‌های اخیر استفاده از CfDNA علاوه بر دقت بالا به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی موردتوجه قرار گرفته است.
در سال 1997 وجود CfDNA در گردش خون مادر اثبات و در سال 2011 بررسی کلینیکی آن ممکن گردید. روش‌های متعددی تاکنون در بررسی CfDNA مورداستفاده قرار گرفته است مانند MPSS، SNP، CSS که دقیق‌ترین آن‌ها بررسی SNP می‌باشد.
بعد از هفته 10 بارداری، حدود 13-3% از CfDNA موجود در گردش خون مادر منشأ جنینی دارد. بررسی CfDNA جهت تشخیص آنیوپلوئیدی‌ها را می‌توان از هفته 9 بارداری آغاز کرد.
ترکیب نتایج حاصل از آنالیز CfDNA و Combined Test میزان تشخیص را به مقدار زیادی افزایش داده و مثبت کاذب بسیار اندک خواهد بود. این متد برای مراکز غربالگری می‌تواند بسیار جذاب باشد. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که غربالگری بر اساس CfDNA و تست Combined در بارداری‌های تک قلویی دارای دقت تشخیص 99% برای سندروم داون، 97% برای تریزومی 18 و 92% تریزومی 13 می‌باشد که مثبت کاذب آن به ترتیب 0.1%، 0.2% و 0.2% است. تفسیر نتایج چند قلویی بسیار سخت‌تر بوده و در بارداری دوقلویی با مشکلاتی همراه است. خطر آنیوپلوئیدی در بارداری دوقلویی افزایش می‌یابد و خطر سقط‌جنین در استفاده از روش‌های تهاجمی بسیار بیشتر است؛ بنابراین استفاده از CfDNA در بارداری دوقلویی می‌تواند مؤثر باشد. در صورت دو تخمکی بودن جنین ممکن است که فقط یکی از جنین‌ها دچار آنیوپلوئیدی باشد و در صورت تک تخمکی بودن دوقلوها میزان CfDNA وارد شده به خون مادر دو برابر خواهد شد.
برای غلبه بر این مشکل اغلب توصیه می‌شود که در بررسی SNPهای CfDNA بجای آنالیز میزان تکرار افزایش یافته، حداقل تکرارها را بررسی کنند. علاوه بر آن در موزائیسم مادر و یا جنین تفسیر این نتایج بسیار دشوار خواهد بود که این بررسی دقیق و پیچیده نیاز به نرم‌افزار غربالگری جنین پیشرفته دارد که دارای الگوریتم خاص برای بررسی داده‌های حاصل از CfDNA به همراه تست Combined باشد. در این خصوص در مراکز معتبر غربالگری، میزان ریسک با استفاده از تست Combined در سه‌ماهه اول بررسی شده و در صورت بالا بودن خطر بر اساس تشخیص پزشک می‌تواند بیمار برای بررسی CfDNA معرفی گردد که نتایج حاصل از ترکیب داده‌های تست Combined و CfDNA مشخص می‌کند که (در صورت پایین بودن میزان خطر) بارداری ادامه داشته باشد و یا در زمان بالا بودن میزان خطر، برای تشخیص دقیق‌تر جهت آمنیوسنتز معرفی گردد (شکل 1).
برخی از ناهنجاری‌های مادرزادی بر اساس CfDNA قابل‌تشخیص نبوده و برای پی بردن به آن‌ها استفاده از مارکرهای سرمی و نتایج سونوگرافی الزامی است. علاوه بر غربالگری تریزومی 21، 18 و 13 با استفاده از CfDNA می‌توان مونوزومی X با نرخ تشخیص 90% و مثبت کاذب 0.23% و سایر آنیوپلوئیدی وابسته به کروموزوم X با نرخ تشخیص 93% و مثبت کاذب 0.14% را تشخیص داد.
نتایج حاصل از مطالعات نشان می‌دهد که غربالگری تریزومی با استفاده از CfDNA دارای دقت بیشتر، میزان مثبت کاذب کمتر، خطر و هزینه کمتری بوده و می‌تواند تکمیل‌کننده روش‌های غربالگری باشد. روش‌هایی مانند آمنیوسنتز دارای دقت بسیار بیشتری هستند ولی هزینه این تست‌ها و خطر سقط‌جنین به دلیل تهاجمی بودن آن‌ها بیشتر است.
منابع:
- Cell-free DNA Analysis for Noninvasive Examination of Trisomy
- Non-Invasive Prenatal Testing Using Cell Free DNA inMaternal Plasma: Recent Developments and Future Prospects.
- First-trimester contingent screening for trisomies 21, 18 and 13 by fetal nuchal translucency and ductus venosus flow and maternal blood cell-free DNA testing
- Prenatal Detection of Fetal Triploidy fromCell-Free DNA Testing in Maternal Blood
- Performance of screening for aneuploidies by cell-free DNA analysis of maternal blood in twin pregnancies
- Screening for trisomies 21, 18 and 13 by cell-free DNA analysis of maternal blood at 10–11 weeks’ gestation and the combined test at 11–13 weeks
تست غیرتهاجمی تشخیص سندرم داون و تریزومی‌های 18 و 13 Non Invasive Fetal Trisomy (NIFTY)
ماهیت سلول‌های بنیادی خون بندناف
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام