اصول ایمنی شغلی و محیطی در مواجهه و دفع پسماندهای خطرناک بیمارستانی
حامد فلاحی kalhoregharb@gmail,com
دانشجوی کارشناسی پیوسته مهندسی بهداشت حرفه‌ای، دانشگاه علوم پزشکی ایلام. گروه بهداشت حرفه‌ای
فرهاد فراستی farasaty_64@yahoo.com
هیئت علمی، دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دانشکده بهداشت، گروه بهداشت حرفه‌ای
چکیده:
بيمارستان‌ها در اكثر كشورها بخش عمده‌اي از مراكز بهداشتي درماني را تشكيل مي‌دهند و بخش اعظم هزينه‌هاي بهداشت و درمان (حدود 70%) را به خود اختصاص داده‌اند. بيمارستان بايد الگوي نظافت و سمبل پاكيزگي و بهداشت باشد بنابراين رعايت ضوابط بهداشتي بخصوص بهداشت محيط و حرفه‌اي از اولويت خاصي برخوردار است. مخاطرات عمده سلامت در بيمارستان ناشي از عدم اجراي مقررات بهداشتي، مواد زائد جامد (زباله)، فاضلاب، رختشويخانه بيمارستان، آب و مواد غذايي غيربهداشتي و عدم مراعات نظافت عمومي و عوامل زيان‌آور حرفه‌اي نظير عوامل فيزيكي، شيميايي، بيولوژيك، ارگونوميك و رواني و … مي‌باشند كه كليه بيماران‌ـ ملاقات كنندگان، كاركنان و در نهايت جامعه را در معرض اين مخاطرات قرار مي‌دهد. پسماندهای بیمارستانی از جمله نکات آسیب‌رسانی تلقی می‌شود که می‌تواند از جهات گوناگون کارکنان، بیماران، محیط زیست و… را تحت تأثیر اثرات سوء خود قرار دهد. این پسماندها از نظر جمع‌آوری، نگهداری و حمل و نقل از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. امروزه استفاده زیاد از وسایل پزشکی یک بار مصرف، پسماندهای عفونی، ترکیبات شیمیایی، رادیواکتیو، دارویی و بیولوژیکی از یک سو و انتشار بیماری‌های خطرناکی همانند ایدز و هپاتیت در بین کارکنان از سوی دیگر در بخش‌های بهداشتی- بیمارستانی لزوم کنترل‌های مدیریتی در زمینه جمع‌آوری، انبار و دفع آنها را ایجاب می‌کند. زباله‌های خطرناک در بخش‌های نظیر اتاق عمل، جراحی، رادیولوژی، آزمایشگاه، اورژانس و… تولید می‌شوند؛ به طوریکه میزان متوسط تولید مواد زائد بیمارستانی در جهان به ازای هر تخت 2 الی 9 کیلوگرم و در ایران 2/7 الی10/5 کیلوگرم برآورد شده است. روش‌های دفع مواد زاید شامل سوزاندن، دفن بهداشتی، استریلیزاسیون، پرتودهی، کپسوله کردن و خنثی کردن می‌باشد که انتخاب روش مناسب بستگی به عواملی نظیر قدرت گندزدایی، امکان دسترسی به روش موردنظر، هزینه اولیه و استاندارد بودن روش دفع دارد. با توجه به ذکر نکات مربوط، اهمیت پسماندهای بیمارستانی تولید شده و رعایت نکات ایمنی در ضمن مواجهه و برخورد با آنها دوچندان می‌نماید.
کلمات کلیدی: اصول ایمنی، مواجهه، پسماندهای بیمارستانی، دفع اصولی
مقدمه:
زندگی روزمره بشري همواره در معرض تهديد كننده‌هاي سلامت قرار دارد. اين تهديد كننده‌ها مي‌توانند منابع گوناگوني داشته باشند. بیمارستان واحدی است جهت ارائه خدمات و مراقبت‌های سلامت از جمله اقدامات پیشگیری، درمانی و مراقبت‌های سلامتی در جامعه که در همین راستا و در جهت انجام این خدمات پسماندهایی تولید می‌شوند که جزء معضلات بهداشتی شغلی و محیطی به حساب می‌آیند. انواع پسماندهای تولید شده در بیمارستان‌ها توسط سازمان‌های مختلف به طرق متفاوتی دسته‌بندی می‌شوند که در یکی از این روش‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ گروه اول پسماندهای عادی که از کارکردهای مدیریت اجرایی و معمولی بیمارستان همانند خوردن، نوشیدن و سایر کارها ناشی می‌شوند.گروه دوم پسماندهای خطرناکی هستند که به 9 دسته آسیب‌رسان و اصلی تقسیم می‌شوند که شامل پسماندهای عفونی، پاتولوژیک، برنده و نوک‌تیز، دارویی، شیمیایی، ژنوتوکسیک، فلزات سنگین، ظروف تحت فشار و پسماندهای پرتوزا می‌باشند. ماهیت خطرناک این پسماندها به دلیل داشتن عوامل زنده بیماری‌زا، ژنوتوکسیک بودن (پسماندهایی که به‌شدت خطرناکند و دارای خصوصیات ایجاد جهش سلولی، عجیب‌الخلقه‌زایی و یا سرطان‌زایی هستند) و سایر خطرات و آسیب‌هایی است که می‌توانند برای فرد در هنگام مواجهه ایجاد کنند. نکته بسیار مهم و حیاتی در برخورد با این پسماندها برخوردهای بهداشتی و مدیریتی مناسب و بموقع و بدون تأخیر اضافی است. عدم کنترل پسماندهای بیمارستانی و بی‌توجهی در جمع‌آوری و دفع آنها می‌تواند سبب مشکلات خاصی در کشور شود که بازتاب آن تهدید جدی سلامتی و محیط زیست را بدنبال خواهد داشت. خطرات بهداشتی پسماندها از طریق تماس‌های شغلی مانند تماس کارگران خدمات این قسمت با پسماندهای پزشکی ناشی می‌شود. پسماندهایی از قبیل کیسه‌های محتوی خون آلوده به ایدز و نیز ویروس هپاتیت ب، سرنگ‌ها، گاز و وسایل پانسمان، سوند و لوله‌های مصرف شده در داخل بدن و وسایل بخیه، میزان بالای باکتری‌ها و انگل‌ها و مواد سمی و خطرناک عفونی را تشکیل می‌دهند که باعث بروز مخاطرات انسانی و آلودگی محیط بیمارستان می‌شوند. مطالعات انجام شده در ایالت متحده نشان داده‌اند که کلیه کارکنانی که با مواد زاید پزشکی در تماسند یا در حیطه خدمت رسانی خدمات سلامت فعالیت دارند از بالاترین درصد جراحت در حین کار برخوردار بوده‌اند. برخی شاخص‌ها نظیر افزایش چشمگیر در میزان عفونت بیمارستانی و افزایش مقاومت ارگانیسم‌ها در برابر طیف وسیعی از آنتی‌بیوتیک‌ها نشان می‌دهند که مدیریت ضعیف پسماندهای بیمارستانی عامل اصلی افزایش این جراحات تا 180 الی 200 کارگر در هر 1000 نفر بوده است. جهت بهبود مدیریت زباله‌ها و پسماندهای بیمارستانی یک چارچوب قانونی ملی، سیستم‌های دقیق مدیریت داخلی و برنامه‌هایی برای تعلیم و آموزش و تضمین ایمنی و برنامه‌هایی برای تخمین مقدار این پسماندها و ارزیابی روش‌های مؤثر دفع در هر کشوری بایستی ایجاد شود. همین مسئله از سال 1975 به بعد کشورهای جهان را ملزم به تصویب قوانینی در این زمینه نمود، بطوریکه در سال‌های 1930 به بعد روش‌های بهداشتی دفع زباله در آمریکا معمول بود و در سال 1960 ژاپن اولین کشوری بود که کنترل مواد زاید خطرناک را آغاز کرد و در سال1976 اداره ملی محیط زیست آمریکا کنترل مواد زاید را انجام و در سال1980 قانون حفاظت بازیافت از مبدأ را پی‌ریزی نمود.
ضرورت پیاده سازی اصول ایمنی در بيمارستان:
واحد بيمارستاني به عنوان يك سازمان توليد كننده خدمات با هدف اصلي جلب رضايت مشتري‌هاي بيروني سازمان، در عين حال تأمين و رضايت مشتري داخلي (پرسنل) را نيز دنبال مي‌كند. عوامل مختلف تهديد كننده سلامت در اين قبيل مراكز متعدد است از جمله: وجود عفونت‌هاي بيمارستاني كه متأثر از دو عامل می‌باشند که عبارتند از اقدامات تداخلي پزشكي و بهداشت بيمارستان. در اين گونه اماكن نقش عوامل محيطي در ايجاد و انتقال عفونت‌ها بالاتر است زيرا محيط آلوده راه‌هاي گوناگون انتقال و عوامل بيماري‌زاي متعدد را فراهم مي‌نمايد. آخرين برآوردهاي سازمان بين‌المللي كار[1] (ILO) در جمعيت شاغلين به طور عام براي سال 2000 نشان مي‌دهد كه ساليانه 2 ميليون مرگ ناشي از كار رخ مي‌دهد (يعني روزانه بيش از 5000 مورد) در برابر هر حادثه منجر به مرگ بسته به نوع شغل 500–200 صدمه منجر به غيبت از كار اتفاق مي‌افتد، به علاوه به ازاي هر مورد مرگ ناشي از بيماري‌هاي شغلي حدود 100 مورد بيماري‌هايي كه منجر به غيبت از كار مي‌شود، رخ مي‌دهد. البته گزارش فوق اختصاصاً مربوط به مراكز بهداشتي درماني نيست ولي در نوع خود اشاراتي بر بيماري‌هاي شغلي، سرطان‌ها، حوادث در محيط كار و بيماري‌هاي مسري دارد. طبق همين گزارش سرطان‌هاي شغلي بزرگترين عامل مرگ و مير در محيط‌هاي كار است كه باعث 640000 (34%) مرگ ناشي از كار مي‌شود و به دنبال آن بيماري‌هاي دستگاه گردش خون با 23%، حوادث با 19% و بيماري‌هاي مسري با 17% در رديف‌هاي بعدي قرار دارند. آمار شفاف و واضحي در ارتباط با بيماري‌هاي شغلي ناشي از اشتغال در محيط‌هاي بهداشتي درماني در سطح كشور به علت نبود ساختار منسجم پايش و مراقبت خدمات تخصصي پايه بيمارستان موجود نيست. مطالعات انجام شده در ايالات متحده نشان داده‌اند كه كليه كاركناني كه با مواد زايد پزشكي در تماس هستند و آنهايي كه در زمينه ارائه خدمات سلامت فعاليت دارند، از بالاترين درصد جراحات در حين كار برخوردار بوده‌اند. بديهي است تغيير شاخص‌هاي سلامت در محيط‌هاي بيمارستان با توجه به ايجاد خدمات ارائه شده و ارتقاء آنها نظير شاخص آب و فاضلاب، زباله، بهداشت مواد غذايي، نظافت عمومي، بيماري‌هاي حرفه‌اي و حوادث، منجر به بهينه‌سازي منابع، افزايش بهره‌وري، استفاده صحيح از نيروي انساني، افزايش انگيزش‌هاي خدمت و رضايتمندي مشتري و اشاعه سلامت مي‌گردد. به عبارت ديگر اجراء خدمات تخصصي پايه در بيمارستان با تغيير شاخص‌هاي مختلف بهداشتي و عمومي سلامت، بر روي هزينه‌هاي مختلف جاري بهداشتي درماني نيز مؤثر است. تأثير عوامل زيان‌آور محيطي و حرفه‌اي بر روي سلامت دهندگان و گيرندگان خدمت در واحد بهداشتي درماني بدون شك داراي اثرات اقتصادي منفي است، اما نكته اساسي توانايي در پيشگيري است زيرا عامل مولد صدمات و بيماري‌ها در اين محيط‌ها قابل پيش‌بيني، شناسايي، اندازه‌گيري و كنترل است و از طرف ديگر پرسنل شاغل در مواجهه، در دسترس مي‌باشند. براي دستيابي به اين هدف بايد اصول و استاندارد‌هايي در زمينه‌هاي مختلف از جمله بهداشت محيط و بهداشت حرفه‌اي رعايت شود، لذا جهت جامعيت بخشيدن به خدمات به منظور تأمين اهداف مورد نظر علاوه بر ارائه خدمات مطلوب درماني بايد سياست‌ها و برنامه‌هاي مرتبط با خدمات تخصصي پايه (سلامت محيط و كار) در بيمارستان روشن باشد. از دیگر نکاتی که ضرورت توجه به اصول ایمنی و بهداشت حرفه‌ای را در این محیط‌ها نشان می‌دهد این است که طیف وسیعی از افراد (بيماران، پرسنل و مراجعين) در مواجهه مستقيم يا غيرمستقيم با اين عوامل زیان‌آور قرار دارند كه بر روي سلامت آنها مؤثر است. با توجه به دلایل ارائه شده، لزوم پیاده‌سازی اصول ایمنی در تمامی بخش‌های بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی از جمله نظارت بر دفع صحیح و اصولی پسماندها، بیش از پیش ضروری می‌نماید. به همین منظور برآن شدیم تا در این مقاله برخی از الزامات و اصول مهم در این زمینه را جمع‌آوری و ارائه کنیم.
روش ایمن در دفن بهداشتی پسماندهای بیمارستانی:
در روش دفن بهداشتی باید تصفیه و پالایش آن قبل از تخلیه به محیط صورت گیرد زیرا به دلیل ماهیت خود احتمال آلودگی آب وجود داشته و باعث تجمع حشرات و حیوانات در منطقه و تولید گازهای گلخانه‌ای و بو و پراکندگی اشیای سبک در منطقه خواهد شد. از جمله راهکارهای اتخاذ شده برای بیخطرسازی پسماندهای بیمارستانی استفاده از زباله‌سوز می‌باشد که متأسفانه در اغلب موارد در مدت کوتاهی بنا به دلایلی از جمله کمبود پرسنل متخصص و آموزش‌دیده، نبود سیستم‌های کنترل آلودگی هوا و مشکلات ایجاد شده در بهره‌برداری، ممکن است دچار مشکلاتی باشد. علاوه بر آن در روش سوزاندن از نظر بهداشتی تولید گازهای سمی و خطرناک، آلودگی آب و هوا و خاک و اثرات زیست محیطی مشکلات فراوانی وجود دارد که نیاز به بررسی بیشتر دارند. در حال حاضر با توجه به مزایا و معایب موجود برای هر یک از روش‌های بیخطرسازی در دنیا و همچنین هزینه‌های زیادی که در این خصوص صورت گرفته است و به دلیل کارشناسی نبودن آنها کارساز نبوده‌اند، استفاده از روش‌هایي غیر از سوزاندن برای امحای نهایی زباله‌های بیمارستانی در دستور کار قرار گرفته است. از جمله این روش‌ها می‌توان به اتوکلاو کردن (گندزدایی با گرمای مرطوب) اشاره کرد، علاوه بر اتوکلاو کردن روش‌های زیاد دیگری نیز موجود است که با توجه به شرایط موجود می‌توان از آنها استفاده کرد.
تفكيك، بسته‌بندي و جمع‌آوري:
تمام مراكز توليد كننده پسماندهای پزشكي (اعم از بيمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مراكز بهداشت، آزمايشگاه‌ها، مراكز تزريق، راديولوژي‌ها، دندانپزشكي‌ها، فيزيوتراپي‌ها، مطب‌ها و ساير مراكز توليد پسماند پزشكي) موظفند در مبدا توليد، پسماندهاي عادي و پسماندهاي پزشكي ويژه خود را تفكيك و بسته‌بندي كنند. به منظور مديريت بهينه پسماند، این مراکز موظفند اقدام‌هاي زير را انجام دهند:
الف) ترجيح بر استفاده از كالا‌هايي با توليد پسماند كمتر و غيرخطرناك و یا كالا‌هايي با توليد پسماند قابل بازيافت.
ب) مديريت و نظارت مناسب بر مصرف مواد جهت جلوگیری از تولید شدن پسماندهای غیرضروری.
پ) جداسازي دقيق پسماند عادي از پزشكي ويژه در مبدأ توليد پسماند.
ت) ترجيح بر استفاده از محصولا‌ت كمخطرتر به جاي PVC و استفاده از رنگ‌هاي كمخطرتر به جاي رنگ‌هاي با پايه فلزي.
ث) اولويت استفاده ازپاک کننده‌های زیستی تجزیه‌پذیر و مواد شیمیایی ایمن‌تر و مواد با پایه آب به جای مواد با پایه حلال
جهت اجرای هرچه بهتر و ایمن‌تر برنامه‌های دفع پسماندهای بیمارستانی لازم است نکات زیر موردتوجه قرار بگیرند:
- بايد پسماندهاي عادي و غيرآلوده را در محل توليد از پسماندهاي آزمايشگاهی جداسازي نمود. دفع پسماندهای
عادی و غيرآلوده مانند پسماندهای خانگی انجام می‌شود .
- وسايلي که پس ازسترون سازي دوباره وارد چرخه کاري مي‌گردند بايد درکيسه‌هاي مخصوص اتوکلاو و
جدا از وسايلي که پس از سترون سازي دفع مي‌گردند، قرار داده شوند.
- کليه پسماندهاي عفونی آزمايشگاهي بايد ابتدا اتوکلاو شده و سپس به طريقه بهداشتي دفع گردند.
- پسماندهاي تيز و برنده مانند سرسوزن‌ها، وسايل شيشه‌اي شکسته، تيغ اسکالپل، نوک سمپلر و غيره، بايد در ظروف ايمن[2] قرار گرفته و زمانی که سه چهارم محفظه پرشد، اتوکلاو شده و سپس به طريقه بهداشتي دفع گردند .
- در موقع جمع‌آوري، حمل و نقل و دفع پسماندها بايد از وسايل و پوشش‌هاي حفاظتي لازم استفاده شود.
- تمامي مراحل جمع‌آوري و حمل و نقل کيسه‌های پسماندها بايد با دست انجام پذيرد، زيرا استفاده از وسايل مكانيكي سبب پاره شدن كيسه‌ها و ترشح و پاشيدن مواد آلوده مي‌گردد. سطل‌های محتوی کيسه‌های پسماند برای اجتناب از واژگونی بايد توسط گاری چرخدار جابجا شوند .
- جمع‌آوری و دفع پسماندها بايد طبق برنامه زمانبندی مشخص و متناسب با ميزان توليد پسماند بوده و حداقل به طور روزانه انجام پذيرد.
نكات مهم ایمنی برای مسئولین دفع پسماندهای بیمارستانی:
به استناد ماده 5 قانون مدیریت پسماندها و قانون کار جهت حفظ، تأمین و ارتقاء سطح سلامت شاغلینی که در عملیات مختلف جمع‌آوري دستی و ماشینی، حمل و نقل، جابجایی، بازیافت، پردازش پسماندهاي عادي، پزشکی (بیمارستانی)، ویژه، کشاورزي و صنعتی مشغول به کار هستند، بایستی دستورالعمل‌های زیر رعایت گردد:
- از دست زدن به زباله به خصوص زباله آزمايشگاه‌ها، بخش‌هاي عفوني و … اكيداً خودداري گردد و همچنین در جمع‌آوري و حمل و نقل و تخليه زباله بايستي كليه نكات ايمني و حفاظتي رعايت گردد.
- در صورت مشاهده اجسام تيز و برنده (سرسوزن، تيغ جراحي) در داخل زباله‌دان نصب شده در اتاق بيماران ابتدا موضوع به پرستار بخش يا جانشين وي و در صورت عدم توجه به مدير بيمارستان يا درمانگاه كتباً يا شفاهاً اطلاع داده شود.
- مواد شوينده، سفيد كننده، گندزداها و ضدعفوني كننده‌ها بايستي در محل مناسب و داراي تهويه اصولي نگهداري گردند.
- از انبار نمودن مواد ياد شده به صورت در هم و يا غيراصولي جداً بايستي پرهيز كرد.
- از پراکندن مواد غذايي اضافي بيماران، نان‌هاي ضايعاتي و سایر پسماندهای تولیدی بیمارستانی و آزمایشگاهی در گوشه و كنار بيمارستان که باعث جلب حيوانات اهلي مثل گربه و جانوران موذي مثل موش و حشرات و پرندگان مي‌گردد، جداً خودداری شود.
- پسماندهاي مخاطره‌آمیز و ویژه که بطور دستی یا ماشینی حمل و نقل می‌شوند، بایستی برچسب‌گذاري شود و دفع آنها تحت شرایط خاص صورت پذیرد.
- تمام عوامل اجرایی پسماندها که در عملیات حمل و جابجایی بکار گرفته می‌شوند بایستی از خطرات موادي که در داخل بشکه‌ها و مخازن وجود دارد آگاه شوند و هشدارهاي لازم به آنها داده شود.
الزامات ایمنی که بایستی توسط مسئولین بیمارستان‌ها و مراکز خدماتی درمانی جهت تأمین و ارتقاء ایمنی شاغلین در بخش جمع‌آوری و دفع پسماندها پیاده شود عبارتند از:
- لزوم وجود واحد ایستگاه بهگر جهت ارائه خدمات بهداشتی در کارگاه مؤسسه یا واحد تولید، بازیافت، پردازش یا دفع پسماندها که دارای 50-20 نفر شاغل می‌باشد.
- حضور مدیر مرکز بهداشت کار که منظور کارشناس بهداشت حرفه‌اي است که پس از طی دوره‌هاي آموزشی- توجیهی قابلیت هدایت و اجراي برنامه‌هاي بهداشت حرفه‌اي و طب کار به عوامل اجرایی پسماندها را دارا باشد.
- برگزاری جلسات و دوره‌های آموزشی توسط مسئولین مربوطه جهت افزایش سطح آگاهی و ارتقاء ایمنی افرادی که وظیفه جمع‌آوری و دفع پسماندها را دارند.
- در عملیات پاکسازي، آلودگی‌زدایی و بطور کلی در محل عملیات پسماندهاي مخاطره‌آمیز مدیریت اجرایی موظف است قبل از ورود عوامل اجرایی پسماندها به محل، پایش هوا براي تعیین IDLH، تعیین غلظت آلاینده‌ها و تعیین سطوح مواجهه شغلی و در مواردي که مواجهه با عوامل یا شرایط مخاطره‌آمیز نظیر وجود مواد قابل اشتعال در هوا و کمبود اکسیژن پیش‌بینی می‌گردد، را انجام دهد.
- پس از عملیات پاکسازي و آلودگی‌زدایی در محل عملیات پسماندهاي مخاطره‌آمیز (به عنوان مثال پاکسازي و حذف آلودگی از خاك، آب‌هاي سطحی یا مخازن) مدیریت اجرایی موظف است حداقل ٪25 از عوامل اجرایی پسماندها را به عنوان شاغلین با ریسک بالا به صورت تصادفی جهت تعیین میزان مواجهه آنان با عوامل زیان‌آور تحت آزمایش و پایش‌هاي بیولوژیکی قرار دهد.
- مدیریت اجرایی پسماندها موظف است تجهیزات فردي متناسب با نوع پسماند را براي محافظت تمامی عوامل اجرایی پسماندها در مراحل تولید، جمع‌آوري، ذخیره‌سازي، جداسازي، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندها تأمین نماید.
- مدیریت اجرایی موظف است برنامه نحوه استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردي برای عوامل اجرایی پسماندهاي تحت پوشش خود را به عنوان قسمتی از برنامه سلامت، ایمنی و بهداشت عوامل اجرایی، تدوین نماید.
- بازرسی و کنترل تجهیزات حفاظت فردي قبل از استفاده، در طول مدت استفاده و پس از استفاده از تجهیزات حفاظت فردي با روش‌هاي مناسب جهت اطمینان از سالم بودن آنها صورت گيرد.
نتیجه‌گیری:
تولید پسماندهای بیمارستانی جزء لاینفک فعالیت‌های خدماتی- درمانی محسوب می‌شود، از این رو حذف آنها تا حد بسیار زیادی غیرممکن و سخت بنظر می‌رسد، اما این عامل نیز همانند هر عامل خطرناک دیگری در محیط‌های کاری قابل کنترل است. رعایت نکات ایمنی در هنگام مواجهه با آنها و چگونگی روش دفع درست و مناسب آنها دو عامل مهمی هستند که به طور کل میزان خطر را تا حد زیادی کاهش می دهد. رعایت نکات ایمنی توسط مسئولین مراکز تولید پسماندهای بیمارستانی و همچنین مسئولین مربوط به جمع‌آوری و دفع پسماندها، تنها به کارگران و یا گروه خاصی در بیمارستان محدود نمی‌شود بلکه تمامی افرادی که به نوعی با این عوامل در تماس قرار می‌گیرند را شامل می‌شود. بطور کل می‌توان گفت مهم‌ترین گام جهت حفظ و ارتقای سطح سلامت و ایمنی شاغلین در بخش پسماندها، برگزاری دوره‌های مکرر توسط مسئولین مربوطه (بهداشت حرفه‌ای) و ارزیابی مداوم و نیز معاینات دوره‌ای از افراد این واحد‌ها می‌باشد.
منابع:
- دكتر مصطفايي مسعود. مهندس ملك‌احمدي فريبا. مهندس شوشتريان رضا. اهمیت سلامت محیط و کار در بیمارستان.
- لطفی عقیل. جعفرزاده نوید. بررسی وضعیت موجود دفع پسماندهای بیمارستانی اردبیل و ارائه راهکار برای آن در سال88. دوازدهمین همایش بین‌المللی بهداشت محیط ایران. دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. دانشکده بهداشت. آبان88
3- Bonner I, Desai B. Hazardous waste incineration engineering. Pollution Control Technology; 1981:123-9
4- Corbit R. Handbook of environmental engineering. NewYork: McGraw Hill Company; 1991:171-189
5- Frank L, Cross JR. Infectious wastes management. EPA;1990: 91-105.
6- Harrison LL. Environmental health and safety auditinghandbook. New York: McGraw Hill Company; 1995: 71-89.
7- Gilden DY, Reuler JB. Disposable products in the hospitalwaste stream. J Waste Med. 1992; 156: 56-59.
8 – Landrum J, Birton RG. Medical waste management anddisposal. EPA; 1991: 69-100.
9- اسدی، ع. مقدس، ح. دی اکسین در محیط زیست. هشمتین همایش بهداشت محیط. دانشگاه علوم پزشکی تهران. 88
10-عمرانی، ق. مواد زاید جامد. جلد اول- انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی- سال1373
11–Daschner, A., et al., 2000, «Practical Guid for Optimizing the Disposal of Hospital Wastes».
12– WWW.EPA. org/ Infections waste in hospital,2006.
13-دکتر دهقانی محمدهادی. دکتر اعظم کمال. چنگانی فضل‌اله. دهقانی فرد عماد. کمیت و کیفیت پسماندهای پزشکی در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران-1385
14– Joej. Myhew, & Timothy G. Shea, 1983,»A ComparativeAssessment of Incinerators Versus Landfillsfor Hazardous Waste Management», proceedingof the 38th Industrial Waste Conference.
15- Chaerul M, Tanaka M, Shekdar A. A system dynamicsapproach for hospital waste management. WasteManagement 2008; 28: 442-9.
16- سروش‌زاده مریم، اصول بهداشت محیط در بیمارستان
17- Leo U, Medical waste management. J. Environmental Health
1990; 53: 45-49
18-WHO, Management of waste from hospital. Regional officefor Europe; 1983: 19-28.
19- مجموع ضوابط و روش‌هاي مديريت اجرايي پسماندهاي پزشكي و پسماندهاي وابسته
[1] . International Labor Organization (ILO)
[2] . Safety Box
برای دانلود فایلpdf بر روی لینک زیر کلیک کنید
ورود / ثبت نام