سندرم تترا-آملیا
Tetra-Amelia Syndrome
شاهین اسعدی (دانشجوی دکتری تخصصی ژنتیک پزشکی)
کلیات
سندرم تترا-آملیا، یک اختلال ژنتیکی بسیار نادر است که با فقدان چهار اندام به‌طور کامل مشخص می‌شود. واژه تترا از کلمه یونانی به معنای چهار برگرفته شده است و آملیا اشاره به شکست دست یا پا در هنگام رشد داخل رحمی (قبل از تولد) دارد.
شکل 1: تصویر کودک مبتلا
علائم و نشانه‌ها
این سندرم می‌تواند ناهنجاری شدید در دیگر قسمت‌های بدن را نیز ایجاد کند از جمله سر و صورت، قلب، سیستم عصبی، اسکلت و دستگاه تناسلی. ریه‌ها نیز در بسیاری از موارد توسعه‌نیافته هستند که منجر به تنفس دشوار در مبتلایان می‌شود. از آنجا که کودکان مبتلا به سندرم تترا-آملیا دارای مشکلات جدی پزشکی هستند، به همین دلیل بیشتر نوزادان پس از تولد و یا بعد از مدت کوتاهی جان خود را از دست می‌دهند.
شکل 2: تصویر مرد مبتلا
علت‌شناسی
این سندرم در اثـــر جهش ژن WNT3 که در بازوی بلند کروموزوم شماره 17 به‌صورت 17q21.31 -17q21.32 مستقر است، ایجاد می‌شود. این ژن بخشی از خانواده بزرگ ژن‌های WNT است که نقش حیاتی در توسعه یا تکامل قبل از تولد دارد. پروتئین تولیدشده از ژن WNT3 در تشکیل اندام‌ها و دیگر سیستم‌های بدن در طول رشد جنین دخالت دارد.
جهش در ژن WNT3 از تولید پروتئین عملکردی WNT3 جلوگیری می‌کند که باعث تشکیل عضلات طبیعی می‌شود و همچنین منجر به نقص‌های جدی در جنین انسان می‌گردد. شایان ذکر است که در برخی از مبتلایان سندرم تترا-آملیا، علت این سندرم مشخص نیست. محققان بر این باورند که جهش‌های ناشناخته در ژن WNT3 یا سایر ژن‌های دخیل در توسعه اندام‌ها، احتمالاً مسئول اختلال در این بیماری هستند.
شکل 3: نمای شماتیک از کروموزوم شماره 17 که ژن WNT3 در بازوی بلند این کروموزوم به‌صورت 17q21.32 مستقر است
شکل 4: تصویر زن مبتلا
این سندرم به احتمال زیاد از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب پیروی می‌کند، بنابراین برای ایجاد این سندرم دو نسخه از ژن جهش‌یافته WNT3 (یکی از پدر و دیگری از مادر) موردنیاز است و شانس داشتن فرزند مبتلا به سندرم تترا-آملیا در این حالت، برای هر بارداری احتمالی به میزان 25% است.
فراوانی
تنها چند مورد ابتلا به سندرم تترا-آملیا گزارش شده است. یک مطالعه در سال 2011 که توسط Bermejo-Sanchez برای این سندرم صورت گرفته بود، متوسط شیوع سندرم تترا-آملیا را حدود 1 در 71000 تولد زنده گزارش کرده است.
شکل 5: نمای شماتیک از الگوی توارثی اتوزومال مغلوب که سندرم تترا-آملیا نیز از این الگو تبعیت می‌کند
تشخیص
سندرم بر اساس یافته‌های بالینی مبتلایان و برخی آزمایش‌های پاتولوژیکی تشخیص داده می‌شود. استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری رادیولوژیکی مانند سونوگرافی نیز می‌تواند در تشخیص سندرم تترا-آملیا که جنین دچار نقص اندام شده است، مؤثر باشد. قطعی‌ترین روش تشخیص، آزمایش ژنتیک مولکولی برای ژن WNT3 به‌منظور بررسی وجود جهش‌های احتمالی است. تشخیص پیش از تولد نیز با استفاده از مایع آمنیوسنتز و یا نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی جفت جنین در زمان هفته‌های تکوین اندامی امکان‌پذیر است.
شکل 6: نمای شماتیک از مسیر مولکولی ژن WNT3 و مسیر مورفوژنز پروتئین استخوان (BMP)
مسیرهای درمانی
تاکنون هیچ درمان قاطعی برای این بیماری شناسایی نشده است، چراکه نقص عضو هنوز جایگزین مناسبی برای انسان ندارد.
شکل 7: تصویر جنین مبتلا
تاریخچه
علائم و نشانه‌های این سندرم برای اولین بار در سال 1985 توسط Zimmer EZ و همکارانش گزارش گردید.
شکل 8: تصویر زنی به نام ویولِتا مبتلا به سندرم تترا-آملیا در سال 1920
منبع:
اسعدی شاهین، دکتر داداشپور مهدی، دکتر علیپور شهریار، جمالی مهسا، پورجعفر رؤیا، فیروزی اکرم، وحدانی کیا ویدا، باقری رعنا، ساده‌دل سمانه، قلیزاده زهرا، کتاب پاتولوژی در ژنتیک پزشکی جلد 4 (M-W)، صفحات 982-977، انتشارات کتب دانشگاهی عمیدی، زمستان 1396.
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/5148/tetra-amelia-syndrome
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام