سرطان چشم
دکتر محسن منشدی
آزمایشگاه تشخیص طبی دکتر منشدی
www.manshadilab.com
مقدمه
سرطان چشم که به نام سرطان چشمی یا بصری هم نامیده می‌شود، بیماری نادری است که هرساله حدود 430 مورد در انگلستان شناسایی می‌شود.
انواع مختلفی از سرطان‌ها که بر روی چشم تأثیر می‌گذارند عبارتند از:
- ملانومای چشم که می‌تواند داخل چشمی، ملانومای ملتحمه و ملانومای پوستی باشد.
- کارسینومای سلول بازال یا پایه
- کارسینومای سلول‌های سنگفرشی
- لنفوم
- کارسینومای سلول‌های چربی
- رتینوبلاستوم که یک نوع سرطان دوران خردسالی است.
گاهی اوقات سرطان در بافت‌های اطراف کره چشم مانند پلک‌ها، حدقه چشم و غدد اشکی ظاهر می‌شود. همچنین سرطان می‌تواند از سایر نواحی بدن به سمت چشم انتشار پیدا کند که در این موارد سرطان ثانویه و یا متاستازی نامیده می‌شود.
ملانوما شایع‌ترین نوع سرطان داخل چشمی است. این مبحث بیشتر متوجه این نوع از سرطان چشم است.
نشانه‌های سرطان چشم
نشانه‌های مختلفی در سرطان چشم دیده می‌شود که عبارتند از:
- برآمدگی (بیرون‌زدگی) یک چشم
- از دست دادن قسمتی از بینایی یا کل بینایی و یا تاری دید
- درد در داخل یا اطراف چشم، گرچه این مورد نادر است.
- تغییر در ظاهر چشم یا بافت‌های اطراف آن
نشانه‌های دیگری نیز وجود دارند که شامل این موارد هستند:
- چشمک زدن نور، وجود لکه یا خطوط موج‌دار در جلوی چشم
- وجود توده‌ای بر روی پلک یا در چشم که اندازه آن افزایش می‌یابد.
بیشتر این نشانه‌ها در سایر بیماری‌های چشم نیز شایع هستند، بنابراین وجود آن‌ها لزوماً به‌منزله ابتلا به سرطان چشم نیست. درهرصورت بررسی سریع این نوع علائم توسط پزشک بسیار مهم است؛ زیرا با تشخیص هرچه سریع‌تر سرطان، درمان آن آسان‌تر خواهد بود و شانس موفقیت در آن به‌مراتب بیشتر می‌شود.
ملانومای چشم
ملانوم، سرطانی است که از سلول‌های تولیدکننده رنگدانه که ملانوسیت نام دارند، منشأ می‌گیرد. غالباً ملانوم در پوست ایجاد می‌شود ولی ممکن است در سایر قسمت‌های بدن ازجمله چشم هم به وجود آید. ملانومای چشمی معمولاً در کره چشم به وجود می‌آید، گرچه گاهی نیز می‌تواند در پلک یا ملتحمه چشم که همان غشاء مخاطی ظریف پوشاننده جلوی چشم است، ایجاد شود.
نشانه‌های ملانوم چشم شامل تاری دید ناگهانی، مشاهده جرقه نور و وجود سایه‌ها است. ملانوم در برخی مواقع بدون نشانه است و بیماری در خلال معاینه روتین چشم تشخیص داده می‌شود. در صورت مشاهده این علائم، بیمار بایستی توسط پزشک معاینه و بررسی‌های بیشتری بر روی چشم انجام شود. خطر بروز ملانوم چشم با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، به‌طوری‌که بیشتر موارد بیماری در دهه 50 عمر بیماران تشخیص داده می‌شود.
عوامل ایجادکننده
عوامل زیر خطر بروز ملانومای چشم را افزایش می‌دهند:
- چشمان با رنگ روشن: اشخاص با چشم‌های آبی، خاکستری و یا سبز در مقایسه با کسانی که چشمان قهوه‌ای رنگ دارند، برای ابتلا به ملانومای چشم مستعدتر هستند.
- خال‌های غیرعادی: اشخاص دارای خال‌های نامنظم یا خال‌های با رنگ غیرعادی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پوست و ملانوم چشم قرار می‌گیرند.
- تماس زیاد با نور خورشید: یک عامل خطر برای ابتلا به سرطان پوست وملانوم چشم است. (گرچه در حال حاضر دلیل علمی قطعی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد.)
- تماس با پرتو ماوراء بنفش: شواهدی دال بر احتمال افزایش جزئی خطر ابتلا به ملانوم چشم در کسانی که با اشعه ماوراء بنفش سروکار دارند مانند جوشکاران، وجود دارد.
تشخیص
- معاینه توسط پزشک معالج و در صورت لزوم معاینات تکمیلی ساختمان چشم در یک مرکز مجهز چشم‌پزشکی با جزئیات بیشتر
- اسکن اولتراسوند که با کمک یک پروب مخصوص، موقعیت و اندازه تومور تشخیص داده می‌شود.
- تست سیتوژنتیک که در آن نمونه کوچکی از سلول‌های توموری (بیوپسی) برداشته می‌شود تا روی آن مطالعات ناهنجاری‌های کروموزومی صورت گیرد. اطلاعات حاصله می‌تواند برای کمک به تعیین درجه ملانوم و پیش‌آگهی بیماری مورداستفاده قرار گیرد.
درمان
پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و جراحی سه راه درمانی مهم در سرطان چشم است.
نوع درمان بستگی به موارد ذیل دارد:
- نوع سرطان چشم
- اندازه تومور و میزان گسترش آن
- سن بیمار، سلامت عمومی و سطح تندرستی
ممکن است فقط یک نوع درمان برای بیمار مناسب باشد و یا روش‌های متعدد درمانی برای وی امکان‌پذیر باشد. تیم درمان هر یک از روش‌های درمانی را برای بیمار توضیح می‌دهد و منافع و عوارض بالقوه آن را برای او تشریح می‌کند.
درمان ملانوم چشم بستگی به اندازه و محل استقرار تومور در داخل چشم دارد؛ اگر اندازه تومور خیلی بزرگ باشد ممکن است تخلیه چشم ضرورت یابد. همچنین در صورت قرمز شدن و دردناک شدن چشم توأم با افزایش فشار داخل چشم، احتمال ضرورت تخلیه چشم وجود دارد. در موارد بسیار پیشرفته‌ی ملانوم چشم، ممکن است تومور به خارج از چشم سرایت کند که به آن، ملانوم خارج چشمی می‌گویند. در این‌گونه موارد، ممکن است نیاز به تخلیه چشم باشد و همراه با آن جراحی دیگری بر روی کاسه چشم صورت گیرد تا از برداشته شدن بقایای تومور بطورکامل، اطمینان حاصل شود. همچنین امکان ضروری بودن پرتودرمانی وجود دارد. اگر هنوز قدرت بینایی چشم بیمار از بین نرفته باشد، پزشک سعی می‌کند با برداشتن تومور (برداشت موضعی) یا با استفاده از پرتودرمانی، مانع تخلیه چشم بیمار شود. تقریباً دوسوم مبتلایان به ملانوم چشم پرتودرمانی شده‌اند.
روش‌های پرتودرمانی که غالباً مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- براکی‌تراپی لکه‌ای
- پرتودرمانی با اشعه پروتون
- رادیوسرجری استریوتاکتیک
چنانچه ملانوم در قسمت عنبیه (بخش رنگی چشم) باشد، ممکن است جراحی موضعی، براکی‌تراپی لکه‌ای و یا پرتودرمانی با اشعه پروتون نیز موردنیاز باشد. ملانوم خالص عنبیه بهترین پیش‌آگهی را دارد.
چشم‌انداز
چشم‌انداز ملانوم دستگاه بینایی بستگی به میزان پیشرفت سرطان در زمان تشخیص و بخش‌های درگیر بیماری دارد.
نرخ بقای پنج ساله برای مراحل مختلف ملانوم چشم عبارتند از:
- ملانوم کوچک در مرحله اولیه: 84 درصد بیماران حداقل پنج سال پس از تشخیص، زنده می‌مانند.
- ملانوم چشم در مرحله میانی: 68 درصد بیماران حداقل پنج سال پس از تشخیص، زنده می‌مانند.
- ملانوم چشم وسیع: 47 درصد بیماران حداقل پنج سال پس از تشخیص، زنده می‌مانند.
www.nhs.uk
14/05/2014
https://www.nhs.uk/conditions/eye-cancer/
برای دانلود پی دی اف بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام