سندرم انقباض دوپویترِن

Dupuytren Contracture Syndrome

شاهین اسعدی (دانشجوی دکتری تخصصی ژنتیک پزشکی)

کلیاتی از سندرم انقباض دوپویترِن

سندرم انقباض دوپویترِن ناتوانی دست است که در آن مفاصل یک یا چند انگشت نمی‌توانند به‌طور کامل صاف شوند (extended). تحرک آنها محدود به تعدادی از موقعیت‌های خم (flexed) است. این مشکلات به‌طور کلی در طول زمان بدتر می‌شوند.

شکل 1: شماتیکی از انگشتان دست مبتلا به سندرم انقباض دوپویترن

علائم و نشانه‌های بالینی سندرم انقباض دوپویترِن

در مردان، سندرم انقباض دوپویترِن اغلب بعد از سن 50 سالگی اتفاق می‌افتد. در زنان، به نظر می‌رسد بعداً ظاهر می‌شود و کمتر شدید است. با این حال، انقباض Dupuytren می‌تواند در هر زمان زندگی، از جمله دوران کودکی رخ ‌دهد. این اختلال می‌تواند در افراد مبتلا، برای انجام وظایف دستی مانند تهیه غذا، نوشتن و یا نواختن با آلات موسیقی، دشواری ایجاد کند.

شکل 2: شماتیکی از اختلال گره‌های ایجادشده در بافت انگشتان دست مبتلا به سندرم انقباض دوپویترن

سندرم انقباض Dupuytren اغلب در ابتدا تنها در یک دست اتفاق می‌افتد که دست راست را دو برابر بیشتر از دست چپ تحت تأثیر قرار می‌دهد. حدود 80 درصد افراد مبتلا به این سندرم، در نهایت ویژگی‌های بیماری را در هر دو دست تجربه می‌کنند.

شکل 3: تصاویری از انگشتان دست‌های مبتلا به سندرم انقباض دوپویترن

سندرم انقباض Dupuytren یک اختلال بافت همبند است که از عضلات، مفاصل، اندام و پوست بدن حمایت می‌کند و برای ساختارهای بدن در سراسر بدن قدرت و انعطاف‌پذیری را فراهم می‌کند. ویژگی‌های سندرم انقباض Dupuytren ناشی از کوتاه شدن و ضخیم شدن بافت‌های همبند در دست، شامل چربی و باندهای فیبری از بافتی به نام فاسیا است. شایان ذکر است که در سندرم انقباض دوپویترِن، پوست نیز درگیر است.

سندرم انقباض Dupuytren به نظر می‌رسد به شکل یک یا چند گِره کوچک سفت است که می‌تواند دیده شود و زیر پوست کف دست، احساس می‌شود. در برخی از افراد آسیب‌دیده، گره‌ها تنها نشانه‌ای از اختلال هستند و گاهی اوقات حتی بدون درمان هستند، اما در بیشتر موارد وضعیت به‌تدریج بدتر می‌شود. در طول ماه‌ها یا سال‌ها، باندهای محکم بافتی به نام طناب‌ها توسعه می‌یابند. این طناب‌ها به‌تدریج انگشتان آسیب‌دیده را به سمت پایین حرکت می‌دهند، به‌طوری که آنها را به سمت کف دست می‌اندازند. همان‌طور که شرایط بدتر می‌شود، حرکت انگشتان آسیب‌دیده دشوار یا غیرممکن می‌گردد. انگشت چهارم (ring) اغلب درگیر است و سپس انگشت پنجم (کم)، سوم (متوسط) و دوم (سبابه). گاهی اوقات انگشت شَست نیز درگیر این سندرم می‌شود.

شکل 4: نمایی دیگر از اختلال عدم آسایش انگشتان مبتلا به سندرم انقباض دوپویترن

حدود یک چهارم افراد مبتلا به سندرم انقباض Dupuytren، التهاب ناخوشایند یا حساسیت، سوزش یا خارش در دست آسیب‌دیده را تجربه می‌کنند. آنها ممکن است فشار یا کِشش نیز احساس کنند، به ویژه هنگام تلاش برای صاف کردن مفاصل آسیب‌دیده.

افراد مبتلا به سندرم انقباض Dupuytren در معرض خطر ابتلا به اختلالات دیگر قرار دارند که در آن اختلالات مشابه بافت همبند بر سایر قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارد. این اختلالات عبارتند از: پدهای Garrod که گره‌هایی هستند که بر روی بند انگشتان توسعه می‌یابند، بیماری Ledderhose که فیبروماتوز کف پا نیز نامیده می‌شود و بر پا تأثیر می‌گذارد. بافت اِسکار در شانه که باعث درد و سفتی می‌شود (شانه بی‌حرکت). در مردان، بیماری Peyronie، باعث اِنحنای غیرطبیعی آلت تناسلی می‌شود.

علت‌شناسی سندرم انقباض دوپویترِن

در حالی که علت سندرم انقباض Dupuytren ناشناخته است، اما تغییر در یک یا چند ژن بر خطر ابتلا به این اختلال تأثیر می‌گذارد. برخی از ژن‌های مرتبط با این اختلال در فرآیند بیولوژیکی به نــــام مسیـــر Wnt signaling دخیل هستند. این مسیر رشد و تقسیم (تکثیر) سلول‌ها را ترویج می‌دهد و در تعیین توابع تخصصی سلولی دخیل است (تمایز).

شکل 5: شماتیکی از مسیر سیگنالینگ wnt (B) در مقابل مسیر عدم سیگنالینگ wnt (A)

تکثیر و تمایز غیرطبیعی سلول‌های بافت همبند به نام فیبروبلاست‌ها در ایجاد انقباض Dupuytren مهم هستند. فاسیا در افراد مبتلا به این اختلال بیش از myofibroblasts هستند که یک نوع پروتئین حاوی فیبروبلاست است که به نام myofibrils شناخته می‌شود. Myofibrils به‌طور معمول واحد اصلی الیاف عضله را تشکیل می‌دهد، به این ترتیب آنها می‌توانند حالت انقباض بگیرند. افزایش تعداد مایوفیبروبلاست‌ها در این اختلال باعث انقباض غیرطبیعی فاسیا و تولید بیش از حد پروتئین بافتی به نام کلاژن نوع III می‌شود. ترکیبی از انقباض غیرطبیعی و کلاژن نوع III بیش از حد، ممکن است منجر به تغییر در بافت همبند گردد که در سندرم انقباض دوپویترِن رخ می‌دهد. با این حال، هنوز ناشناخته است که چگونه تغییرات در ژن‌هایی که روی مسیر سیگنالینگ Wnt تأثیر می‌گذارند، مربوط به این ناهنجاری‌ها هستند و چگونه آنها در معرض خطر توسعه این اختلال قرار دارند.

شکل 6: تصاویری از پاهای مبتلا به سندرم انقباض دوپویترن همراه با بیماری Ledderhose در کف پاها

سایر عوامل خطر ایجاد سندرم انقباض Dupuytren ممکن است شامل سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل، بیماری کبد، دیابت، کلسترول بالا، مشکلات تیروئید، داروهای خاصی مانند داروهای مورد استفاده برای درمان صرع و آسیب قبلی به دست باشد.

سندرم انقباض Dupuytren معمولاً از طریق نسل در خانواده منتقل می‌شود و شایع‌ترین اختلال ارثی بافت همبند است. الگوی ارث اغلب نامشخص است. برخی از افرادی که تغییرات ژنی در ارتباط با انقباض Dupuytren را به ارث می‌برند هرگز این بیماری را ایجاد نمی‌کنند.

در برخی موارد، انقباض Dupuytren به ارث برده نمی‌شود و در افرادی که سابقه بیماری در آنها وجود ندارد، اتفاق می‌افتد. این موارد پراکنده، بعداً علائم خود را شروع می‌کنند و کمتر از موارد خانوادگی هستند.

شکل 7: شماتیکی از اختلال عدم صاف شدن انگشتان دست مربوط به سندرم انقباض دوپویترن

فراوانی سندرم انقباض دوپویترِن

انقباض Dupuytren در حدود 5 درصد از مردم ایالات متحده آمریکا رخ می‌دهد. این شرایط 3 تا 10 برابر در اروپائیان نسبت به نسل غیر اروپایی بیشتر رایج است.

تشخیص سندرم انقباض دوپویترِن

سندرم انقباض دوپویترِن بر اساس یافته‌های بالینی و کلینیکی مبتلایان و برخی آزمایش‌های پاتولوژیکی تشخیص داده می‌شود. دقیق‌ترین روش تشخیص این سندرم، آزمایش ژنتیک مولکولی برای ژن‌های مسیر سیگنالینگ wnt به منظور بررسی وجود جهش‌های احتمالی است.

مسیرهای درمانی سندرم انقباض دوپویترِن

استراتژی درمان و مدیریت سندرم انقباض دوپویترِن به‌صورت علامتی و حمایتی است. درمان ممکن است با تلاش و هماهنگی تیمی از متخصصان منجمله متخصص ارتوپدی، متخصص گوارش و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی انجام پذیرد. درمان موثقی برای این سندرم وجود ندارد و تمامی اقدامات بالینی به منظور تخفیف رنج مبتلایان است. مشاوره ژنتیک نیز برای تمامی والدینی که طالب فرزندی سالم هستند، ضرورت دارد.