ترجمه و تنظیم: دکتر محمد قهری
فردی با ظرف کوچکی محتوی چند لارو تیره‌رنگ (زنده و متحرک) به آزمایشگاه مراجعه می‌کند. وی اظهار می‌کند که این کرم‌های ریز (ازنظر بیمار) را در مواد بازگردانده شده از دستگاه گوارش مشاهده کرده و به پزشک معالج خود نشان داده است. نمونه را برای تشخیص نوع انگل (ازنظر وی) به آزمایشگاه تسلیم می‌کند.
منظره میکروسکوپی لارو به شکل زیر است:
تصویر میکروسکوپی لارو مگس فاضلاب
تصویر میکروسکوپی لارو مگس فاضلابآزمایشگاهها گاهی اوقات لاروهایی را توسط برخی بیماران دریافت می‌کنند. این بیماران معتقدند کرم‌ها (درواقع لاروها) را در ادرار یا مدفوع خود دفع کرده‌اند. بااین‌حال، یک شرح‌حال دقیق معمولاً نشان می‌دهد که بیمار لاروها را در حمام یا توالت پیدا کرده و تصور می‌کند که از یکی از مجاری بدن او خارج شده است.
نمونه‌ای از لاروهائی که به آزمایشگاه می‌رسد
لاروهای زیرخانواده های Psychodinae، Sycoracinae و Horaiellinae در زیستگاه‌های آبی تا نیمه خشکی یا لجنی، ازجمله سینک‌های حمام زندگی می‌کنند، جایی که از باکتری‌ها تغذیه می‌کنند و می‌توانند مشکل‌ساز شوند. لاروهای رایج‌ترین گونه‌ها تقریباً شفاف با سر سیاه غیرقابل‌جمع‌شدن هستند و گاهی اوقات می‌توان آن‌ها را در حال حرکت در امتداد لبه‌های مرطوب شکاف‌های حمام یا وان یا غوطه‌ور در آب توالت دید.
حشره‌های کوچکی که شبیه به شب‌پره (moth) هستند و در سرویس‌های بهداشتی و حمام روی دیوار دیده می‌شوند درواقع شب‌پره (راسته Lepidoptera ) نیستند، بلکه مگس (راسته Diptera) می‌باشند. آن‌ها را معمولاً مگس زهکشی (راه‌آب یا آب گذر)، مگس سینک، مگس فیلتر، مگس حمام یا مگس فاضلاب می‌نامند که نشان‌دهنده تمایل آن‌ها به زندگی در نواحی پیرامون سیستم‌های لوله‌کشی و فاضلاب است.
این مگس‌ها می‌توانند در زهکشی دوش حمام یا هر شکافی در ناحیه دوش که اجازه تجمع رطوبت را می‌دهد، تولیدمثل کنند و در مدت یک هفته، لارو مگس در کف دوش به‌صورت روزانه ظاهر می‌شود.
اهمیت پزشکی
- مگس فاضلاب به‌تنهایی هیچ اهمیت پزشکی ندارد. بااین‌حال، ظاهر شدن لاروهای این مگس در تشت زیر دوش یا در کاسه توالت گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد مشکلات یا نگرانی‌هائی برای برخی از افراد بشود.
- تعدادی گزارش از میاز ادراری (عفونت با لارو مگس) با Diptera در متون پزشکی وجود دارد، اما در اینجا این نمونه‌ها همیشه توسط بیمار ارائه می‌شود و لاروها هرگز در طول معاینه فیزیکی توسط پزشک روی بیمار یافت نمی‌شود. هنگامی‌که پزشک در حال مصاحبه با بیمار است، مهم است که تاریخچه بسیار واضحی از نحوه به دست آوردن کرم یا «نمونه» به دست آورد. ممکن است معلوم شود که نمونه ادرار یا مدفوع با کاسه توالت آلوده شده باشد.
- با توجه به عادات تغذیه‌ای مگس‌های فاضلاب به نظر می‌رسد که آن‌ها می‌توانند ناقل باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک در بیمارستان‌ها باشند. آلمانی‌ها در این زمینه کمی کار کرده‌اند (Faulde M, 2013). آن‌ها توانستند چندین پاتوژن بالقوه بیمارستانی را از مگس‌ها جدا کنند، اگرچه هیچ‌یک از آن‌ها به چند دارو مقاوم نبودند.
لاروهای مگس فاضلاب در آب باقیمانده در کاسه توالت
لارو مگس فاضلاب
لارو و پوپ مگس فاضلاب
مگس بالغ شده فاضلاب
مگس‌های فاضلاب، از حشرات ریز دوباله (gnats) کوچک، تیره‌بال و غیرگزنده و از خانواده Psychodidae هستند. اندازه آن‌ها (طول) حدود 1/8 اینچ است. بال‌های آن‌ها با موهای ظریف و فلس پوشانده شده است که ظاهری شبیه شب‌پره به آن‌ها می‌دهد، بنابراین در ابری از گردوغبار ریز هنگام له شدن یا ضربه زدن ناپدید می‌شوند. این پشه‌های مزاحم را می‌توان روی دیوارها یا سقف‌ها پیدا کرد و در اثر تحریک پروازهای کوتاهی انجام می‌دهند. این مگس‌ها روی سطوحی قرار می‌گیرند و بال‌هایشان را روی پشت خود نگه می‌دارند و رگه‌های بال دارند که به‌صورت موازی از پایه تا نوک بال امتداد می‌یابند، الگوی منحصربه‌فرد خانواده مگس‌های Psychodidae این است که آن‌ها پروازهای ضعیفی دارند و رفتار پروازی مشخصی را در پروازهای پرش کوتاه نشان می‌دهند. ترکیبی از ویژگی‌های شرح داده شده در بالا می‌تواند برای تشخیص این نوع مگس از سایر مگس‌ها در داخل و اطراف خانه‌ها و ساختمان‌ها استفاده شود.
شکل لاروی مگس معمولاً بین 4 تا 5 میلی‌متر (0.16 و 0.20 اینچ) طول دارد و به شکل استوانه‌ای بلند، نازک و تا حدودی مسطح است. بدن فاقد پرولگ (proleg) است، اما بخش‌های بدن به یک سری حلقه (annuli ) تقسیم می‌شود. برخی از این حلقه‌ها دارای صفحات مشخصه در سمت پشتی خواهند بود. قفسه سینه لارو به‌طور قابل‌توجهی بزرگ‌تر از شکم نیست و به لاروها ظاهری “کرم مانند” بیشتری نسبت به اکثر حشرات آبزی می‌دهد.
مگس فاضلاب اغلب یک مشکل موقتی است. آن‌ها در آب راکد و مانده رشد می‌کنند، بنابراین اغلب پس از بازگشت به خانه از یک تعطیلات یا یک دوره سفر طولانی دیده می‌شوند. معمولاً پس از سرگیری فعالیت‌های معمولی خانگی و شروع به حرکت مجدد آب در توالت‌ها و تله‌های تخلیه، آن‌ها به‌زودی ناپدید می‌شوند. تعداد معدودی از بالغین حاصل از این هجوم‌های کوچک را می‌توان به‌راحتی با اسپری ضد حشرات بالدار از بین برد. بااین‌حال، یافتن تعداد زیادی مگس در طی چند هفته معمولاً به معنای یک مکان نسبتاً دائمی تولیدمثل است که باید پیدا شود و از بین برود. پایان دادن به یک آلودگی مزمن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
منابع تکثیر مگس فاضلاب
مانند بیشتر حشرات ریز دوباله، این مگس‌ها به رطوبت نیاز دارند. آن‌ها می‌توانند در هر جایی که آب در آن برای یک هفته یا بیشتر جمع می‌شود زندگی کنند. مکان‌های شایع داخل خانه شامل لایه لعابی ظریفی است که در امتداد سطح آب در کاسه‌ها و مخازن توالت که به‌ندرت استفاده می‌شوند، در سینک‌ها یا فاضلاب‌های کف زیرزمین یا گاراژها، یا تشتک‌های تخلیه زیر یخچال‌ها ایجاد می‌شود. گاهی اوقات لاروهای خاکستری را می‌توان در حال شنا و لولیدن (wriggling) در آب مشاهده کرد. این نواحی باید با توجه به حذف لایه‌های سطحی کاملاً تمیز شوند.
تشخیص مکان‌های تولیدمثل دشوار است زیرا لاروها کوچک هستند و به‌راحتی قابل‌چشم‌پوشی هستند. ظهور مگس ممکن است با استفاده از یک تله ساده تشخیص داده شود: فنجان‌های پلاستیکی شفاف با پوشش بسیار سبک از روغن نباتی یا ژله نفتی را می‌توان به مدت چند روز روی زهکشی به‌طور معکوس قرار داد تا مگس‌های بالغ در حال ظهور را بگیرد و مکان‌های تولیدمثل را شناسایی کند.
مگس‌های فاضلاب می‌توانند در طول تابستان در فضای باز رشد کنند و بالغین از درها یا پنجره‌های باز وارد خانه شوند. مناطق مرطوب که در آن زهکشی‌های واحدهای تهویه مطبوع تخلیه می‌شوند، یا ناودان‌های مسدود شده مکان‌های بسیار خوبی برای رشد این حشرات هستند.
کنترل
کنترل مگس‌های فاضلاب باید با هدف از بین بردن مکان‌های تولیدمثل باشد. مؤثرترین روش کنترل، تمیز کردن لوله‌ها و تله‌ها برای حذف مواد لعابی انباشته شده است. ریختن آب داغ در زهکشی ممکن است اثر کنترل کوتاه‌مدتی داشته باشد. لاروهای مگس فاضلاب به‌سختی غرق می‌شوند زیرا می‌توانند حباب‌های هوا را به دام بیندازند و برای یک روز یا بیشتر در زیر آب زنده بمانند. برای از بین بردن این مگس‌ها، حشره‌کش‌ها را در زهکشی نریزید. چرخه زندگی مگس فاضلاب از حدود 10 تا 15 روز در دمای 21 درجه سانتی‌گراد طول می‌کشد. تخم‌ها به‌صورت گروهی روی لایه‌های ژلاتینی از مواد آلی گذاشته می‌شوند. لاروها می‌توانند در آب یا لایه‌های نازک سطحی رشد کنند. زمان واقعی این چرخه متناسب با تغییرات دمایی است، رشد در دماهای پایین‌تر کندتر است، اما می‌تواند در طول سال در داخل خانه ادامه یابد.
چرخه زندگی
مانند همه مگس‌ها، مگس فاضلاب با مراحل تخم، لارو، شفیرگی و بالغ دچار دگردیسی کامل می‌شوند. مگس ماده در مواد آلی مرطوب تا تقریباً اشباع تخم می‌گذارند. در یک محیط شهری، رشد مگس فاضلاب اغلب در مواد آلی لزج که روی سینک یا زهکشی دوش را می‌پوشاند رخ می‌دهد. بااین‌حال، مگس فاضلاب ممکن است در کود حیوانی مرطوب، فاضلاب یا حتی کمپوست نیز رشد کند.
وجود تعداد بسیار زیادی از این مگس‌ها در یک منطقه احتمالاً نشان‌دهنده محل تکثیر بزرگ‌تر از چند زهکش داخلی است. لاروها حدود 48 ساعت بعد از تخم‌گذاری از تخم خارج می‌شوند و در مواد آلی مرطوب به رشد خود ادامه می‌دهند. لارو مگس در مرحله لاروی نهایی (سوم) تقریباً 1/4 اینچ طول دارد، دارای سر مشخص و یک سیفون در یک انتها است که به آن‌ها امکان تنفس در محیط مرطوب را می‌دهد. مگس‌های نابالغ قبل از ظهور به‌عنوان مگس بالغ در محل رشد خود شفیره می‌شوند. چرخه زندگی مگس پروانه می‌تواند در کمتر از 8 روز کامل شود، اما بسته به دما می‌تواند تا 24 روز طول بکشد.
آسیب
مگس فاضلاب افراد و حیوانات را نیش نمی‌زند و هیچ آسیبی به ساختارها و گیاهان وارد نمی‌کند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که این مگس‌ها در مواد آلی پوسیده موجود در زهکش‌های سینک و فاضلاب یا حتی کود مرطوب و فاضلاب خام رشد می‌کنند، پتانسیل این را دارند که پاتوژن‌های موجود در این مکان‌های آلوده را به مناطقی که باید استریل باشند مانند مراکز بهداشتی و درمانی و مناطق آماده‌سازی غذا منتقل نمایند. مگس فاضلاب ممکن است در صورت وجود تعداد زیاد بر سلامت انسان نیز تأثیر بگذارد، زیرا اجساد مگس‌های مرده ممکن است متلاشی شده و آلرژن‌های بالقوه را تشکیل دهند.
علاوه بر این جزو آفات مزاحم هستند، به‌ویژه هنگامی‌که به تعداد زیاد وجود داشته باشند یا زمانی که روی افراد فرود می‌آیند یا در غذا می‌افتند.
مدیریت
بازرسی و پیشگیری
کلید مدیریت مگس فاضلاب، از بین بردن مکان‌های تولیدمثل است. در خانه‌های مسکونی، رایج‌ترین مکان‌های تکثیر آن، زهکشی‌های حمام است. در تأسیسات تجاری و رستوران‌ها، مکان‌های تولیدمثل و تکثیر متداول شامل سینک و زهکش‌های کف در مناطق آماده‌سازی غذا، چربی‌گیری‌ها، وان‌های خشک‌کن و تشتک‌های تبخیر قرار داده شده در زیر دستگاه‌ها است. هنگامی‌که مگس‌های بالغ در یک اتاق یافت می‌شوند، ابتدا تمام زهکش‌های داخل اتاق را برای وجود لارو مگس بررسی کنید. ازآنجایی‌که این نوع مگس پروازهای ضعیفی دارند، بالغین اغلب در نزدیکی محل رشد آن‌ها یافت می‌شوند. وجود مگس‌های بالغ در داخل زهکشی یا استراحت بر روی دیوارهای نزدیک زهکشی نشانه واضحی است که این زهکش محل تکثیر است.
مگس‌ها ممکن است در بیش از یک زهکش رشد کنند، بنابراین تمام زهکش‌ها در اتاقی که بالغین در آن یافت می‌شوند باید ازنظر لارو مگس بررسی شوند. زهکشی‌ها را با برداشتن صفحه تخلیه و خراش دادن لجن از کناره‌های زهکش با استفاده از یک چاقوی کند یا دستگاه مشابه که به عمق چندین اینچ در زهکش باز می‌رسد، بررسی کنید. به دنبال لارو در لجن و لعاب جمع آوری شده باشید. اگر لاروهایی در لجن‌هایی که می‌توان از لوله‌های تخلیه در معرض خراش دادن یافت نشد، ممکن است مگس در مواد آلی موجود در لوله‌ها در محلی بسیار عمیق‌تر رشد کند.
ارزیابی دقیق‌تری از رشد مگس در داخل لوله تخلیه را می‌توان با استفاده از تله مگس انجام داد. داخل فنجان یا شیشه را با وازلین یا روغن نباتی بپوشانید و سپس فنجان را به‌صورت وارونه روی دهانه آبریز بازشده قرار دهید. هر مگس پروانه‌ای که از داخل لوله بیرون می‌آید به داخل تله می‌چسبد.
تله‌ها باید روی تمام زهکش‌ها در یک اتاق آلوده قرار داده شوند و به مدت 24 ساعت در محل قرار گیرند. پس‌ازاین دوره قرار گرفتن در معرض، بررسی تله‌ها نشان می‌دهد که کدام زهکش‌ها محل تکثیر هستند.
مگس فاضلاب نه‌تنها در مواد ارگانیک انباشته شده در زهکش‌ها یافت می‌شود، بلکه در طیف گسترده‌ای از ریزه‌های آلی مرطوب که ممکن است در خانه یا تأسیسات تجاری یافت شوند، رشد می‌کنند. اگر همه زهکش‌ها بازرسی شده باشند و مگس‌ها در آن‌ها رشد نکرده باشند، مکان‌های اضافی که ممکن است حاوی مواد آلی مرطوب باشند باید بازرسی شوند.
مگس‌های فاضلاب در چاله‌های آسانسور، اطراف پمپ‌های حوضچه و در مواد نشت شده از زیرِ لوله‌های زهکشی و فاضلاب یافت می‌شوند. اگر مگس‌ها در زهکشی‌ها یا سایر مکان‌های در معرض دید یافت نشوند، لازم است لوله‌ها در فضاهای تنگ زیر طاق یا زیر کف (فضاهای گربه‌رو)، حفره‌های دیوار و سطح زیرین دال‌های بتنی ازنظر شکستگی یا نشتی بازرسی شوند.
هنگام بررسی مکان‌های تکثیر مگس، به خاطر داشته باشید که این مگس‌ها گاهی اوقات می‌توانند از محل اولیه تکثرشان پراکنده شوند. مگس فاضلاب اغلب می‌تواند در تعداد بسیار زیاد در تأسیسات تصفیه فاضلاب تولید شود و از طریق باد به خانه‌ها و ساختمان‌های مجاور پراکنده شود و در تعداد زیادی تجمع کنند. بااین‌حال، در این موارد مگس‌ها معمولاً به تعداد بیشتری در فضای خارج نسبت به داخل ساختمان وجود دارند.
روش‌های کنترل فیزیکی
کنترل فیزیکی بخش جدایی‌ناپذیر از بین بردن مگس است. بسته به اینکه مگس‌ها از کجا منشأ گرفته‌اند، روش‌های کنترل فیزیکی متفاوت خواهد بود. اگر مگس‌ها در خانه یا ساختارهای دیگر در حال رشد هستند، حذف زیستگاه لارو کنترل مناسبی را فراهم می‌کند. یک تصور غلط رایج این است که ریختن آب جوش و یا سفیدکننده در زهکشی این مگس‌ها را کنترل می‌کند. بااین‌حال، این روش‌ها پوشش لعاب گونه داخل مجاری آبریز را حذف نمی‌کنند و در بهترین حالت کنترل کوتاه‌مدت مگس‌ها را فراهم می‌کنند. برای از بین بردن لایه آلی داخل زهکش، از یک برس مویی سخت با یک پاک‌کننده فاضلاب صنعتی استفاده کنید.
برای رفع انسدادی که باعث تخلیه کند (آهسته) و همچنین برای جلوگیری از تجمع بیشتر مواد آلی در زهکشی می‌شود، ممکن است ابتدا لازم باشد زهکش‌ها مارپیچ شوند. برای سینک‌های مجهز به تله J شکل در زیر سینک، تله باید برداشته شده و از دبری‌های آلی پاک شود.
پس از تمیز کردن زهکش، آب را از طریق زهکشی عبور دهید تا مطمئن شوید که آب آزادانه جریان دارد. علاوه بر این، استفاده منظم از یک پاک‌کننده تخلیه آنزیمی ممکن است به جلوگیری از تجمع ارگانیک که محل رشد خوبی برای مگس است کمک کند. حذف مشابه مواد آلی مرطوب به دنبال تمیز کردن، محل‌های تکثیر را در مکان‌های در معرض دید از بین می‌برد.
اگر مکان‌های تکثیر در معرض دید قرار نگیرند (مثلاً در فضای خالی دیوار یا زیر پایه سازه)، باید برای مشاوره از یک سرویس کنترل آفات حرفه‌ای کمک گرفته شود.
مگس‌های تولیدشده در یک منبع خارج از سایت (به‌عنوان‌مثال، یک مرکز تصفیه فاضلاب) که در آن زیستگاه لارو مطلوب قابل‌حذف نیست، بهتر است به‌وسیله شیوه‌های حذف مدیریت شوند. مگس‌ها را می‌توان با استفاده از صفحه‌های مشبکی که روی ورودی‌های ساختمان ازجمله دریچه‌های هوا قرار می‌گیرد، از یک سازه حذف کرد. تمام پنجره‌ها باید با پرده پوشانده شوند و پرده‌های پاره یا آسیب‌دیده باید تعویض شوند. پرده‌های هوای قرارگرفته در بالای درها به کاهش هجوم مگس‌هایی که ممکن است با باز شدن درها وارد شوند کمک می‌کند.
درنهایت، مهم است که نقش جذب نور برای مگس را در نظر بگیریم. مگس‌ها اغلب در طول ساعات عصر توسط نورهای بیرونی ساختمان جذب سازه‌ها می‌شوند. چراغ‌ها باید دور از درها یا سایر منافذ ساختمان قرار گیرند تا دسترسی مگس‌ها به داخل ساختمان کاهش یابد و چراغ‌های نزدیک سازه باید از لامپ‌های بخار سدیم یا چراغ‌های حشرات استفاده کنند که برای مگس پروانه جذابیت کمتری دارند.
کنترل شیمیایی
کنترل شیمیایی به‌طورکلی برای مدیریت مگس فاضلاب غیرضروری در نظر گرفته می‌شود، زیرا کنترل فقط موقتی خواهد بود مگر اینکه مکان‌های رشد لارو پیدا و حذف شوند. استفاده از حشره‌کش‌ها برای کنترل این مگس‌ها در منازل مسکونی به‌ویژه ممنوع است زیرا معمولاً فقط یک یا چند زهکش درگیر است و تمیز کردن آن‌ها می‌تواند یک‌راه حل طولانی‌مدت مؤثر ارائه دهد. در سازه‌های شهری غیرمسکونی، استفاده از مواد شیمیایی ناپایدار (غیرابقائی) مانند پیرترین‌ها که به‌عنوان مواد بخار مانند بسیار کم‌حجم یا اسپری‌های مخصوص فضا فرموله شده‌اند، ممکن است کنترل فوری مگس‌های بالغ را درجایی که استریل نگه‌داشتن یک مسئله است فراهم کند، اما باید با حذف مکان‌های رشد لارو ترکیب شود.
هنگامی‌که مگس‌ها خارج از محل تولید می‌شوند یا مکان‌های رشد لارو نمی‌توانند از بین بروند، ممکن است از حشره‌کش‌ها نیز استفاده شود. در این موارد، درمان با آفت‌کش‌های پایدار (ابقائی) روی سطوح استراحت مگس‌ها اعمال می‌شود ممکن است تا حدودی تسکین‌دهنده باشد. کاربرد آفت‌کش‌ها باید فقط توسط افرادی که مجوز انجام این کار را دارند انجام شود. در مواردی که کاربرد آفت‌کش در نظر گرفته می‌شود، باید با یک شرکت حرفه‌ای کنترل آفات مشورت شود.
هنگام استفاده از آفت‌کش‌ها، حتماً برچسب محصول را بخوانید و دستورالعمل‌های استفاده را به‌دقت دنبال کنید.
منابع مورداستفاده:
https://entomology.ca.uky.edu/
https://ipm.ucanr.edu/PMG/PESTNOTES/pn74167.html