توصیه‌هایی در مورد استفاده از تست‌های ایمونودیاگنوستیک COVID-19
بر بالین بیمار (point of care)
زهرا مولایی
برای پاسخگویی به رشد پاندمی COVID-19 و کمبود ظرفیت تست مولکولی آزمایشگاهی و معرفهای موردنیاز آن، چندین کارخانه تولیدکننده تست‌های تشخیصی، تولید و عرضه ابزارهای سریع با استفاده آسان را آغاز کرده‌اند تا انجام تست در خارج از آزمایشگاه را تسهیل کنند. این کیت‌های تست آسان بر اساس تشخیص پروتئین‌های ویروس COVID-19 در نمونه‌های تنفسی (مانند سواب گلو یا بزاق) یا تشخیص آنتی‌بادی‌های انسانی تولیدشده در پاسخ به عفونت در خون یا سرم عمل می‌کنند.
WHO، تلاش‌های سازندگان تست‌ها برای نوآوری و برآورده ساختن نیازهای مردم را ستایش می‌کند.
با این وجود، پیش از آنکه بتوان این تست‌ها را توصیه کرد؛ آنها باید در تناسب با جمعیت و موقعیت، اعتبارسنجی شوند. ناکافی بودن تست‌ها ممکن است باعث عدم شناسایی بیماران مبتلا به عفونت فعال شود یا افراد غیرمبتلا را به اشتباه در گروه مبتلایان قرار دهد و به این صورت مانعی برای تلاش در راستای کنترل بیماری گردد. در حال حاضر، بر اساس شواهد فعلی، WHO استفاده از این تست‌های ایمونودیاگنوستیک بر بالین بیمار را تنها در امور تحقیقی توصیه می‌کند. تا زمانی که شواهد حمایت‌کننده از به کار بردن آنها در اندیکاسیون‌های خاص در دسترس نباشد، نباید از این تست‌ها در هر زمینة دیگری استفاده شود، از جمله برای تصمیم‌گیری بالینی.
WHO به ارزیابی تست‌های ایمونودیاگنوستیک موجود برای COVID-19 ادامه می‌دهد و این خلاصه علمی را در صورت لزوم به روز خواهد کرد.
آزمایش‌های تشخیصی سریع بر اساس تشخیص آنتی‌ژن
یک نوع تست تشخیصی سریع (RDT)، وجود پروتئین‌های ویروسی (آنتی‌ژن‌های) بیان‌شده توسط ویروس COVID-19 را در نمونه‌ای از مجرای تنفسی فرد تشخیص می‌دهد. اگر آنتی‌ژن هدف با غلظت کافی در نمونه موجود باشد، به آنتی‌بادی‌های اختصاصی فیکس‌شده به یک نوار کاغذی که در یک محفظه پلاستیکی محصور شده‌اند، متصل می‌شود و به‌طور معمول در مدت 30 دقیقه یک سیگنال قابل رؤیت ایجاد می‌کند. آنتی‌ژن (های) شناسایی‌شده تنها هنگامی بیان می‌شوند که ویروس به‌طور فعال در حال تکثیر باشد؛ بنابراین، از چنین آزمایش‌هایی برای شناسایی عفونت حاد یا زودهنگام استفاده می‌شود.
عملکرد صحیح آزمایش‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله زمان شروع بیماری، غلظت ویروس در نمونه، کیفیت نمونه جمع‌آوری‌شده از شخص و نحوه پردازش آن و فرمولاسیون دقیق واکنش‌گرها در کیت‌های تست. بر اساس تجربه به‌دست‌آمده از RDTهای مبتنی بر آنتی‌ژن برای سایر بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوانزا که در آن بیمار مبتلا دارای غلظت‌های قابل مقایسه ویروس آنفلوانزا در نمونه‌های تنفسی می‌باشد، همانطور که در COVID-19 نیز مشاهده می‌شود، انتظار می‌رود حساسیت این تست‌ها از ۳۴ تا ۸۰% متغیر باشد (۱).
بر اساس این اطلاعات، بسته به آن گروهی از بیماران که مورد آزمایش قرار می‌گیرند، ممکن است نیمی یا بیش از نیمی از بیماران آلوده به COVID-19 با چنین تست‌هایی شناسایی نشوند. به‌طور قطع به مطالعات بیشتری نیاز است تا مشخص شود این فرضیات صحیح هستند یا خیر. علاوه بر این، در صورتی که آنتی‌بادی‌های موجود در نوار تست، آنتی‌ژن‌های ویروس‌هایی غیر از COVID-19 مانند کروناویروس‌های انسانی عامل سرماخوردگی ساده را نیز تشخیص دهند؛ نتایج مثبت کاذب- یعنی زمانی که تست نشان می‌دهد فرد آلوده است در حالی که اینگونه نیست– می‌تواند رخ دهد. اگر هر یک از تست‌های تشخیص آنتی‌ژن که در حال توسعه و یا در حال استفاده تجاری هستند، عملکرد مناسبی نشان دهند، می‌توان از آنها به‌عنوان تست تریاژ استفاده کرد تا به‌سرعت بیمارانی که به احتمال زیاد مبتلا به COVID-19 هستند، شناسایی شده و نیاز به تست تأییدی مولکولی پرهزینه کاهش یافته یا از بین برود.
در حال حاضر با استفاده از داده‌های محدود موجود، WHO استفاده از تست‌های تشخیصی سریع مبتنی بر شناسایی آنتی‌ژن را برای مراقبت از بیمار توصیه نمی‌کند، اگرچه تحقیقات در مورد عملکرد و کاربرد تشخیصی بالقوه آنها بسیار مورد تشویق است.
تست‌های تشخیصی سریع مبتنی بر تشخیص آنتی‌بادی میزبان
یک نوع تست تشخیصی سریع دیگر برای COVID-19 وجود دارد که متداول‌تر بوده و به بازار عرضه شده است؛ تستی که وجود آنتی‌بادی‌ها را در خون افرادی که به‌نظر می‌رسد به COVID-19 آلوده شده‌اند، شناسایی می‌کند (۵-۲). آنتی‌بادی‌ها طی روزها تا هفته‌ها پس از عفونت با ویروس، تولید می‌شوند. قدرت پاسخ آنتی‌بادی به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله سن، وضعیت تغذیه‌ای، شدت بیماری و برخی از داروها یا عفونت‌های خاص مانند HIV که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند (۸-۶). در برخی از افراد مبتلا به COVID-19، بیماری با تست مولکولی تأیید می‌شود (به‌عنوان مثال واکنش زنجیره‌ای پلیمراز رونویسی معکوس: RT-PCR)، پاسخ‌های ضعیف و دیرهنگام آنتی‌بادی و همچنین غیاب پاسخ گزارش شده است (۹، ۷، ۶). مطالعات نشان می‌دهند که اکثر بیماران، پاسخ آنتی‌بادی را تنها در هفته دوم پس از شروع علائم نشان می‌دهند (۱۴-۱۰، ۷، ۶، ۲). این بدان معنی است که تشخیص عفونت COVID-19 بر اساس پاسخ آنتی‌بادی اغلب در مرحله بهبودی ممکن خواهد بود؛ یعنی هنگامی که بسیاری از فرصت‌های مداخله بالینی یا ایجاد وقفه در انتقال بیماری، از دست رفته است، همچنین ممکن است تست‌های تشخیص آنتی‌بادی که COVID-19 را هدف قرار می‌دهد، با سایر عوامل بیماری‌زا، از جمله سایر کروناویروس‌های انسانی واکنش متقاطع دهد (۱۶، ۱۵، ۷) و نتایج مثبت کاذب ارائه کند. سرانجام، در مورد اینكه آیا RDTهایی كه آنتی‌بادی را تشخیص می‌دهند، می‌توانند پیش‌بینی كنند كه آیا فرد در برابر عفونت مجدد با ویروس COVID-19 مصون است یا خیر، بحث‌هایی وجود دارد. هنوز هیچ مدرکی برای تأیید این امر در دست نیست.
تست‌های شناسایی پاسخ‌های آنتی‌بادی به COVID-19 در جمعیت برای پشتیبانی از شکل‌گیری و توسعه واکسن‌ها و برای افزودن به درک ما در مورد میزان آلودگی بین افرادی که از طریق یافتن موارد فعال (active case) و اقدامات نظارتی، شناسایی نشده‌اند، میزان حمله (attack rate) در جمعیت و میزان مرگ‌ومیر ناشی از عفونت (infection fatality rate)؛ بسیار ضروری هستند. با این حال، برای تشخیص بالینی، چنین تست‌هایی کاربردهای محدودی دارند، زیرا نمی‌توانند به‌سرعت عفونت حاد را تشخیص دهند تا بتوان اقدامات لازم برای تعیین روش درمان را انجام داد. برخی پزشکان از این تست‌ها برای پاسخ آنتی‌بادی استفاده کرده‌اند تا بتوانند در مواردی که آزمایش مولکولی منفی است اما در جایی که ارتباط اپیدمیولوژیک قوی با عفونت COVID-19 وجود دارد و هر دو نمونه خون (مرحله حاد و دوره نقاهت) افزایش سطح آنتی‌بادی را نشان می‌دهند، احتمال وجود بیماری COVID-19 را تشخیص دهند.
بر اساس داده‌های فعلی، WHO استفاده از آزمایش‌های تشخیصی سریع مبتنی بر شناسایی آنتی‌بادی را برای مراقبت از بیمار توصیه نمی‌کند، اما ادامه تحقیقات را برای اثبات سودمندی آنها در زمینه نظارت بر بیماری و تحقیقات اپیدمیولوژیک ترغیب می‌کند.
مراحل بعدی
- تست مولکولی (به‌عنوان مثال PCR) از نمونه‌های مجرای تنفسی، روش توصیه‌شده برای شناسایی و تأیید آزمایشگاهی موارد COVID-19 است. محصولات تشخیصی مولکــولی COVID-19 از طریق WHO Prequalification Emergency Use Listing Procedures و از طریق همکاری با بنیاد روش‌های تشخیصی نوآورانه (FIND)، از نظر کیفیت و ایمنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. اسناد راهنماي WHO براي تشخيص COVID-19 منتشر شده است: راهنماي WHO در مورد تست‌های آزمایشگاهی براي COVID-19 در موارد مشکوک انسانی. علاوه بر این، راهنمایی در مورد اینکه چگونه هنگام کمبود معرف‌ها، انجام تست می‌تواند به‌صورت عقلانی توجیه شود یا اینکه چگونه ظرفیت انجام تست ایجاب می‌کند که برخی جمعیت‌ها یا افراد خاص را برای انجام تست باید در اولویت قرار داد؛ نیز در دسترس است.
- به‌منظور تقویت سیاست WHO در مورد استفاده از آزمایش‌های سریع ایمونودیاگنوستیک برای COVID-19، WHO با شبکه جهانی متخصصان آزمایشگاه همکاری می‌کند و از نزدیک نتایج مطالعات آزمایشگاهی و بالینی که توسط آزمایشگاه‌های مرجع، گروه‌های آکادمیک و سازمان‌های غیردولتی برنامه‌ریزی و اجرا شده است را بررسی می‌نماید.
- مشخصات محصول هدف برای ابزار تشخیصی COVID-19 موردنظر، برای تقویت اقدامات تحقیق و توسعه در حال گسترش است.
- WHO به همکاری با گروه‌های تحقیقاتی، آژانس‌های دیگر و کشورهای عضو برای توسعه و تفسیر داده‌هایی که ممکن است مناطق خاصی را نشان دهند که چنین تست‌هایی برای مدیریت بالینی موارد مبتلا، درک اپیدمیولوژیک و یا کنترل عفونت مفید باشد، ادامه خواهد داد.
برگردان از:
Advice on the use of point-of-care immunodiagnostic tests for COVID-19
Scientific brief 8 April 2020 , WHO
گایدلاین‌های موقت IFCC در مورد پایش بیوشیمیایی و هماتولوژیکال بیماران COVID-19
ارتباط آنالیز روتین خون و میزان نتایج منفی کاذب تست RT-PCR برای COVID-19
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام