سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک
Thanatophoric Dysplasia Syndrome
شاهین اسعدی (کارشناس ارشد ژنتیک)، مهسا جمالی (کارشناس ارشد ژنتیک)، ندا غفوری (کارشناس ارشد بیوشیمی)
نگارنده مسئول: شاهین اسعدی
کلیات
این سندرم یک اختلال ژنتیکی اسکلتی شدید است که با اندام‌های بسیار کوتاه و چین‌وچروک‌های بیش از حد بر روی پوست بازوها و پاها مشخص می‌شود. سایر ویژگی‌های این سندرم عبارتند از قفسه سینه باریک، دنده‌های کوتاه، ریه‌های توسعه نیافته، فاصله پهن چشم‌ها از یکدیگر و سر بزرگ با پیشانی بزرگ و برجسته.
شکل 1: تصویر جنین مبتلا به سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک همراه با اختلالات اسکلتی
علائم و نشانه‌های بالینی سندرم
محققان دو شکل عمده از سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک نوع 1 و 2 را شناسایی کرده‌اند. سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک نوع 1 با ناهنجاری استخوان‌های ران و انحنای غیرطبیعی ستون فقرات همراه است. سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک نوع 2 با ناهنجاری استخوان ران راست، اختلال بینایی و جمجمه برگ شبدری همراه است.
اصطلاح تاناتوفوریک یک کلمه یونانی به معنای زایش مرگ است. نوزادان مبتلا به سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک اغلب پس از متولد شدن، به دلیل نارسایی تنفسی جان خود را از دست می‌دهند، با این حال تعداد کمی از افراد مبتلا به این سندرم با استفاده از اقدام به درمان سریع و به‌موقع می‌توانند تا دوران کودکی زنده بمانند.
شکل 2: تصاویری از کودکان مبتلا به سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک همراه با اختلالات مربوطه
علت‌شناسی سندرم
این سندرم در اثر جهش ژن FGFR3 که در بازوی کوتاه کروموزوم شماره 4 به‌صورت 4p16.3 مستقر است، ایجاد می‌شود. این ژن دستورالعمل لازم برای سنتز پروتئینی را فراهم می‌کند که در توسعه و نگهداری بافت استخوانی و مغز دخیل است.
جهش در این ژن باعث می‌شود که پروتئین FGFR3 بیش از حد فعال باشد که منجر به اختلالات شدید در رشد استخوان می‌شود و مشخصه این سندرم است. هنوز مشخص نیست که چگونه جهش در ژن FGFR3 باعث اختلالات مغز و پوست در ارتباط با این سندرم می‌شود.
شکل 3: نمای شماتیک از کروموزوم شماره 4 که ژن FGFR3 در بازوی کوتاه این کروموزوم به‌صورت 4p16.3 مستقر است
این سندرم در برخی موارد از الگوی توارثی اتوزومال غالب پیروی می‌کند؛ بنابراین برای ایجاد این سندرم، یک نسخه از ژن جهش‌یافته FGFR3 (اعم از پدر یا مادر) موردنیاز است و شانس داشتن فرزندی مبتلا به این سندرم در حالت اتوزومی غالب، برای هر بارداری احتمالی به میزان 50% است. تقریباً تمام موارد این سندرم در اثر جهش‌های جدید ژن FGFR3 و بدون هیچ سابقه خانوادگی ایجاد می‌شود که در این حالت، دلیل ایجاد این سندرم مشخص نیست.
شکل 4: نمایی دیگر از جنین‌های مبتلا به سندرم
فراوانی سندرم
این سندرم اختلال ژنتیکی است که فرکانس شیوع آن در جهان حدود 1 در 20000 تا 1 در 50000 تولد زنده است. سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک نوع 1 شیوع بیشتری نسبت به سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک نوع 2 دارد.
شکل 5: نمای شماتیک از الگوی توارثی اتوزومال غالب که سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک از این الگو تبعیت می‌کند
تشخیص سندرم
سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک بر اساس یافته‌های بالینی و کلینیکی و فیزیکی مبتلایان و برخی آزمایش‌های پاتولوژیکی تشخیص داده می‌شود. دقیق‌ترین روش تشخیص این سندرم، آزمایش ژنتیک مولکولی برای ژن FGFR3 به‌منظور بررسی وجود جهش‌های احتمالی است. تشخیص پیش از تولد نیز با استفاده از تکنیک PGD و مایع آمنیوسنتز و یا نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی جفت جنین امکان‌پذیر است.
شکل 6: تصاویر رادیولوژیکی از اختلالات اسکلتی در جنین‌های مبتلا به سندرم
مسیرهای درمانی
استراتژی درمان و مدیریت این سندرم به‌صورت علامتی و حمایتی است. درمان ممکن است با تلاش و هماهنگی تیمی از متخصصان منجمله متخصص اطفال، متخصص ارتوپدی، متخصص تغذیه، متخصص چشم، متخصص دستگاه تنفسی، متخصص مغز و اعصاب، جراحان و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی انجام پذیرد. درمان قاطعی برای این سندرم وجود ندارد و تمامی اقدامات بالینی به‌منظور تخفیف رنج مبتلایان می‌باشد. مشاوره ژنتیک نیز برای تمامی والدینی که طالب فرزندی سالم هستند، ضرورت دارد.
شکل 7: نمای کلی از اختلالات مربوط به سندرم دیسپلازی تاناتوفوریک
منبع:
اسعدی شاهین، دکتر قلی‌زاده شیوا، دکتر روشن روان ندا، دکتر علیپور شهریار، محمدزاده حمیده، ولیزاده گلنساء، امجدی حسین، جمالی مهسا، کتاب پاتولوژی در ژنتیک پزشکی 10 (I-X)، فصل 19، صفحات 739-733، انتشارات کتب عمیدی، 1397.
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/85/thanatophoric-dysplasia
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام