سازمان جهانی سلامت (WHO)
راهنمای تهیه دستورالعمل‌های اجرایی استاندارد (SOP) برای آزمایشگاه خون شناسی
علی اصغر صفری فرد، کارشناس ارشد خون شناسی و بانک خون
safarifardas@Gmail.com
فصل هشتم: حجم سلول فشرده (میکروهماتوکریت)
Packed Cell Volume
یک انتـــــهای لولـه موئـینه بـا خون پر شده، مســدود می‌گردد، سپس در سرعت بالا توسط سانتریفیوژ میکرو هماتوکریت، سانتریفیوژ می‌شود. ارتفاع ستون بدست آمده‌ی گلبول‌های قرمز اندازه‌گیری شده به عنوان قسمتی از ارتفاع خون کامل داخل لوله محاسبه می‌گردد.
یک خطای کوچک (در حدود 3-1%) اما پایه‌ای، در تمام اندازه‌گیری‌های میکروهماتوکریت وجود دارد که به علت باقیماندن مقداری پلاسما در بین گلبول‌های قرمز پس از سانتریفیوژ خون است. ICSH توصیه می‌کند که در کارهای روزمره، تصحیح پاسخ بدست آمده صورت نگیرد.
مواد
لوله‌های موئینه غیر هپارینه ساده (با طول75 میلیمتر و قطر سوراخ 0/058± 1/155 میلیمتر) که از لوله‌های شیشه‌ای soda lime ساخته شده‌اند، توصیه می‌شوند. در هنگام خونگیری توسط لوله‌های موئینه هپارینه، باید خونی که به طور مستقیم از سوراخ ایجاد شده بر روی پوست بیمار دریافت می‌شود، مورد آزمایش قرار گیرد.
برای مسدود کردن انتهای لوله نیاز به ماده خمیری مانند Crista seal ,Meniseal یا Seal-Easeاست. این مواد هنگامی که استفاده نمی‌شوند، باید در محفظه دربسته یا کیسه پلاستیکی قرار داشته و نباید اجازه داد که خشک شوند.
روش کاری
- هنگام استفاده از خون حاوی ضد انعقاد EDTA، نمونه‌های خون را کاملاً مخلوط کنید و لوله‌های موئینه را در حدود تقریباً سه چهارم ارتفاع با خون پر کنید.
- خون اضافه را از اطراف هر لوله موئینه پاک کنید و با فشار دادن آرام به درون ماده خمیری، مانند Crista seal انتهای لوله را مسدود نمائید. مطمئن شوید که سطح بالایی خمیر به آسانی دیده می‌شود و چک کنید که سطح خمیر صاف باشد. هر لوله موئینه که سطح بالائی خمیر در آن به طور واضح ناصاف است را دور بیاندازید.
- لوله‌ها را در دستگاه سانتریفیوژ میکروهماتوکریت طوری قرار دهید که انتهای مسدود شده به سمت خارج باشد. جایگاه و مشخصات هر لوله را هم مد نظر داشته باشید.
- درپوش ایمنی داخلی سانتریفیوژ را محکم کنید، سپس در خارجی سانتریفیوژ را ببندید و برای پنج دقیقه با سرعت g 12000 سانتریفیوژ کنید.
- به محض اینکه سانتریفیوژ از حركت ایستاد، لوله‌ها را خارج کرده و به طور سر بالا قرار دهید تا قرائت نمائید. خیلی مهم است که اجازه ندهید سلول‌ها بیشتر ته‌نشین شوند و قرائت نتیجه باید در حداقل تأخیر صورت گیرد. اگر تأخیر بیش از چند دقیقه غیر قابل اجتناب است قسمت بالای لوله‌ها را هم با خمیر مسدود نمائید تا از تبخیر پلاسما ممانعت به عمل آید.
- با استفاده از برگه شطرنجی طول ستون گلبول‌های قرمز، به استثنای بافی‌کوت، همچنین طول کل لوله موئینه را اندازه گیری کنید. حجم گلبول‌های قرمز فشرده به صورت ml /ml بدین طریق محاسبه می‌شود:
میزان طول ستون گلبول‌های قرمز تقسيم بر میزان طول کل ستون نمونه
اگر حجم گلبول‌های قرمز فشرده بیشتر از 0.50 بود، (یعنی بیش از نیمی از حجم خون را گلبول‌های قرمز تشکیل می‌دهند)، برای چند دقیقه مجدداً سانتریفیوژ نمائید. مطمئن شوید که حداقل بدام افتادن پلاسما روی داده است.
نگهداری
سانتریفیوژ را برای وجود هر گونه پاشیدگی خون در پایان روز کاری چک کنید. اگر شکست یا نشت از لوله‌ها در حین سانتریفیوژ رخ داده است، دستکش بپوشید و دستگاه را پاک کنید. قطعات شیشه را با گیره (forceps) خارج کرده و روتور و سایر قسمت‌هاي قابل مشاهده را با محلول هیپوکلریت 10% تازه سوآب کنید. برای 30 دقیقه صبر کرده، سپس با آب تمیز و خشک نمایید.
کارایی سانتریفیوژ کردن هر دستگاه جدید و پس از آن در فواصل هر شش ماه یک بار را چک کنید. برای این کار دو لوله موئینه را با نمونه خون طبیعی پر کنید و برای پنج دقیقه سانتریفیوژ نمائید. نمونه خون اولیه را مجدداً مخلوط کنید و دو لوله دیگر را پر کرده و برای شش دقیقه سانتریفیوژ نمائید. اینکار را به طور متوالی برای 7 و 8 دقیقه انجام دهید. هنگامی که سانتریفیوژ دارای توانایی و قدرت کافی است همه لوله‌ها قرائتی مشابه 2%± خواهند داشت. اگر این امر در عرض پنج دقیقه رخ نداد، ضروری است که برای زمان‌های بیشتری سانتریفیوژ کنید تا نتیجه حجم گلبول‌های قرمز فشرده صحیح بدست آید. در این مواقع روتور دستگاه باید به وسیله یک کارشناس چک شود.
منابع خطا
- EDTA (نمک دی‌پتاسیم انتخابی است) باید با غلظت 5mg/ml باشد. اگر مقدار خون کمتری به ظرف نمونه استاندارد ریخته شود یا اگر خون جهت انجام تست هماتوکریت توسط یک لوله موئینه حاوی ضد انعقاد برداشت شود، غلظت ضد انعقاد افزایش می‌یابد. افزایش نسبت ضد انعقاد با انقباض گلبول‌های قرمز (shrinkage) و خطای کاذب گزارش پایین PCV همراه است.
- نگهداری خون بیشتر از 8-6 ساعت مخصوصاً در مناطق گرمسیر، باعث افزایش مصنوعی در PCV می‌گردد.
- مخلوط نکردن کافی خون قبل از نمونه برداری
- وجود لخته در نمونه
- فشرده سازی ناکافی در زمان توصیه شده
- لحاظ کردن لایه بافی‌کوت در هنگام قرائت سطح گلبول‌های قرمز
- استفاده مداوم از سانتریفیوژ برای چند ساعت به ویژه در مناطق گرمسیری سبب می‌شود دستگاه بیش از حد داغ شده و نمونه‌ها لیز شوند.
- تبخیر پلاسما در حین سانتریفیوژ به ویژه اگر سانتریفیوز بیش از حد گرم شده یا مقداری از پلاسمای نمونه‌ی سانتریفیوژ شده قبل از اینکه قرائت شود، ریخته شود.
راهنمای تهیه دستورالعمل‌های اجرایی استاندارد (SOP) برای آزمایشگاه خون شناسی7
راهنمای تهیه دستورالعمل‌های اجرایی استاندارد (SOP) برای آزمایشگاه خون شناسی فصل اول: کلیات
راهنمای تهیه دستورالعمل‌های اجرایی استاندارد (SOP) برای آزمایشگاه خون شناسی
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام