تشخیص زودهنگام و پیشگیری از بیماری‌ها به کمک روش ایمونکلوس
دکتر محمد ابراهیمی، متخصص ژنتیک پزشکی
آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک فردا
بر اساس مطالعات آماری معتبر در چند دهه اخیر افراد زیادی در سرتاسر جهان به سبب ابتلا به بیماریهایی از قبیل بیماریهای قلبی- عروقی، مغزی، سرطانها، تنفسی، دیابت و سایر بیماریهای مزمن از زندگی طبیعی محروم شده و عمر آنان کوتاه می‌شود. برطبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت تنها در سال 2005 میلادی، 61% (35 میلیون نفر) از 58 میلیون موارد مرگ‌ومیر در دنیا به سبب بیماریهای مزمن غیرواگیر بوده است. سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی کرده است که تا سال 2020 بیماریهای مزمن غیرواگیر علت سه چهارم موارد مرگ‌ومیر در کشورهای در حال توسعه خواهند بود. بر پایه همین گزارش‌ها، در ایران هم مشابه سایر مناطق دنیا بیماریهای مزمن علت اصلی مرگ‌ومیر در زنان و مردان می‌باشد. هم‌اکنون اقدام برای کاهش سرعت رشد و توقف گسترش بیماریهای مزمن در دستور کار بسیاری از مراکز بهداشتی در سرتاسر جهان قرار دارد. هدف، تلاش برای دستیابی به روش‌هایی است که بتوان از آنها در تشخیص زودهنگام بیماریهای مزمن و صعب‌العلاج استفاده کرد. این روش‌ها باید بر اساس پایه‌های علمی طراحی شده باشند، انجام آنها ساده بوده و با هزینه اندک در دسترس همگان قرار گیرد.
خوشبختانه، راهبردی مؤثر و عملی برای نیل به چنین هدفی وجود دارد. روشن است که بسیاری از بیماری‌ها از قبیل دیابت قندی، سیروز کبدی، نارسایی‌های قلبی- عروقی، ام.اس، بیماریهای ریوی، سرطانها و سایر بیماریهای مزمن هیچگاه حاد و ناگهانی بروز نمی‌کنند. در اکثر موارد بیماریهای مزمن ماه‌ها قبل و حتی سال‌ها پیش از آنکه علایم آن ظاهر شود و یا بیمار از آنها آگاهی داشته باشد در بدن آغاز می‌گردند. علت این امر در واقع چنین است که تعداد معینی از سلول‌های در هر ارگان و سیستم تا مدت نسبتاً طولانی قادر به حفظ تأمین عملکرد طبیعی آن ارگان (علیرغم آسیب و تخریب تدریجی سلول‌ها) می‌باشند، که منجر به حفظ هموستاز لازم در ارگانیسم می‌گردد و این امر سبب می‌شود که ظهور نشانه‌های بالینی و یا تغییرات پاتولوژیک و بیوشیمیایی که می‌تواند حاکی از وجود آن بیماری باشد، تا مدت‌ها از نظر خود فرد و یا پزشک وی پنهان نگاه داشته شود.
در حال حاضر بدنبال تحقیقات و تجربیات فراوان در مراکز معتبر علمی جهان و در طی سال‌های متمادی کیت‌های تشخیصی برای بررسی وضعیت و عملکرد ارگان‌های بدن تهیه شده است که امروزه در کلینیک‌های مختلف پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اساس این روش‌ها بطور ساده و خلاصه بررسی سطح و تغییر دینامیکی اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی و آنتی‌ایدیوتیپیک آنتی‌بادی در بدن است. تغییرات دینامیکی اتوآنتی‌بادی‌ها و لنفوسیت‌های خودواکنشی را اصطلاحا “ایمونکلوس” (immunculus) و یا (immunosignature) می‌نامند، به عبارت دیگر ایمونکلوس نقشه‌برداری از کدهای ایمنوشیمیایی بدن می‌باشد. مطالعه این بیومارکرها امکان تغییرات پاتولوژیکی را در هر بافت بدن در سطح ملکولی و مدت‌ها قبل از آنکه در سطوح بالاتر (تغییرات بیوشیمیایی، بافتی و بالینی) ظهور نمایند را ممکن می‌سازند. در واقع با این روش پزشک می‌تواند وضعیتی را که فرد هنوز “بیمار نیست” را با حالت “دیگر سالم هم نیست” تمایز دهد. با انجام این روش و آگاهی از این تغییرات می‌توان از شروع بیماری در مراحل بسیار اولیه آن (که هنوز تغییرات در سطح ملکولی بوده و پیشرفت زیادی نداشته‌اند) مطلع شد و در صدد پیشگیری اولیه آن برآمد. در این صورت فرد نه تنها از بروز بیماری و عوارض سخت آن جلوگیری می‌کند، بلکه همزمان از بار هزینه‌های گزاف تشخیصی و درمان بعدی رهایی می‌یابد.
انجام تست آزمایشگاهی “ایمونکلوس” اندیکاسیون دارد:
- بررسی وضعیت سلامتی فرد (بررسی وضعیت سیستم ایمنی، اعصاب، قلب و عروق، گوارش، سیستم هورمونی، پروستات، کلیه و کبد)
- ارزیابی سیر بیماریهایی که قبلاً در بدن شکل گرفته است.
- ارزیابی میزان مؤثر بودن درمان اتخاذ شده در صورت ابتلا به بیماری
- ارزیابی سیر حاملگی (به ویژه در گروه پرریسک) و آماده نمودن بدن مادر آینده برای حاملگی کم‌خطر
- کمک به تشخیص افتراقی بیماری‌ها
- تشکیل پاسپورت ایمنی و سلامتی کودکان
انجام این آزمایش به کمک روش ساده الایزا انجام می‌گیرد. با انجام این آزمایشات (خصوصاً در گروه‌های ریسک) می‌توان به یکی از آرزوهای بشر که “جلوگیری اولیه” از بروز بیماری‌ها است در موارد زیادی دست یافت. برای بررسی ارگان‌های مختلف کیت‌های متفاوتی طراحی شده است که قابل استفاده می‌باشد؛ مثلاً برای چکاپ و ارزیابی کلی، از کیت Eli-viscero-test که 24 مارکر را بررسی می‌کند استفاده می‌شود.
Eli-viscero-test: این تست در افراد بزرگسال انجام می‌گیرد و قادر به بررسی و ارزیابی ارگان‌ها و سیستم‌های مختلف بدن به کمک 24 مارکر می‌باشد.
Eli-Pedia-test: این تست در نوزادان و کودکان انجام می‌گیرد و قادر به بررسی و ارزیابی ارگان‌ها و سیستم‌های مختلف بدن به کمک 16 بیومارکر می‌باشد.
از مدت‌ها قبل علم ثابت نموده است که آنتی‌بادی مادری که از طریق جفت به جنین وارد می‌شود برای حفاظت نوزاد تازه متولد شده در برابر عوامل عفونی پاتوژن و فلور طبیعی لازم و ضروری است، ولی این در واقع یک روی سکه است چرا که مولکول‌های آنتی‌بادی منتقل شده هم اثر مثبت و هم اثر منفی بر نسل بعدی دارند. انتقال آنتی‌بادی از مادر به جفت را بنام Maternal Immunological Imprinting می‌نامند. این پدیده در بروز بیماریهایی از قبیل میاستناگراویس، دیابت، بیماری غدد تیروئید، سندروم شگرن (Sjogren)، بیماریهای کلیوی، عصبی، قلبی و غیره در کودکان دخیل می‌باشد. هم‌اکنون با انجام این آزمایشات و تعیین سطح یکسری از بیومارکرها در نمونه خون بندناف، خون نوزاد و یا کودک برای پیش‌بینی و پیش‌آگهی وضعیت سلامتی نوزاد و تهیه “پاسپورت ایمنی”می‌توان اقدام نمود.
برنامه‌ریزی تولید مثل سالم “متد نوین در جهت پیشگیری از حاملگی بی‌خطر”
برطبق آمار موجود و جهانی از هر 100 مورد حاملگی با عارضــــــه (سقط جنین، مرگ جنین و یا ناهنجار‌ی‌های مادرزادی)، 10-6% آن در اثر اختلالات ژنتیکی و حدود 90% در ارتباط با تأثیر عوامل گوناگون غیرژنتیکی و محیطی می‌باشد. این عوامل با تأثیر منفی بر ارگانسیم زن حامله، تنظیم مکانسیم‌های دخیل در رشد و تکامل جنین را می‌توانند مختل کنند. ثابت شده است که در اکثر قریب به اتفاق موارد، این عوامل (عفونت‌ها، عوامل توکسیک، داروها، اندوکرینوپاتی‌ها و سایر عوامل) باعث اختلال مکانیسم Immuno-regulation در زن حامله می‌گردند.
استراتژی اساسی در زمینه پیشگیری از این عوارض می‌تواند تشخیص سریع تأثیر این عوامل بر بدن مادر آینده باشد. این مهم به کمک تدوین و ارایه متدهایی که قادر به تعیین و اندازه‌گیری اتوآنتی‌بادی‌ها– بعنوان نشانگرهای اختلالات ایمنی در ارگانیسم زن حامله- است، ممکن می‌باشد. نشان داده شده است که سطح و غلظت اتوآنتی‌بادی‌های امبریوتروپ در سرم زن حامله سالم در حالت نرمال در یک طیف مشخص و نرمال قرار می‌گیرد. غلظت این بیومارکرها در بسیاری از اختلالات پاتولوژی بطور مختلف تغییر می‌کند.
تشخیص زودهنگام این تغییرات که حاکی از شروع پروسه پاتولوژی می‌باشند می‌تواند پزشک را جهت اقدامات مؤثر و جلوگیری از پیشرفت بیماری یاری دهد. برطبق اطلاعات بدست آمده، بکارگیری این متد در زمینه آماده‌سازی زنان گروه ریسک قبل از حاملگی و یا در سه ماه اول، درصد عوراض نامطلوب را تا 8-6 بار کاهش می‌دهد.
تفسیر آزمایش‌ها و نتایج حاصل از آنها تنها توسط پزشک آموزش‌دیده و آشنا با “ایمونکلوس” بایستی انجام گیرد.
برای دانلود فایل pdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام