درباره اهدای خون بیشتر بدانیم
(قسمت هشتم)
علي اصغر صفري فرد، كارشناس ارشد خون شناسي و بانك خون
safarifardas@Gmail.com
بانوان و اهداي خون
به نظر مي‌رسيد كه حاملگي و زايمان امري عادي و بدون مشكل است. Lauren Larsen يك خانم 38 ساله ورزشكار و سالمي بود كه حاملگي طبيعي داشت و حتي عوارض صبحگاهي حاملگي نيز در او ديده نمي‌شد، اما در هفته سي و هفتم بارداري، وي دچار عارضه پره اكلامپسي (مسموميت حاملگي) شد كه يك مشكل جدي در اين دوران مي‌باشد. در نتيجه وي ناچار گرديد در بخش فوريت‌هاي پزشكي با عمل سزارين، دختر خود Clare را به دنيا بياورد. سپس ترس شروع شد.
آن شب، ناگهان فشار خون خانم Larsen افت پيدا كرد و گردش خون وي دچار مشكل شد. در يك لحظه، او دچار خونريزي غير قابل كنترل از تمامي رگ‌هاي بدنش گرديد. وي شش هفته در بخش مراقبت‌هاي ويژه بيمارستان (ICU) بستري بود، سه عمل جراحي و چهار هفته دياليز كليوي براي وي انجام گرفت و بيش از 200 واحد فرآورده‌هاي گوناگون خوني، از جمله گلبول قرمز، پلاكت، پلاسما و كرايو پرسي‌پي‌تيت (رسوب پلاسماي حاوي فاكتور هشت انعقادي) به وي تزريق شد.
او وقتي به خانه مي‌رفت به بانوي ديگري تبديل شده بود، چرا كه به واقعيت‌هاي تازه‌اي پي برده بود. او تبديل به كسي شده بود كه داراي هدف تازه‌اي بود. هدف او گسترش كلمه “لزوم اهداي خون” در كل كشور بود. خانم Larsenخيلي خوشحال بود، چرا كه مي‌دانست صدها انسان ايثارگر وجود دارند كه بدون هيچگونه چشمداشتي خون خود را اهدا ميكنند.
همه ساله 4/5 ميليون امريكايي به وسيله انتقال خون نجات مي‌يابند و روزانه حدود 38000 واحد، يعني 100000 ليتر خون در امريكا مصرف مي‌شود. دكتر Jems P.AuBuchon از رؤساي مراكز انتقال خون مي‌گويد: هر روز در حدود 40000 امريكايي خون اهدا ميكنند كه براي ادامه كار سيستم بهداشتي امريكا كافي است. عليرغم اينكه، در حمله تروريستي 11 سپتامبر سال 2001، تعداد پانصد هزار امريكايي خون اهداكردند، ولي ذخيره خون كشور به مرز خطر نزديك شد. ما اوقاتي از سال را مشاهده كرده‌ايم كه در آن منابع خون، به طور وحشتناك كم مي‌شود. اين زمان‌ها، بعد از تعطيلات و اواخر تابستان مي‌باشد، يعني زمان‌هايي كه مردم در تعطيلات و مسافرت بسر مي‌برند. بهبود شرايط، نياز به كار فوق‌العاده‌اي ندارد، چون 5% افزايش در تعداد اهدا كنندگان (در حدود 40 نفر در هر ايالت)، براي پر كردن منابع خون و خروج از بحران كافي است.
كاهش ذخاير خوني
دليل عمده ذخيره خون اين است كه حتي اگر 60% جمعيت كشور واجد شرايط لازم براي اهداي خون باشند، تنها 5% آنها خون اهدا ميكنند. بر اساس نظر Louis M. Katz دستيار پزشكي مراكز خون امريكا، سه دليل عمده براي كاهش ميزان جمع‌آوري خون وجود دارد:
1- تغييرات آماري: نسلي كه ما هميشه متكي به آن بوده‌ايم، از سال 1950 خون اهدا مي‌كرده است، (نسل جنگ جهاني دوم)، ضمن اينكه حالا اين افراد پير شده‌اند، تعدادشان نيز كم شده است. او مي گويد: نسل‌هاي بعدي تمايل زيادي به اهداي خون ندارند. دليل آن، اختلاف در نحوه زندگي و فرق بين ميزان حس انسان دوستي مي‌باشد و يا به علت اين است كه ما به عنوان سازمان‌هاي انتقال خون، براي اين نسل‌ها زياد جذاب نيستيم، اما اين موضوع به احتمال زياد جزئي از آن سه دليل است.
2- افزايش نياز به خون: به دليل اينكه اعمال جراحي بسيار پيچيده شده و درمان سرطان‌ها نيز تهاجمي‌تر گرديده‌اند، طول عمر افراد طولاني‌تر گشته است، بنابراين كشور هر ساله 5% بيشتر به خون نياز پيدا مي‌كند.
3- افزايش ميزان خون اهدايي: از شروع همه‌گيري ايدز در اوايل دهه 1980، منابع خون خيلي سالم‌تر شده است، اما نياز است كه اهدا كنندگان بيشتري حذف شوند. ما اكنون آزمايش‌هاي حساس‌تري نسبت به گذشته داريم و مي‌توانيم به خيلي از پرسش‌هايي كه در گذشته بي جواب مانده بودند، پاسخ دهيم. كساني كه بين سال‌هاي 1980 الي 1996 سه ماه و يا بيشتر در انگلستان بوده‌اند، نمي‌توانند خون اهداكنند، چون ممكن است به بيماري جنون گاوي مبتلا باشند. دلايل ديگري نيز وجود دارد؛ به عنوان مثال، يك مطالعه دلايلي را كه چرا مردم به اهداء خون تمايل ندارند، مورد ارزيابي قرار داده و دريافته است كه سوءظن اهدا كنندگان و بيمارستان‌ها و عقايد نادرست ديني، نقش مهمي در اين قضيه دارند. مطالعه ديگري كه به صورت مصاحبه 20 دقيقه‌اي با دستياران پزشكي بالتيمور انجام گرفت، نشان داد كه زنان افريقايي- امريكايي و قفقازي‌ها، نسبت به مردان، براي اهداي خون تمايل كمتري دارند. (36% در مقايسه با 86%)
شكستن سدهاي سر راه
بزرگترين سد راه مردم در اهداي خون، عدم وجود تسهيلات و عدم آگاهي آنها نسبت به اهميت اهداي خون است. يك بررسي كه اخيراً توسط صليب سرخ امريكا انجام شد نشان داد كه اهدا كنندگان خون مايلند در بيمارستان و يا نزديك به بيمارستان، خون خود را اهدا كنند و حاضر نيستند براي اين كار، شانزده كيلومتر مسافرت كنند، به همين دليل، صليب سرخ امريكا به همراه بانك‌هاي خون، تمام سعي خود را در جهت ايجاد تسهيلات براي اهدا كنندگان خون بكار مي‌گيرند تا آنان به جاي آمدن به بانك خون و صليب سرخ، بتوانند در محل كار خود، خون اهدا كنند.
دكتر Linda A. Chambers كارشناس ارشد پزشكي صليب سرخ امريكا و سرپرست بيومديكال در واشنگتن مي‌گويد: يك بار ما به مراكز انجمن مراجعه كرديم و وضعيت خانم‌هاي خانه‌دار را با خانم‌هاي شاغل مقايسه نموديم. خانم‌ها به عنوان محور خانواده تأثير بسزايي در اهداي خون دارند. وقتي خانمي خون اهدا مي‌كند، پيام او براي بقيه افراد خانواده اين است كه”اين عمل بي‌خطر و بدون درد بوده و عملي مناسب است.” پيام اين است كه اهداي خون يك عمل محبت‌آميز و ايثارگرانه بوده و با نقش سنتي بانوان ارتباط دارد. بايد توجه داشت كه خانم‌ها 53 درصد از موارد دريافت خون در ايالات متحده را شامل مي‌شوند.
صليب سرخ امريكا دريافت كه خانم‌هاي 17 الي 19 ساله نسبت به آقايان در همان محدوده سني تمايل بيشتري به اهداي خون دارند، اما در طيف سني 65 الي 74 سال، اين تمايل كمتر است و وقتي اين موضوع به كل اهدا كنندگان خون در طول سال تعميم داده مي‌شود، تعداد مردان نسبت به تعداد زنان بيشتر مي‌شود؛ به طوري كه ميانگين اهداي خون در مردان 1/68 بار در سال و در زنان 1/53 بار در سال مي‌باشد. يك دليل براي اين اختلاف، ممكن است اين باشد كه خانم‌هايي كه هنوز وارد دوره يائسگي نشده‌اند، نسبت به آقايان، سطح آهن خونشان پايين‌تر است و وقتي صحبت از اهداي خون است، سطح آهن خون، فاكتور مهمي مي‌باشد.
سازمان غذا و داروي ايالات متحده ( FDA ) اعلام كرده است كه سطح هموگلوبين هر اهدا كننده بايستي حداقل 12/5 گرم در دسي‌ليتر باشد، بنابراين حدود 8% افرادي كه جهت اهداي خون مراجعه ميكنند و تقريباً همه آنها خانم‌ها هستند، پذيرش نمي‌شوند و يا اينكه به علت پايين بودن ميزان هماتوكريت و يا شمارش گلبول‌هاي قرمز، به طور موقت، اهداي خون آنها به تعويق مي‌افتد. در كل، حدود 30% خانم‌هايي كه سعي ميكنند خون خود را اهدا كنند، خون‌گيري از آنها به تعويق افتاده و به زمان ديگري موكول مي‌گردد. اين بدان معنا نيست كه خانم‌ها نمي‌توانند خون اهدا كنند؛ آنها بايستي با استفاده از رژيم‌هاي غذايي و مكمل‌ها، تعداد گلبول‌هاي قرمز خون خود را افزايش دهند.
برنامه‌اي در دست اجرا است كه در آن، خانم‌هايي كه سطح هموگلوبين آنها پايين است، يك دوره مكمل آهن در خانه دريافت ميكنند، وقتي آخرين كپسول را تمام كردند، ملزم هستند خون اهدا كنند. اميد است كه اين امر نه تنها سطح هموگلوبين خانم‌ها را بهبود بخشد، بلكه تعداد خانم‌هايي را كه بعد از دريافت آهن اقدام به اهداي خون ميكنند را نیز افزايش دهد. در حال حاضر، تعداد كمي از افراد كه به طور موقت از اهداي خون محروم شده‌اند، براي اهداي خون باز مي‌گردند.
در بيشـــــتر مراكـز صليـب سـرخ امريـكا، اغلب اصطلاح “اهداي دو بار گلبول قرمــــــــــــــــز” (Doble red blood cell donation) بكار مي‌رود. اينها نوع متفاوتي از اهداي خون هستند كه به جاي جمع‌آوري خون افراد در كيسه‌هاي معمولي، خون در يك دستگاه جمع‌آوري مي‌گردد. اين دستگاه گلبول‌هاي قرمز خون اهدا كننده را جدا كرده و مواد ديگر خون را به بدن وي برمي‌گرداند. با اين عمل اهدا كننده مي‌تواند دو برابر حجم معمول، گلبول قرمز اهدا نمايد. اين امر به ما اجازه مي‌دهد تا از اهدا كنندگان ويژه، مثل گروه‌هاي خوني O منفي، دو برابر شرايط عادي خون تهيه نماييم. از همه مهم‌تر اينكه، اهدا كنندگان در يك مراجعه به اندازه دو بار، خون اهدا ميكنند. متأسفانه خيلي از خانم‌ها شرايط لازم جهت اهداي دو بار گلبول قرمز را ندارند، چون حجم خون آنها بسيار كم است، اما براي كساني كه خون كافي دارند، اهداي دو بار گلبول قرمز بسيار عالي است.
يك بحران رشد يابنده
بر اساس گزارش مركز اطلاعات و آمار خون ملي در سال 2000، نه درصد بيمارستان‌هاي محلي گزارش كرده‌اند كه به علت نبود واحدهاي گلبول‌هاي قرمز، ناچار شده‌اند حداقل يك روز، اعمال جراحي را حذف كنند. حتي نصف اين بيمارستان‌ها ناچار مي‌شوند حداقل دو روز اين كار را انجام دهند، به علاوه اينكه يك چهارم بيمارستان‌ها نمي‌توانند حداقل يك روز نسبت به درخواست‌هاي خون لازم به موارد غير جراحي، پاسخگو باشند. مي‌توان پيش‌بيني كرد كه از اين به بعد، اين شرايط نه تنها بهتر نمي‌شود، بلكه بدتر هم خواهد شد.
در مورد تأمين خون مورد نياز، همه موافقند كه منابع خون محلي در بسياري از مواقع كه نياز مبرم وجود دارد، كم است. Lauren Larsen (همان خانمي كه در ابتداي مقاله به وي اشاره شد) در حال حاضر به طور تمام وقت جهت گسترش كلمه اهداي خون كار مي‌كند، به خوبي متوجه شده است كه چرا اين موضوع اين قدر زندگي وي را تحت تأثير خود قرار داده است. او مي‌گويد: “من فهميدم كه مردم خون خود را اهدا ميكنند تا به من زندگي ببخشند، بنابراين حالا نوبت من است تا وقتم را صرف كنم تا در سطح كشور اهدا كنندگان بيشتري را جذب نموده و اين راهي براي كمك به نيازمندان به خون در آينده باشد.”
درباره اهدای خون بیشتر بدانیم (5)
درباره اهدای خون بیشتر بدانیم ( قسمت دهم)
درباره اهدای خون بیشتر بدانیم (قسمت دوم)
https://medlabnews.ir/%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87-%d8%a7%d9%87%d8%af%d8%a7%db%8c-%d8%ae%d9%88%d9%86-%d8%a8%db%8c%d8%b4%d8%aa%d8%b1-%d8%a8%d8%af%d8%a7%d9%86%db%8c%d9%85-%d9%82%d8%b3%d9%85%d8%aa-%da%86%d9%87%d8%a7/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3934236/
https://www.blood.co.uk/news-and-campaigns/the-donor-magazine-summer-2018/why-waiting-16-weeks-is-better-for-women/
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام